Parhali İncili
Parhali İncili (Gürcüce: პარხლის ოთხთავი; okunuşu: "parh'lis oth'tavi), Artvin ilinin Yusufeli ilçesinde bulunan Parhali Manastırı'na ait elyazması Gürcüce iki İncil'in ortak adıdır.
I. Parhali İncili, Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Elyazmalar Ulusal Merkezi'nde (A-1453) korunmaktadır. Bu İncil, 238'i deri ve 22'si kâğıt olmak üzere 260 yapraktan oluştur. 22,9×19,9 cm ebatlarında olan İncil, İovane Bera tarafından 973 yılında Şatberdi Manastırı'nda yazılmıştır. Parhali İncili'nin Şatberdi'de yazdığını ve yeni inşa edilmiş olan Parhali Manastırı'na bağışladığı İovane Beray'ın elyazmasına düştüğü nottan anlaşılmaktadır. İncil, büyük harflerle ve kahve rengi mürekkeple yazılmıştır. Başlıklarda ise kırmızı mürekkep kullanılmıştır. Resimlenmemiş olan elyazmasında sonradan düşülmüş pek çok not bulunmaktadır. 18. yüzyılda, Kartli kralı VI. Vahtang'ın kızı Anuka Batonişvili'nin oğlu Nikoloz Abaşidze tarafından bu yazma yenilenmiş ve eksik yerler tamamlanmıştır.[1]
Parhali İncili'ni 1889 yılında Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili gün yüzüne çıkarmış ve ertesi yıl bir çalışmada değerlendirmiştir.
II. Parhali İncili, büyük bir olasılıkla 10-11. yüzyıllarda, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Parhali'de yazıya geçirilmiştir. Parhali Manastırı'nda korunduğu için de Parhali İncili olarak adlandırılmıştır. Gürcü alfabesinin Nushuri yazı karakteriyle yazılmış olan İncil, 29,5 X 23 cm ebatlarındaki 140 yapraktan oluşur. Bu İncil bugün Gürcistan'ın başkenti Elyazmalar Ulusal Merkezin'nde (S-4927) korunmaktadır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Maia Karanadze, Lela Şatirişvili, Nestan Çhikvadze Gürcü Elyazmaları Kitabı (ქართული ხელნაწერი წიგნი), Tiflis, 2o1o, s. 33. 9 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-3093-2
- ^ Vladimer Kekelia, Nikloloz Jğenti, Dali Çitunaşvili, Temo Cocua, Tao-Klarceti: Elyazması Miras (Gürcüce), Tiflis - Batum, 2012, s. 13. ISBN 978-9941-9284-6-8