Otakoidler
Otakoidler, sentezlendiği yerin yakınlarında etkili olan, bir nevi lokal hormon gibi davranan, kısa ömürlü biyolojik faktörlerdir (moleküllerlerdir).[1] Kelime dilimize Fransızca Autacoïde kelimesinden gelmiştir. Bu kelime İngilizcede Edward Albert Schäfer tarafından 1914 yılında Autos+(kendi) + acos(ilaç, deva) + +oid(benzer, benzeyen) = Autacoid şeklinde türetilmiştir.[2] Tesirleri aslen lokal boyuttayken yüksek miktarda üretilebilirler ve dolaşım sistemine dahil olabilirler ve bu sayede sistemik etki gösterebilirler.[kaynak belirtilmeli] Bu regülatör moleküller ayrıca lokal metabolize olurlar. Yani bu moleküller lokal olarak üretilir, tesir eder ve metabolize olur. Otakoidler, düz kas, salgı bezi, sinir, trombosit ve diğer dokuların aktivitelerinin düzenlemesi de dahil olmak üzere muhtelif biyolojik etkilere sahiptir.[kaynak belirtilmeli]
Bazı otakoidler, spesifik dokular üzerine, mesela düz kaslara, yaptıkları ile tarif olur.[3] Misalen vasküler düz kaslara müessir vazokonstriktör ve vazodilatör otakoidler mevcuttur. Vazodilatör otakoidler egzersiz sırasında salgılanır. Etkisi derinin kızarmasıdır ki bu ısı kaybının kolaylaşmasını sağlar.
Otakoidler lokal hormonlardır, bundan dolayı parakrin etkisine sahiptir. Bazı önemli otakoidler şunlardır: eikozanoid, anjiyotensin, nörotensin, NO(nitrik oksit), kininler, histamin, serotonin, endotelin ve palmitoiletanolamid idir.
2015 yılında otakoidlerin daha kesin bir tarifi teklif edilir: "Otakoidler lokal üretilen modülatör faktörlerdir, lokal hücre ve/veya dokunun fonksiyonlarını etkiler, talep üzerine üretilir ve ardından aynı hücre ve/veya dokular metabolize olur.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ahrens, Franklin A. (29 Ekim 1996). Pharmacology (İngilizce). Wiley. s. 45. ISBN 978-0-683-00085-6.
- ^ "Definition of AUTACOID". www.merriam-webster.com (İngilizce). 12 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ "MeSH Browser". meshb.nlm.nih.gov. 6 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2025.
- ^ Keppel Hesselink, J. M. (2015). "The terms 'autacoid', 'hormone' and 'chalone' and how they have shifted with time". Autonomic and Autacoid Pharmacology (İngilizce). 35 (4): 51-58. doi:10.1111/aap.12037. ISSN 1474-8673. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2025.
