Saplama cıvatası
Saplama olarak da bilinen dişli çubuk uçları cıvata dişli nispeten uzun bir çubuktur; vida dişi, çubuğun tüm boyunda da olabilir.[1] Gerilim altında kullanılmak üzere tasarlanmıştır.[2] Çubuk şeklindeki dişli çubuğa genellikle tam boy dişli saplama denir.
Saplamalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Saplamanın takılmasını kolaylaştırmak için saplamaların bir ucunda döndürme yeri olabilir.
Türler[değiştir | kaynağı değiştir]
Şekle göre saplama cıvataları üç tiptir: "tam boy dişli saplama cıvataları", "kılavuz uçlu saplama cıvataları" ve "çift uçlu saplama cıvataları". Bu saplamaların her birinin farklı uygulaması vardır. Adından da anlaşılacağı gibi tam boy dişli saplamalar eşleşen somunlarının veya benzer parçaların tam olarak birbirine geçmesi için dişlerle tam boya sahiptir. Tapa uçlu saplamalar eşit olmayan diş geçme uzunluğuna sahip gövdenin uçlarında dişlere sahipken, çift uçlu saplama cıvatalarının her iki ucunda da eşit diş uzunluğu vardır. Bunların dışında flanşlar için yivli uçlu tam boy dişli saplamalar ve özel vidalama uygulamaları için kısa gövdeli çift uçlu saplamalar vardır.
Tam dişli olmayan bijonlar için iki tür bijon vardır: tam gövdeli bijonlar ve alttan boşaltılmış bijonlar. Tam boy saplama dişin ana çapına eşit sapı vardır. Alttan kesik saplamalar vida dişinin adım çapına eşit saplıdır. Alttan kesik saplamalar eksenel gerilimleri daha iyi dağıtmak için tasarlanmıştır. Tam boy saplamada dişlerdeki gerilmeler şaftta olduğundan daha çoktur.[3]
Alttan kesilmiş çiviler (haddelenmiş dişler) de daha güçlüdür çünkü metal büyük çapa kadar "haddelenir" çıkarılmaz. Bu çeliğin dokusunu korur ve hatta bazı durumlarda güçlendirir. Tam boy gövdeli talaşlı işlenmiş saplamalar daha zayıftır çünkü diş yapmak için metal boşaltılır ve çeliğin bu işlem iç yapısını bozar.[4][4]
Altı boşaltılmış saplamalar yalnızca saplamanın yorgunluğa maruz kaldığı uygulamalarda gereklidir. Kesilmiş dişlere göre haddelenmiş dişler biraz daha mukavemetli olsa bile birçok uygulama için tamamen uygundur. Seri üretilen bağlantı elemanları (standart cıvatalar ve saplamalar) genellikle haddelenir ancak sipariş edilen özelliklere ve küçük partili üretimli işi (jobbed) olan parçalar muhtemelen talaşlı olarak işlenirek yapılırlar.
Mukavemet[değiştir | kaynağı değiştir]
Alttan boşaltılmamış dişli saplama için izin verilen çekme kuvveti Amerikan Çelik Yapı Enstitüsü (AISC) tarafından şu şekilde tanımlanır:[5]
burada d nominal çap ve F u, malzemenin nihai çekme mukavemetidir. Alttan oşaltılmamış dişli çubuklar için izin verilen çekme gerilimi şu şekilde tanımlanır:[5]
burada ds, mil çapı ve Fy malzemenin akma mukavemetidir.
Her iki denklem de sonuçta kuvvet birimlerini yani pound.kuvvet veya newton olarak verir.
Sınıf[değiştir | kaynağı değiştir]
ISO mukavemet sınıfını tanımlamak için metrik dişli çubukların ucunda renk kodu vardır. Renk kodları şunlardır:[6]
- İşaretsiz - 4.6 sınıf (çekme dayanımı = 400 N/mm2, akma dayanımı 240 N/mm 2)
- Sarı - 8.8 sınıfı (800 N/mm2, 640 N/mm2)
- Yeşil - A2 paslanmaz çelik (304)
- Kırmızı - A4 paslanmaz çelik (316)
- Beyaz - 10.9 sınıfı (1000 N/mm2, 900 N/mm2)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Fasteners handbook, Reinhold Publishing, 1957, s. 90, 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Aralık 2020
- ^ Mechanical fastening, joining, and assembly, CRC Press, 1997, s. 54, ISBN 978-0-8247-9835-2, 20 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 5 Aralık 2020
- ^ High Performance Fasteners & Plumbing, Penguin Group, 2008, s. 49, ISBN 978-1-55788-523-4
- ^ a b Machinery's Handbook (1996).
- ^ a b Structural Steel Design, 1, Kaplan AEC Engineering, 2001, s. 151, ISBN 978-1-58001-055-9
- ^ C 473691581
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Oberg, Erik; Jones, Franklin D.; Horton, Holbrook L.; Ryffel, Henry H. (1996), Green, Robert E.; McCauley, Christopher J. (eds.), Machinery's Handbook (25th ed.), New York: Industrial Press, ISBN 978-0-8311-2575-2, OCLC 473691581.