Süleyman Şah Türbesi

Koordinatlar: 36°52′45″K 38°06′20″D / 36.87917°K 38.10556°D / 36.87917; 38.10556
Vikipedi, özgür ansiklopedi
08.25, 8 Aralık 2016 tarihinde Adem (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 17910256 numaralı sürüm (Gerekçe: + kaynak gerektiren bilgi eklentisi)
Süleyman Şah Türbesi
Süleyman Şah Saygı Karakolu
Süleyman Şah Türbesinin Fırat'ın karşı tarafından görünümü
Suriye üzerinde Süleyman Şah Türbesi
Süleyman Şah Türbesi
Süleyman Şah Türbesi
Süleyman Şah Türbesi'nin Suriye'deki konumu
ÜlkeSuriye
İdare
 • Ülke Türkiye
Yüzölçümü
 • Toplam1.09 km²
Zaman dilimi[[UTCUTC+2]] (EET)

Süleyman Şah Türbesi ile Süleyman Şah Saygı Karakolu [1] ve bulunduğu alan Suriye'nin Halep ilinin Eşme köyü sınırları içerisinde bulunan, Türkiye'nin kendi sınırları dışında sahip olduğu ekslav statüsündeki tek toprak parçasıdır.

Türbe'de Osmanlı İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk padişahı Osman Gazi'nin dedesi ve Ertuğrul Gazi'nin babası Süleyman Şah'ın ve iki askerinin naaşları bulunmaktadır.[2] Türbede yatan Süleyman Şah'ın Osman Gazi'nin dedesi olan Süleyman Şah değil, I. Kılıç Arslan'ın babası I. Süleyman Şah olabileceği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. [3][4]

Tarihçe

II. Abdülmecid'in Süleyman Şah Türbesi hassasiyeti nedeniyle TBMM'ye gönderdiği teşekkür mektubu, 1921. II. Abdülmecid'in Süleyman Şah Türbesi hassasiyeti nedeniyle TBMM'ye gönderdiği teşekkür mektubu, 1921.
II. Abdülmecid'in Süleyman Şah Türbesi hassasiyeti nedeniyle TBMM'ye gönderdiği teşekkür mektubu, 1921.


Büyük Selçuklu İmparatorluğu Sultanı Alp Arslan’ın Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra yeni vatan edinmek maksadıyla batıya yönelen Oğuz boyları arasında Süleyman Şah önderliğindeki Kayı boyu da bulunmaktaydı. Süleyman Şah, yeni yurt aramak üzere çıktığı bu yolculukta Halep yakınlarındaki Caber Kalesi’ne gelir ve Fırat boylarına yerleşir. Buradan tekrar yeni yurt aramak üzere yola çıkar, ancak 1227 yılında Fırat nehri’nin karşı kıyısına geçmeye çalışırken muhafızları ile birlikte Fırat sularında boğulur. Süleyman Şah’ın naaşı ve iki askeri Caber Kalesi eteklerine bir kümbete defnedilir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde imparatorluk sınırları içerisinde olan mezarın bulunduğu yere bir türbe yapılarak buraya “Türk Mezarı” adı verilir. Türbe ve Caber Kalesi, Osmanlı İmparatorluğu yıkılınca Fransız Suriye Mandası sınırları içerisinde kalmıştır.[5]

20 Ekim 1921 yılında Türkiye ile Fransa hükûmetleri arasında imzalanan Ankara Antlaşması'nın 9. maddesi ve 24 Temmuz 1923 Lozan Antlaşması'nın 3. maddesi gereğince Caber Kalesi ve türbe müştemilâtı ile berâber Türkiye Cumhuriyeti toprağı olarak kabul edilmiş ve Türkiye'ye burada muhâfız bulundurma ve bayrağını çekme hakkı tanınmıştır.[6]

Ankara Hükûmeti ile Fransa'nın 20 Ekim 1921’de imzaladıkları ve Caber Kalesi ile türbenin Türk toprağı olmasını öngören Ankara Anlaşması'nın görüşmeleri devam ederken son Halife II. Abdülmecid, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne gönderdiği bir mektupta kendisinin ve Osmanlı Hanedanı'nın "atası" olan Süleyman Şah’ın mezarı konusunda Meclis’in gösterdiği alâkaya teşekkür etmiştir.[7]

Caber Kalesi ve nakli

Süleyman Şah Türbesi'nin eski yeri Caber Kalesi, Rakka

Suriye hükûmeti, Fırat Nehri üzerinde 1968 tarihinde başlattığı Tabka Barajı'nın 1973 yılında tamamlanacağını ve barajın su toplamaya başlamasıyla Caber Kalesi ve Süleyman Şah'ın türbesinin tamamen sular altında kalacağını ileri sürerek Türk Hükûmeti'nden türbenin yerini değiştirmesini ya da türbenin Türkiye'ye naklini talep eden bir nota gönderdi. Türkiye de buna karşılık Suriye'ye bir diplomatik nota verdi ve Keban Barajı'nın kapaklarını kapatarak Fırat Nehri üzerinden Suriye'ye su akışını engelledi.[8] Karşılıklı bu restleşmenin ardından Türkiye bölgeye Devlet Su İşleri'nde (DSİ) görevli uzmanlar ve mimarlar gönderdi ve türbenin nereye taşınabileceğinin tespit edilmesini istedi. Ankara ve Şam hükûmetleri arasında uzun süren müzakerelerin ardından bir anlaşma imzalandı. Anlaşmaya göre;

  • Türbe, müştemilatı ile birlikte Halep–Hasseki yolu üzerinde bulunan Karakozak köyü yakınındaki yeni yerine nakledilecek,
  • Barajın kenarında türbenin bu günkü konumuna en yakın yerde mermerden bir kitabe dikilecek,
  • Türbenin bugünkü yerini tespit etmek maksadıyla göl üstüne bir şamandıra konacaktır.

1973 yılında türbe ve askerî karakol, Halep'e 123, Şanlıurfa'ya 92 km uzaklıktaki Fırat'ın doğu kıyısındaki Karakozak köyündeki 10.096 m²'lik yeni yerine taşınmıştır.

1995 yılında, Suriye Hükûmeti bu kez de Fırat Nehri’nin daha üst kotlarında inşasına başladığı Teşrin Barajı sebebiyle Karakozak bölgesindeki Süleyman Şah Türbesi’nin bölge dışında başka bir alana ya da Türkiye’ye taşınması hususunu yeniden gündeme getirdi. Bunun üzerine Türkiye ile Suriye arasında yapılan görüşmeler sonucunda türbenin mevcut yerinin baraj gölünün olumsuz tesirlerinden korunması için tahkim edilmesine karar verildi. 2001 yılında Fırat Nehri üzerindeki Teşrin Barajı'nın tamamlanması nedeniyle türbenin taşınması bir kez daha gündeme geldi. Suriye tarafı bu defa türbenin şimdiki yerinden de kaldırılarak gösterecekleri ve Türk tarafının da kabul edeceği bir yere taşınmasını istedi. Ancak 57. Türkiye Hükûmeti'nin girişimleriyle proje, türbenin mevcut yerinin korunması yönünde değiştirildi.[5][9]

23 Ocak 2003 tarihinde Ankara'da “Süleymanşah Türbesi Tahkimat Projesinin Uygulanmasına İlişkin Ana Tutanak” imzalandı.[10] Bu çerçevede 10 dönüm'lük türbe arazisi sınırları tahkim edilmiş, türbe binasının içi ve dışı onarılmış, karakol binası da yeniden inşa edilmiş ve Süleyman Şah Türbesi yeniden ziyarete açılmıştır.[5]

Türbe ve mimarî özellikleri

Süleyman Şah Türbesi
Süleyman Şah'ın Caber Kalesi yakınında bulunan türbesindeki sandukası
Harita
Koordinatlar36°52′45″K 38°06′20″D / 36.87917°K 38.10556°D / 36.87917; 38.10556
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)Prof. Dr. Ünal Demirarslan

Suriye'nin 1973'teki baraj inşaatının yükselen suları bölgeyi tehdit edince Suriye ve Türkiye'nin ortak çalışması ile türbe, Halep'in Karakozak köyü yakınına taşınmıştır. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Etüd Proje Dairesi Müdürü Prof. Dr. Ünal Demirarslan, Dışişleri Bakanlığı'nın da talebiyle Süleyman Şah Türbesi'nin mimarı olarak görevlendirildi. Türbe, karakol ve lojman, iki Türk mimar ve yirmi işçisinin çalışmalarıyla dört ayda tamamlanmış ve masrafların tamamı Türk Hükûmeti tarafından karşılanmıştır. Süleyman Şah Türbesi hem geleneksel Türk mimarî motiflerini, hem de modern mimarî özelliklerini taşımaktadır. İnşaat çalışmaları sırasında Suriye Hükûmeti, yeni yapılacak türbenin Caber Kalesi'ndeki türbeden daha büyük olmaması şartını getirmiştir. Türbe'de ayrıca o dönemde dışarıdan gelen taciz ateşleri sebebiyle Türk askerlerinin nöbet tuttuğu yerler içe dönük olarak inşa edilmiştir.[8]

2008 yılında Teşrin Barajı'nın yükselen su seviyesinin yeniden türbeyi tehdit etmesi üzerine Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su İşleri Bakanlığı çevresindeki duvarların altına 11,5 m, boylarında 880 adet fore kazık ve geçirimsiz tabaka yerleştirmiştir. Ayrıca, türbenin çevresine beton duvar örülmüş ve iki bayrak direği dikilmiştir. Karakoldan çıkan atık suların Fırat Nehri'ni kirletmemesi için karakol binasının arka bölümünde paket arıtma sistemi kurulmuştur. Bunun yanında türbenin etrafı, Türkiye'den gönderilen ağaçlar ve hazır çim ile yeşil bir alan haline getirilmiştir [12]

Saygı Karakolu

Türbenin muhafazasını sağlamakla görevli olan Jandarma İhtiram Kıtası'nın ikameti için 30 Mayıs 1938 tarihinde modern bir karakol yaptırıldı. 1949'da Ca­ber ­Ka­lesi Jan­dar­ma Ka­ra­ko­lu­'n­da bir ast­su­bay, bir on­ba­şı ve se­kiz er, tür­be­yi ko­ru­mak­tay­dı.

Türkiye ile Suriye heyetleri arasında 1956 yılında Halep’te yapılan üst seviyede bir toplantıda düzenlenen tutanağın 13 ve 14'ncü maddelerinde türbe için gönderilecek ihtiram kıtasının her ayın 7'sinde değiştirilmesi kabul edilmiştir. Günümüzde her ayın 7 ve 20'sinde karakolun ikmali sağlanmakta ve personel değişimi yapılmaktadır.

Günümüzde türbe, Türkiye Cumhuriyeti 20. Zırhlı Tugayı 3. Hudut Alay Komutanlığı 2. Hudut Taburuna bağlı 25 asker tarafından korunmaktadır.[13]

Suriye İç Savaşı ve IŞİD tehdidi

Suriye üzerinde Süleyman Şah Türbesi
Türkiye
Eşme Köyü
Eşme Köyü
Karakozak
Karakozak
El-Assad gölü
Caber Kalesi
Süleyman Şah Türbesi'nin yer değişiklikleri: Türbenin ilk ve orijinal yeri Caber Kalesi. El-Assad gölü üzerinde inşa edilen baraj sonrasında 1973'de ikinci yeri Karakozak Köyüne taşındı ve güvenlik problemleri nedeniyle 2015 yılında Suriye Eşmesi'ne taşındı.

13 Mart 2014 tarihinde Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ile Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) arasındaki çatışmalar sonucu Karakozak köyü ve türbenin bulunduğu bölge IŞİD kontrolüne geçti.[14] 20 Mart 2014 tarihinde IŞİD, YouTube üzerinden yayımladığı bildiride Süleyman Şah Türbesi'nin üç gün içerisinde boşaltılıp Türk bayrağı indirilmediği takdirde türbeyi yerle bir edecekleri tehdidinde bulundu.[15] Bunun üzerine Türkiye, güvenlik tedbirlerini artırarak en üst seviyeye getirdi. Gaziantep Beşinci Zırhlı Tugay Komutanlığı'ndan da araç ve personel takviyesi yapıldı. Sınır hattında bulunan mevcut nöbet kulübelerine ilave kulübeler yapılarak askerler konuşlandırıldı.[16] Ayrıca Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Süleyman Şah Saygı Karakolu için kriz masası kurulduğunu açıkladı.[17]

25 Mart 2014'te Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Süleyman Şah Türbesi'ne yönelik tehdit ile ilgili soruya:

şeklince cevap vermiştir. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ise yaptığı açıklamada "Süleyman Şah Türbesi'nin bulunduğu toprakların uluslararası hukuk gereğince Türk toprağı olduğunu ve bir tehlike söz konusu olması hâlinde her türlü karşılığın verileceğini" belirtti.[19] 26 Mart 2014'te Genelkurmay Başkanlığı, yaptığı yazılı açıklamada "Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Süleyman Şah Saygı Karakolu hariç Suriye topraklarında herhangi bir birliği bulunmadığını" açıkladı.[20]

27 Mart 2014 tarihinde Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Bakanlık Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Yaşar Güler ve MİT Müsteşarı Hakan Fidan arasında; türbeye yönelik bir saldırı karşısında yapılması gerekenlerin görüşüldüğü toplantıya ilişkin olduğu ileri sürülen bir ses kaydı yayınlandı.[21] Bunun ardından T.C. Dışişleri Bakanlığı bir yazılı açıklama yaparak bu ses kaydını "Türkiye’nin ulusal güvenliğine yönelik alçakça bir saldırı ve casusluk faaliyeti olduğunu ve faillerinin en kısa zamanda yakalanıp adalete teslim edileceğini" belirtti.[22] 28 Mart 2014'te Millî Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, "Bordo berelilerin bölgeye takviye edildiğini, her türlü tedbirin alındığını ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin teyakkuz hâlinde olduğunu" açıkladı.[23]

7 Temmuz 2015'te, Alman haber dergisi Focus tarafından 27 Mart 2014'te ki üst düzey toplantının Amerikan Ulusal Güvenlik Ajansı (NSA) tarafından dinlenildiği iddia edildi.[24]

Şah Fırat Operasyonu

Ana madde: Şah Fırat Operasyonu

22 Şubat 2015'te, Türk Silahlı Kuvvetleri artan güvenlik problemleri ve IŞİD tehdidi nedeniyle Şah Fırat isimli askeri bir operasyon ile türbede bulunan 40 askeri ülkeye geri getirmek için Suriye'ye girdi. Operasyonda 572 asker ve 20. Zırhlı Tugay’a bağlı M-60 A3 tipi 50 adet tank ile birlikte sınırda devriye görevi yapan F-16 uçakları görev almıştır.[25][26] Türbede bulunan Süleyman Şah'ın naaşı ve diğer manevi değeri bulunan eşyalar alındıktan sonra Süleyman Şah Türbesi ve yakındaki karakol patlayıcılarla havaya uçurulmuştur.[11] Türbe imha edildikten sonra bölgedeki Türk askerleri, Şanlıurfa üzerinden Türkiye'ye geri çekildi. Operasyon sırasında bir araç kazasında bir asker hayatını kaybetti.[27]

Referanslar

  • Tonghini, Cristina, 11-14.yüzyılda Suriye'deki güçlendirilmiş bir sitenin çalışması, Oxford, 1998.
  • Zaqzuq, A.R., Suriye'deki Caber Kalesi'nin arkeolojisi، Cilt 62، Paris 1985، syf 141-142 .
  • Musil, Alois, Orta Fırat'ın topografik durumu, New York 1927.
  • René Dussaud, Deschamps, P., Seyrig, H., Eski ve Orta Cağ Suriyesi (resimli), Paris, 1931.
  • Sourdel, D. "Caber Kalesi" İslam Ansiklopedisi. Editörler: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel ve W.P. Heinrichs. Brill, 2007. Brill Online.
  • Bell, Gertrude Lowthian, Sultan Amurat İçin, London 1911;

Kaynaklar

  1. ^ "Hatay Milletvekili Mehmet Ali Ediboğlu'nun Dış İşleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'na Yönelttiği 28263 Sayılı Soru Önergesi" (PDF). TBMM. 6 Kasım 2013. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "IŞİD, Süleyman Şah Türbesi'nin çevresini sardı". Zaman. 13 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Ayşe Hür (24 Ağustos 2014). "Süleyman Şah Türbesi hakkında yanlış bildiklerimiz". radikal.com.tr. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Ahmet Akyol (22 Şubat 2015). "Caber Kalesi ve Süleyman Şah Türbesi". ahmetakyol.net. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b c "Orman ve Su İşleri Bakanlığı Süleymanşah Türbesini Koruma Altına Aldı". Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su İşleri Bakanlığı. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "1921 Ankara Anlaşması" (PDF) (Fransızca). hri.org. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ Murat Bardakçı (26 Mart 2014). ""Türk mezarı ile Caber Kalesi bambaşka yerlerdir"". Habertürk.com. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ a b "Suriye'deki Türkiye toprağı: Süleyman Şah Türbesi". Dünya Bülteni. 27 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Türkiye'nin Suriye'deki toprağı". Al Jazeera Türk. 26 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "TÜRKİYE CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ İLE SURİYE ARAP CUMHURİYETİ HÜKÜMETİ ARASINDA SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ TAHKİMAT PROJESİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ANA TUTANAĞIN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN". Türkiye Büyük Millet Meclisi. 16 Ekim 2003. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ a b "TSK, operasyon sırasında Süleyman Şah Türbesi'ni imha etti". T24. 22 Şubat 2015. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Orman ve Su İşleri Bakanı Eroğlu: Süleyman Şah Türbesi'ni Gurur Duyulacak Hale Getirdik". sondakika.com. 26 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Süleyman Şah Türbesi'nde nöbet değişimi olacak". Yeni Şafak. 27 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "'Türkiye gerekeni yapar'". Al Jazeera Türk. 14 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "IŞİD'den Türkiye'ye Süleyman Şah tehdidi". Radikal. 14 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Davutoğlu'ndan Süleyman Şah açıklaması". Akşam. 24 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Türkiye'den 'Süleyman Şah' için kriz masası". Hürriyet. 24 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Erdoğan'dan 25 Mart açıklaması". Memurlar.net. 25 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Ahmet Davutoğlu'ndan 'Süleyman Şah' açıklaması". Aydınlık. 14 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Basın Açıklaması-NO:BA-05/14". Türk Silahlı Kuvvetleri. 26 Mart 2014. Erişim tarihi: 27 Mart 2014. 
  21. ^ "Bomba ses kaydı: Seçim için savaş planı". Cumhuriyet. 27 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "No: 98, 27 Mart 2014, Süleyman Şah Saygı Karakoluna İlişkin Olarak Sosyal Medyada Yayınlanan Ses Kaydı Hk". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 27 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Bakan İsmet Yılmaz'dan Süleyman Şah Türbesi açıklaması". Akşam. 28 Mart 2014. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Süleyman Şah'ta ABD dinlemiş". Hürriyet. 8 Temmuz 2015. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2015. 
  25. ^ Uğur Ergan (22 Şubat 2015). "Süleyman Şah'a 50 tankla yıldırım operasyonu". hurriyet.com.tr. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ "Davutoğlu: Süleyman Şah operasyonu öncesi hiçbir merciden izin almadık, iki ayrı eş zamanlı operasyon yapıldı". T24. 22 Şubat 2015. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Operasyondan acı haber". T24. 22 Şubat 2015. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Süleyman_Şah_Türbesi&oldid=17910256" sayfasından alınmıştır