Pragmatik yaptırım
Pragmatik yaptırım, bir hükümdarın birincil öneme sahip bir konu hakkındaki ciddi kararnamesi olup temel yasa gücüne sahiptir.[1] Kutsal Roma İmparatorluğu'nun geç tarihinde, daha özel olarak İmparator tarafından çıkarılan bir fermanı ifade ediyordu.
Özel isim olarak kullanıldığında ve yıl belirtilmediğinde, genellikle Avusturya tahtının ve Habsburg topraklarının İmparator VI. Karl'ın kızı Maria Theresa'ya miras kalmasını garanti altına almak için tasarlanmış yasal bir mekanizma olan 1713 Pragmatik Yaptırımı'na atıfta bulunur.[2]
Pragmatik yaptırımlar, teorik olarak ideal durumun savunulamaz olduğu ve kurallarda bir değişiklik gerektiği zamanlarda çıkarılma eğilimindedir. Örneğin, 1713 Pragmatik Yaptırım'da, ferman veraset yasalarını basitleştirdi ve Habsburg topraklarını bölünmez bir varlık olarak yeniden düzenledi, böylece bir mirasçı onları miras alacaktı.[3]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gotlar Savaşı'ndan sonra İtalya'nın yeniden düzenlenmesi için Ağustos 554'te ilan edilen I. Justinianus'un Pragmatik Yaptırımı .
- Mart 1269'da çıkarıldığı iddia edilen ve çeşitli din adamlığı reformlarıyla ilgili olduğu söylenen IX. Louis'nin Pragmatik Yaptırımı, 15. yüzyılda uydurulmuş bir sahtecilikti.[2]
- Fransa Kralı VII. Charles tarafından 7 Temmuz 1438'de çıkarılan Bourges'un Pragmatik Yaptırımı, papanın Fransa'daki Kilise üzerindeki yetkisini sınırladı.
- Alman hükümdar prensleri tarafından 26 Mart 1439'da çıkarılan 1439 Alman Pragmatik Yaptırımı, Basel Konsili'nin bazı kararlarını değişikliklerle kabul etti. Pragmatik Yaptırım adının bu belgeye uygun şekilde uygulanmadığı, çünkü imparatorun onayı olmadan imparatora bağlı prensler tarafından çıkarıldığı ileri sürülmüştür.
- Kutsal Roma İmparatoru V. Karl tarafından 1549 Pragmatik Yaptırımı'yla, 17 İl'i tek bir varlık olarak kurdu.[4]
- İmparator VI. Karl tarafından 19 Nisan 1713'te çıkarılan 1713 Pragmatik Yaptırımı, eğer VI. Karl'ın erkek varisi yoksa Habsburg miras mallarının (Avusturya, Bohemya, Macaristan ve diğer çeşitli küçük topraklar) bir kadına (özellikle Maria Theresa'ya) geçmesine izin veriyordu.[5]
- 1712'de Habsburg Krallığı'nın Diyeti tarafından çıkarılan ve Avusturya kararnamesinden önce gelen Hırvat Pragmatik Yaptırımı, Hırvat tahtının Habsburg Hanedanı'nın kadın soyuna geçmesine izin veriyordu.[6]
- Macaristan Parlamentosu tarafından 1723'te kabul edilen Pragmatik Yaptırım, Macaristan Krallığı'nda kadın mirasını kabul etti. VI. Karl, erkek bir varisi olmadan ölmesi halinde Macaristan'ın seçmeli monarşiye geri dönmesine izin vermişti; bu belge, Macar parlamentosunun halefinin seçimini kabul ettiğinin işaretiydi.[7]
- İspanya Kralı III. Carlos tarafından 6 Ekim 1759'da çıkarılan Napoli Pragmatik Yaptırımı, Napoli, Sicilya ve İspanya tahtlarının nasıl devredileceğini düzenliyor ve İspanya ile İki Sicilya'nın birleşmesini yasaklıyordu.
- 23 Mart 1776'da çıkarılan 1776 İspanyol Pragmatik Yaptırımı, kraliyet ailesi üyeleri için evlilik seçeneklerini sınırladı.
- İspanya Kralı VII. Fernando tarafından 29 Mart 1830'da yayımlanan 1830 İspanyol Pragmatik Yaptırımı, İspanya Kralı IV. Carlos'un 1789 tarihli bir Kararnamesini onaylıyordu. Bu kararname, V. Philip tarafından kurulan yarı Salik sistemini, İspanyol monarşisinin geleneklerini dayandırdığı ve hüküm süren kraliçeler Kastilyalı Urraca, I. Isabel ve Kastilyalı Juana'nın miras yoluyla devraldığı, tarihsel olarak Kastilya monarşisini karakterize eden erkek tercihli primogenitür sistemiyle değiştiriyordu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
- ^ "Definition of PRAGMATIC SANCTION". www.merriam-webster.com (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ a b "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Pragmatic Sanction". www.newadvent.org. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ Koch, Sören (2023). Handbook on Legal Cultures: A Selection of the World's Legal Cultures. 1st ed. Marius Mikkel Kjølstad. Cham: Springer International Publishing AG. ISBN 978-3-031-27744-3.
- ^ "History of Luxembourg: Primary Documents - EuroDocs". eudocs.lib.byu.edu. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ "1911 Encyclopædia Britannica/Charles VI. (Roman Emperor) - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
- ^ Sugar, Peter F.; Hanák, Péter; Frank, Tibor (1990). A History of Hungary. Internet Archive. Bloomington : Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35578-2.
- ^ Seton-Watson, R. W. (Robert William) (1911). The southern Slav question and the Habsburg Monarchy. University of California Libraries. London : Constable & Co.
Genel
Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir: Herbermann, Charles, (Ed.) (1913). "Pragmatic Sanction". Katolik Ansiklopedi (İngilizce). New York: Robert Appleton Company.