Osmantepe
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Osmantepe, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin Şahbuz ilçesine bağlı Kükü köyü yakınlarında Erken Neolitik yerleşim yeridir.
Coğrafi konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Höyük, Şahbuz ilçesine bağlı Kuku köyü yakınlarında, deniz seviyesinden 2400 m yükseklikte yer almaktadır.[1] Höyük şu anda yapay bir gölün kıyısında bulunuyor ve bir kısmı sular altında. Bu bölgede çok sayıda su kaynağı bulunması nedeniyle yerleşimin etrafındaki alan halen maldarlıkla uğraşan ahali tarafından kullanılmaktadır. Bu kaynakların suyunu bir araya toplamak için 1865 yılında kaza reisi Şangirey burada bir baraj inşa etmiş ve Qanlıgöl su anbarını oluşturmuştur.[2]
Erken Neolitik dönem Osmantepe kazıları[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu alan 2019-2020 yıllarında V.B. Bahşaliyev[3] önderliğinde araştırılmıştır. Araştırma sonucunda çok sayıda obsidiyen alet ve az sayıda seramik örneği ortaya çıkarılmıştır. Araştırmamız sırasında yerleşimde 300'den fazla obsidiyen alet bulundu. Bunlar arasında 8 nukleus ve 159 mikrolit vardır. Mikrolitlerin boyutları 1 ila 2 santimetre arasında değişmektedir.[1] Aletlerin geri kalanı nispeten büyük obsidiyenlerden yapılmıştır. Boyutları 4 ila 7 santimetre arasında değişir.[1] Bulunan nukleuslar farklı şekillere sahiptir. Bir de işlenmemiş özekler vardır. Buluntular arasında bir taş alet bulunmaktadır. İki nukleus disk şeklinde, üçü piramidal ve üçü prizmatiktir. Unutulmamalıdır ki, tüm nukleuslar parçalanma sonucunda tükenmiştir.[1]
Obsidiyen ve obsidyen alet kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Belirttiğimiz gibi, çoğu arkeolojik malzeme obsidiyen ürünlerden oluşmaktadır.[1] Birinci grubun aletleri esas olarak kaşağılarla temsil edilir. Ancak ikinci grupta aletlerin çeşitliliği arttı ve oraklar da dahil olmak üzere çeşitli aletler ortaya çıktı. Araştırmalar, bazı araçların çok işlevli olduğunu gösteriyor. Benzer araçlar Mezolitik ve Erken Neolitik yerleşim yerlerinden bilinmektedir. Güney Kafkasya'nın Geç Neolitik dönem yerleşim yerlerinden kısa saplı kesici aletlerin benzerliklerinin bilinmediğine dikkat edilmelidir.[1] Osmantepe yerleşiminin incelenmesi, Nahçıvan'ın eski sakinlerinin obsidiyen yataklarına nasıl gittiklerini de netleştirmeye izin veriyor. Obsidiyen aletlerin mikroskobik incelemesi, bu yerleşim yerinin obsidiyenin taşınmasında sadece geçici yerleşim olmadığını, aynı zamanda insanların bir süre burayı kullanıldığını da göstermektedir.
-
Osmantepe'nin Erken Neolitik döneme ait obsidyen bıçakları
-
Neolitik dönemde çakmaktaşı ve obsidiyenin kırık keskin kenarları alet olarak kullanılmıştır.
Ekonomi ve yaşam biçimi[değiştir | kaynağı değiştir]
Araştırma sonucuna göre Osmantepe sakinlerinin yarımkazma evlerde yaşadığı söylenebilir. Bu ev tipi hala maldar aşiretler tarafından kullanılmaktadır. Bu da yerleşimin çok eski bir tarihe sahip olduğunu gösteriyor, yerleşimde bir kültür katmanının birikmesi de bunu doğruluyor. Yerleşmenin yüksek dağlık bir alanda yer aldığı ve buradaki iklimin soğuk olduğu düşünülürse, Osmantepe yerleşiminin mevsimlik yerleşim olarak kullanıldığını söyleyebiliriz.[1] Aletlerin tipolojik analizine göre, Osmantepe'nin eski sakinlerinin ağırlıklı olarak sığır yetiştiriciliği ve toplayıcılıkla uğraştıkları söylenebilir. Ancak orak dişleri ve seramikler bir üretim ekonomisinin varlığını doğrulamaktadır. Seramiğin çok küçük miktarlarda ve küçük parçalar halinde bulunması, çanak çömlekli Neolitik döneminin ve üretim ekonomisinin henüz yeni başladığını göstermektedir. Aletlerin incelenmesi de bunu kanıtlamaktadır.[1]
Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]
Sonuç olarak söyleyebilirizki Osmantepe yerleşmesinin malzemelerinin Mezolitik'ten Neolitik'e geçiş dönemini yansıtıyor. Çalışmalar, Göyçe ve Zengezur obsidiyenlerinin ağırlıklı olarak obsidyen aletlerin üretiminde kullanıldığını gösteriyor ve bu da Azerbaycan dahil Güney Kafkasya'da çanak çömlekli Neolitik'in gelişimini doğruluyor.[1] Yapılan araştırmalar Osmantepe sakinlerinin üretim ekonomisinin eşiğinde olduğunu gösteriyor. Aletlerin incelenmesine göre yerleşim sakinleri ağırlıklı olarak avcılık, toplayıcılık ve hayvancılıkla uğraştıkları söylenebilir. Tarımın varlığı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Aletlerin tipolojik analizine dayanarak, insanların burada uzun süredir yaşadığı söylenebilir. Seramiklerin azlığı, çanak çömlekli Neolitik dönemin başlangıcını gösterir. Yapılan analize göre yerleşimdeki yaşamın Mezolitik dönemin sonu ve Neolitik dönemin başlanğıcında olduğu söylenebilir.
Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]
- Baxşəliyev V. Osmantəpə yaşayış yeri Daş dövrünün yeni abidəsidir // AMEA Naxçıvan Bölməsinin Elmi Əsərləri. İctimai və humanitar elmlər seriyası, 2021, № 1, s. 57–69.
- Baxşəliyev V. Eneolit dövründə Naxçıvanın iqtisadi-mədəni əlaqələri."Əcəmi" 2021. 225s
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Christine Chataigner, Ruben Badalyan und Makoto Arimura: The Neolithic of the Caucasus 1 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. auf oxfordhandbooks.com (englisch), abgerufen am 30. April 2021.
- Ntv Azərbaycan, Osmantəpədəki tədqiqatlar haqqında hesabat Vəli Baxşəliyev: Naxçıvanda aşkar olunan yeni Neolit abidəsi xüsusi əhəmiyyəti ilə seçilir - Fotolar, Mədəniyyət və Turizm, 24. Fevral 2021 3 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i Baxşəliyev V. Osmantəpə yaşayış yeri Daş dövrünün yeni abidəsidir // AMEA Naxçıvan Bölməsinin Elmi Əsərləri. İctimai və humanitar elmlər seriyası, 2021, № 1, s. 57–69.
- ^ Сафарли Г. Эпиграфические памятники Нахчывана. Нахчыван: Аджами, 2017, 200 с.
- ^ Naxçıvanda aşkar olunan yeni Neolit abidəsi xüsusi əhəmiyyəti ilə seçilir - FOTOLAR, Mədəniyyət və Turizm, 24 Fevral 2021 3 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,5 may 2021-ci il