Putney görüşmeleri
Putney görüşmeleri (İngilizce: Putney debates) İngiliz İç Savaşı döneminde 1647 yılında aralarında Leveller temsilcileri de olan Yeni Ordu askerleri arasında İngiltere'deki yeni anayasanın hazırlanması süreciyle ilgili yapılan görüşmeleri tanımlar. Londra kentini 1647 yılı Ağustos ayında ele geçiren Yeni Ordu mensupları Putney'de karargâhlarını kurarlar. Görüşmeler Surrey, Putney'deki Azize Bakire Meryem Kilisesinde yapılır. 28 Ekim günü başlayan görüşmeler 11 Kasıma kadar sürmüştür.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Aralarında Oliver Cromwell ve Henry Ireton da olan Yeni Ordunun Grandee olarak tanımlanan subayları İngiliz İç Savaşının ilk aşamasının ardından yenik kral I. Charles ile uzlaşmaya çalışırlar. Görüşmelerde sosyal adaletin sağlanması öne çıkarken monarşi ve Lordlar Kamarası, Avam Kamarası kararlarını veto yetkisini elinden bırakmaya yanaşmaz konumdaydı. Monarşi ile uzlaşma görüşmelerinde Grandeeler tarafından yapılan öneriler arasında yer bulan askerlerin ödeneklerinin ödenmesi önceliğinin geriye itilmesi ise Yeni Ordunun 14 Haziran 1647 tarihli deklarasyonuna karşıydı. Bu sebeple ordu içindeki radikal unsurların desteği Cromwell tarafından kaybedilmekteydi.
Tarihte saflarında demokratik bir tartışmaya olanak veren ilk ordu Yeni Ordu olur.[1] 1647 yılı Ekim ayından önce en radikal görüşlere sahip süvari alayları aralarından beş temsilci (Ajitatör) seçerek görüşlerini bildirmeleri için görevlendirmişti. Bu temsilcilerin siyasi manifestoları olan The Case of the Armie Truly Stated belgesi daha sonra Levellerlar tarafından kaleme alınacak olan yeni bir anayasa tasarısı olan Agreement of the People belgesine dönüşecektir.
Görüşmeler[değiştir | kaynağı değiştir]
Radikaller bir kişiye bir oy şeklinde bir seçim sistemi, iki yılda bir yenilenen parlamento ve parlamento seçim bölgelerinin yeniden düzenlenmesini istiyorlardı. İktidarın kral ve Lordlar Kamarası yerine Avam Kamarasında olması talep ediliyor, doğuştan gelen vicdan ve fikir özgürlüğü, orduya zorla alınamama ve yasalar önünde eşit olma gibi bazı hakların engellenemez olması gerektiğini savunuyorlardı.
Putney görüşmelerine yol açan aslında Case of the Armie adlı belgenin yayınlanması olur.[2] Ireton bu metinden o kadar rahatsız olur ki ilgili metni savunan temsilcilerle birlikte tüm orduya açık bir toplantı yapılmasını ister. Başkomutan Fairfax rahatsız olduğu için toplantıya katılamaz, onun yerini Cromwell alır. Cromwell hiçbir şekilde müzakere edilmeyeceğini bildirse de Ireton taleplerin zaten dile getirildiğini söyler. Toplantıya temsilci göndererek uzlaşmaya niyetli olduklarını gösteren askerler Robert Everard ve Matthew Weale[3] adlı askerleri gönderirler. Diğer katılımcılar arasında Albay Thomas Rainsborough ve kardeşi Binbaşı William, ajitatörlerden Edward Sexby ve William Allen vardır. Levellerlar ayrıca iki sivil danışman olarak uzun süredir orduyla ilgili bu tür tartışmalarda yer almış olan John Wildman ve Maximillian Petty'yi de getirirler.
28 Ekim günü başlayan görüşmeler William Clarke ve ekibi tarafından kayıt altına alınır. 2 Kasımdan itibaren ise kayıtlar kesilir. Görüşmelerin kayıtları süreç sırasında yayınlanmaz.[4]
Cromwell ve Ireton'un asıl sorunu neredeyse tüm erkeklere genel oy kullanma hakkının verilmesiydi. Ireton tarafından anarşi olarak adlandırılan bu uygulamanın yerine sadece toprak sahiplerinin oy kullanması isteniyordu. Ajitatörler ise oy kullanma haklarını iç savaşta savaşarak gösterdikleri yararlılıkların karşılığı doğal bir hak olarak görüyorlardı.
| “ | Bence İngiltere'deki en yoksul kişi de yaşayacak bir hayata sahiptir, bu yüzden beyler doğrusunu söylemek gerekirse her insan kendisini yönetecek hükümeti onaylamalıdır; ve bence İngiltere'deki en yoksul insan bile kendisinin sözünü dikkate almayan bir hükümete hiçbir şekilde bağlı değildir. | „ |
—Thomas Rainsborough[5] | ||
| “ | Hiçbir insanın krallığın işleriyle ilgili tasarrufta bulunmaya hakkı yoktur...bu krallıkta kalıcı ve değişmez bir çıkarı yoktur. | „ |
—Henry Ireton | ||
Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]
Görüşmeler yeni bir anayasa taslağının hazırlanarak yeniden tüm ordu temsilcilerine ilan edileceği beklentisiyle sona erdi. Ajitatörler kralın akıbetini görüşmek istiyorlardı. Ordu içinde disiplinin tamamen çökmesinden korkan Grandeeler ise toplantıların askıya alınmasını ve 8 Kasım itibarıyla kışlalara dönülmesini isterler. 11 Kasım günü ise kral ordunun kontrol çıkmasından korkarak[6] Hampton'dan kaçmıştır. Kralın kaçışı ordunun içindeki tartışmaları acil gündem karşısında derhal ikinci plana atmıştır. Aynı gün ordu genelkurmayı bir metin kaleme alır. Buna göre her askerin genelkurmaya ve başkomutan Fairfax'a bağlılık yemini etmesi isteniyordu.[7] Gündemdeki toplantı daha küçük üç toplantıya bölünür. İlk toplantı katılan alaylarla sorunsuz yapılırken davet edilmeksizin toplantıya katılan iki alayın itirazları sonucunda Corkbush Ayaklanması olarak adlandırılan olaylar yaşanır. Cromwell ayaklanmayı bastırınca diğer iki toplantıda da sorunsuz şekilde uzlaşma sonucu alınır.
7 Aralık 1647 günü ordudaki genel konsey Parlamentoya siyasetten arındırılmış bir metin sunarak ordu mensuplarının birikmiş ödemelerinin yapılmasını ister. Yaklaşık bir ay sonra da 8 Ocak 1648 günü kendisini lağveder.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Cromwell tarafından kurulan Yeni Ordu geleneksel orduların aksine sosyal sınıflara göre değil kabiliyete göre rütbe sistemine sahipti. Paralı bir ordu olmamakla övünen ordu ülkeye sadakatla bağlı ancak monarşiyle bağları öncesinden farklı yeni bir anlayışla kurulmuştu. Ayrıntılı bilgi için bakınız historyguide.org makalesi 15 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 24 Mart 2014 tarihinde erişilmiştir
- ^ Metnin John Wildman tarafından kaleme alındığı düşünülmektedir
- ^ Albay Whalley'in alayından er, Case of the Armie ve Agreement of the People belgelerinin imzacılarından
- ^ 1890 yılına kadar kaybolduktan sonra Oxford'daki Worcester Koleji Kütüphanesi arşivlerinde bulunup Clarke Belgeleri adı altında yeniden basılır.
- ^ Putney görüşmeleri 1647 Yıllığı, Worcester Koleji, Oxford s.65
- ^ Muhtemelen de Cromwell'den aldığı bilgiye dayanarak
- ^ Böylece ordudaki her türlü ajitasyon isyancı bir eylem olarak tanımlanmaktadır
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Putney görüşmeleriyle ilgili 18 Nisan 2013 tarihli 9 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC 4 radyo programı (İngilizce) 20 Mart 2014 tarihinde erişilmiştir
- Putney görüşmelerinin yapıldığı kilisede açılan sergiye dair bilgi 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 20 Mart 2014 tarihinde erişilmiştir
- Putney görüşmelerinin ayrıntılı dökümü 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 20 Mart 2014 tarihinde erişilmiştir
|  | |||||||||