Sakız Vakası
| Sakız Vakası | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sakız limanının Fransız filosunca bombardımanı (1681) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti*  Trablusgarp eyaleti |
 Fransa Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Bozoklu Mustafa Paşa |
Abraham Duquesne | ||||||
| Güçler | |||||||
| 33 kadırga, 8 Trablusgarp kadırgası | 18 savaş gemisi | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Sivil kayıplar | |||||||
| Fransa Krallığı Osmanlı sivil kayıpları için tazminat ödedi. | |||||||
Sakız Vakası, Osmanlı İmparatorluğu ile Fransa Krallığı arasında 1681 yılında meydana gelen diplomatik kriz.
Abraham Duquesne komutasındaki Fransız filosunun Trablusgarp gemilerini takip bahanesiyle 23 Temmuz 1681 tarihinde Sakız'ı bombardımana tutarak verdiği tahribata karşılık Kaptan-ı derya Bozoklu Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Fransız filosunu ablukaya aldı. Ardından Fransa Kralı XIV. Louis 17 Mayıs 1682 tarihinde Padişah IV. Mehmed'e tazminat mahiyetinde değerli hediyeler gönderdi.
Vakanın gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransa donanması Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Garp Ocaklarının (Trablusgarp, Tunus ve Cezayir) korsanlık faaliyetlerine karşı mücadelesini sürdürmekteyken 1681 yılında Toulon limanından ayrılan Abraham Duquesne komutasındaki (4'ü kalyon) 6 parçalık Fransız filosu Akdeniz'deki diğer Fransız gemileriyle birleşerek Trablusgarp gemilerini takip amacıyla Ege Denizi'ne girdi. 6 Haziran 1681'de Çuha Adası civarındaki çarpışmanın ardından Sakız'a sığınan 6 Trablusgarp gemisini takip eden Fransız filosu 23 Temmuz'da Sakız limanına yaklaştığında ise 2 Fransız gemisi ele geçirmiş 8 Trablusgarp gemisi buldu.[1]
Duquesne, 18 gemilik filosuyla Sakız limanının ağzına dost bayraklarıyla demirledikten sonra 23 Temmuz'da aniden harp bayraklarını açarak Trablusgarp gemilerinin haricinde, kale ile şehre de 4,5 saatte yaklaşık 4.000 gülle yağdırdı ve birçok evler ile camiler hasar görürken, sivil halktan 60-80 Müslüman ve 50 kadar Hristiyan öldü, yaklaşık 800 kişi de yaralandı.
Bu haber İstanbul’a ulaşınca, Osmanlı İmparatorluğu Bozoklu Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasını Sakız'a gönderdi. 7 Ağustos'ta bölgeye ulaşan 33 kadırgadan müteşekkil Osmanlı donanması limanı ve Fransız filosunu ablukaya aldı.
Eşzamanlı olarak Fransa Krallığı'nın İstanbul'daki Elçisi Kont Joseph de Guilleragues, Sadaret Kethüdası tarafından tekdir edildikten sonra, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa da kendisine Fransa Kralı XIV. Louis’nin derhal tarziye ve tazminat vermesini talep etti. Fransız elçi kaçamaklı cevaplar verdiği için hapsedildi ve tarziye ve tazminat konusunda teminat vermesinin ardından altı aylık tutukluluktan sonra serbest bırakıldı[2] Kaptan-ı derya Bozoklu Mustafa Paşa da zararın tazmini konusundaki teminatın alınmasına dek beş ay Sakız'da kaldı ve Fransız filosunu rehin tuttu.[3]
Fransa'nın tazminat ödemesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Fransız Elçinin taahhüt ettiği ve Fransa Kralı XIV. Louis'nin gönderdiği hediyeler ve tazminat Sakız Vakasından yaklaşık 10 ay sonra (17 Mayıs 1682) Osmanlı Sarayına ulaştı ve Padişah IV. Mehmed'e sunuldu. Tazminat, Kaptan-ı derya Bozoklu Mustafa Paşa'nın Fransız filosunun bombardımanın yarattığı tahribata dair yaptığı keşfe göre ölenlerin "diyet"lerini de içeriyordu.[4]
Varılan uzlaşı neticesinde Trablusgarp gemileri de ele geçirdikleri iki Fransız gemisini ve esirleri serbest bıraktılar.[5]
Osmanlı İmparatorluğu savaş ilanını dahi gerektirebilecek bu tek taraflı saldırganlık sonrasında Fransa Krallığı'nın kadim dostlardan addettiği için meseleyi barış yoluyla halletmeyi daha uygun buldu.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.193
- ^ "Vekâyi‘nâme", Abdurrahman Abdi Paşa, haz. Fahri Çetin Derin, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul (2008), s.479-483
- ^ "İslam Ansiklopedisi, [[Bozoklu Mustafa Paşa]] maddesi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara (2020), c.31, s.343". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2022.
- ^ "Zübde-i Vekaiyât", Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Haz. Abdülkadir Özcan, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1995), s.131
- ^ "Louis XIV", Jean-Christian Petitfils, Perrin editions, Paris (1995), s.775
- ^ "Fransızların 1681 Sakız Saldırısında Verdikleri Zarar Karşılığında XIV. Louis Tarafından IV. Mehmet'e Gönderilen Tarziye Hediyeleri", Fatma Açıkgöz, Sosyal Bilimler Dergisi, c.1, s.63