Ponzo yanılsaması

Ponzo yanılsaması, ilk olarak 1911'de İtalyan psikolog Mario Ponzo (1882-1960) tarafından gösterilen geometrik-optik bir yanılsamadır.^[1] Ponzo insan zihninin bir nesnenin büyüklüğünü arka planına göre yargıladığını önermiştir. Bunu, demiryolu raylarına benzer şekilde bir çift yakınsak çizgiye iki özdeş çizgi çizerek gösterdi. Yakınsak kenarları doğrusal perspektife göre mesafeye doğru paralel çizgiler olarak yorumladığımız için üst çizgi daha uzun görünür. Bu bağlamda, üst çizgiyi daha uzaktaymış gibi yorumluyoruz, bu yüzden daha uzun görüyoruz - her ikisinin de aynı boyutta retina görüntüleri üretmesi için daha uzak bir nesnenin daha yakın bir nesneden daha uzun olması gerekir.

Ponzo yanılsamasının açıklamalarından biri "perspektif hipotezi"dir. Bu hipotez, şekildeki perspektif özelliğinin yakınsak çizgilerin normal olarak mesafe ile ilişkilendirilmesinden yani iki eğik çizgi ufka doğru yaklaşıyor gibi görünmesinden kaynaklandığını söyler. Bir diğeri hipotez olan "çerçeveleme etkileri hipotezi " ise yatay çizgiler ile onları çerçeveleyen yakınsak çizgiler arasındaki boşluğun bozulmanın büyüklüğünü belirleyebileceğini veya en azından buna katkıda bulunabileceğini söyler.

Ponzo illüzyonu, Ay illüzyonunun olası bir açıklamasıdır: "uzak"ta gözüken nesnelerin (çünkü "ufukta"dırlar) "yukarı"daki nesnelerden daha büyük gözükür.^[2] Bununla birlikte, bazıları^[3] bir algıyı ("uzakta gözükmek") diğeriyle ("daha büyük gözükmek") açıklamanın bilimsel olarak sorunlu olduğunu ve bu yanılsamaların arkasında muhtemelen karmaşık iç süreçlerin olduğunu savunmuşlardır.

Ponzo yanılsaması ayrıca temas halinde ve işitsel-görsel duyusal ikame cihazı ile de ortaya çıkar. Bununla birlikte, doğuştan kör deneklerin yanılsamaya duyarlı olmadığı gerçeğinin gösterdiği gibi, bu yanılsamayı algılamak için öncel görsel deneyim zorunlu görünmektedir.

Ponzo yanılsaması aynı zamanda algılanma vizyonu ile eylem vizyonu arasındaki ayrımı göstermek için de kullanılmıştır (bkz. İki Akım hipotezi ). Dolayısıyla, bir Ponzo yanılsaması içine yerleştirilmiş nesnelere yönelik kavrama hareketlerinin ölçeklendirilmesi boyut yanılsamasına tabi değildir.^[4] Başka bir deyişle, işaret parmağı ve başparmak arasındaki açıklık, el nesneye yaklaştıkça hedef nesnenin görünen boyutuna değil gerçek boyutuna göre ölçeklendirilir.

Ponzo yanılsamasına karşı duyarlılık konusunda kültürlerarası farklılıklar kaydedilmiştir. Batılı olmayan ve kırsal kesimde yaşayan insanların daha az duyarlılık gösterdiği görülmüştür. Son zamanlarda yapılan diğer araştırmalar, bireyin bu illüzyona ve Ebbinghaus illüzyonuna karşı duyarlılığının, bireyin birincil görsel korteksinin büyüklüğü ile ters orantılı olabileceğini düşündürmektedir.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Ponzo (1911). "Intorno ad alcune illusioni nel campo delle sensazioni tattili sull'illusione di Aristotele e fenomeni analoghi". Archives Italiennes de Biologie.
^ "Why does the Sun appear larger on the horizon than overhead?". Astronomy Department at Cornell University. 17 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2012.
^ Kaufman (2007). "Perceptual distance and the moon illusion". Spatial Vision. 20 (1). ss. 155-175. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "A double dissociation between action and perception in the context of visual illusions: opposite effects of real and illusory size". Psychol. Sci. 19 (3). 2008. ss. 221-5. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ D Samuel Schwarzkopf, Chen Song & Geraint Rees (Ocak 2011). "The surface area of human V1 predicts the subjective experience of object size". Nature Neuroscience. 14 (1). ss. 28-30.

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Cognitive and brain mechanisms in sensory substitution of vision: a contribution to the study of human perception". Journal of Integrative Neuroscience, Special Edition in Honor of Paul Bach-y-Rita. 4 (4). 2005. ss. 489-503.
"The Ponzo illusion using auditory substitution of vision in sighted and early blind subjects". Perception. 34 (7). 2005. ss. 857-867. 26 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2020.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Roger Shepard'ın Terör Subterrasındaki Ponzo illüzyonunun interaktif bir çizimi13 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Ponzo (1911). "Intorno ad alcune illusioni nel campo delle sensazioni tattili sull'illusione di Aristotele e fenomeni analoghi". Archives Italiennes de Biologie.

[2] "Why does the Sun appear larger on the horizon than overhead?". Astronomy Department at Cornell University. 17 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2012.

[3] Kaufman (2007). "Perceptual distance and the moon illusion". Spatial Vision. 20 (1). ss. 155-175. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[Ganel2008-4] "A double dissociation between action and perception in the context of visual illusions: opposite effects of real and illusory size". Psychol. Sci. 19 (3). 2008. ss. 221-5. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[Schwarzkopf-5] D Samuel Schwarzkopf, Chen Song & Geraint Rees (Ocak 2011). "The surface area of human V1 predicts the subjective experience of object size". Nature Neuroscience. 14 (1). ss. 28-30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]