Ngũgĩ wa Thiong'o
.jpg)
Ngũgĩ wa Thiong'o (d. 5 Ocak 1938[1]) İngilizce ve son zamanlarda Gĩkũyũ dilinde eserler veren Kenyalı yazar. Sanatçının çalışmaları arasında romanlar, oyunlar, kısa öyküler, denemeler, eleştiriler ve çocuk öyküleri yer almaktadır. Sanatçı, Gikuyu dilindeki Mutiiri adlı gazetenin kurucusu ve editörüdür. Bunun yanında Kenya'da kaldığı hapishaneden 1977'de çıktıktan sonra sürgüne yollandı. Gittiği Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Yale Üniversitesi'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Daha sonraları ise New York Üniversitesi'nde de aynı görevde çalıştı. Öyle ki bir süre sonra bu üniversitede karşılaştırmalı edebiyat ve performans çalışmaları dalında profesörlük düzeyine yükseldi.[2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Ngũgĩ, Kĩkũyũ kökenli olup Kenya'nın Kamiriithu adlı yerleşiminde dünyaya geldi. James Ngugi adıyla vaftiz edildi. Ailesi Mau Mau ayaklanmasında yakalandı ve bir süre sonra üvey erkek kardeşini kaybetti. Annesi de işkenceye maruz kaldı. 1963 yılında Uganda'nın başkenti Kampala'da yer alan Makerere Üniversitesi'nde İngilizce alanında B.A. derecesi elde etti. Eğitimi sırasında, oyunlarından biri olan The Black Hermit, 1962'de Kampala'da sahneye kondu.
Sanatçı ilk romanı Weep Not, Child'ı İngiltere'deki Leeds Üniversitesi'nde okuduğu 1964 yılında yayımladı. Bu roman, Doğu Afrikalı bir yazar tarafından yayımlanan ilk İngilizce romandır. Sanatçı daha sonra The River Between (1965) adlı ikinci romanını yayımladı. Bu romanın konusu Mau Mau ayaklanması olup, Hristiyan olanlar ve olmayanlar arasındaki mutsuz süreci anlatmaktadır.
A Grain of Wheat (1967) adlı romanında sanatçının Fanonist Marksizm'i benimsediği görülür. Daha sonraları İngilizceden, Hristiyanlık'tan ve ismi James Ngugi'den sömürgeci kökenli oldukları gerekçesiyle vazgeçerek şimdiki adı olan Ngũgĩ wa Thiong'o'yu kullanmaya başladı. Bu süreçten sonra sanatçı eserlerini kendi anadili olan Gĩkũyũ ve Svahili dillerinde vermeye başladı. 1977 yılında yazdığı Ngaahika Ndeenda (I Will Marry When I Want) adlı oyununda geçen açık siyasi iğnelemeler, o dönemki başkan Daniel arap Moi'yi kızdırdı ve bu nedenle tutuklandı. Kamiti adlı cezaevindeyken, kendine verilen tuvalet kâğıdının üzerine Caitaani mũtharaba-Inĩ (Devil on the Cross) adındaki Gĩkũyũ dilinde verdiği ilk çağdaş romanını yazdı.
Serbest bırakıldıktan sonra, Nairobi Üniversitesi'ndeki görevi geri verilmedi. Kenya'da o dönemki diktatörlüğün getirdiği adaletsizlikleri anlatan yazıları nedeniyle kendisine ve ailesine zarar gelmemesi adına yurtdışına sürüldü. Sanatçı, Arab Moi'nin 22 yıl süren yönetiminin ardından yeni kurulan hükûmet döneminden sonra ülkesine geri dönebildi.
Sürgündeyken hapis günlüğü olan Detained (1981), Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature (1986), Afrikalı yazarların Afrika dillerindeki eserlerin verilmesine bakış açılarını eleştiren bir deneme ve son olarak bir Gĩkũyũ masalından alınan ve sanatçının en ünlü eserlerinden biri olarak görülen yergi türündeki Matigari (1987) gibi kitapları yazdı.
Sanatçı, 1992 yılında New York Üniversitesi'nde karşılaştırmalı edebiyat ve performans çalışmaları dalında profesörlük düzeyine yükseldi. 8 Ağustos 2004 tarihinde sürgün dönemi biten sanatçı, bir aylık Doğu Afrika turu kapsamında ülkesi Kenya'yı ziyaret etti. 11 Ağustos'ta ise sanatçının evine hırsız girdi. Soyguncular evdeki paraları ve bilgisayarları çalıp Ngũgĩ'nin eşine tecavüz etti.[3] Ngũgĩ, o günden sonra Amerika'ya geri döndü. 2006 yazında ise Random House adlı yayınevi, yirmi yıldan uzun bir süre sonra sanatçının ilk romanı olan Wizard of the Crow'u satışa sundu.
En son 10 Kasım 2006 tarihinde San Francisco'daki Hotel Vitale'de sanatçı bir görevli tarafından saldırıya uğradı ve otelden kovuldu. Bu olay ülke çapında tepkiye neden olurken, bölgedeki Kenyalı topluluğu kızdırdı.[4][5]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- The Black Hermit, 1963 (oyun)
- Weep Not, Child, 1964, Heinemann 1987, McMillan 2005, ISBN 1-4050-7331-4
- The River Between, Heinemann 1965, Heinemann 1989, ISBN 0-435-90548-1
- A Grain of Wheat, 1967 (1992) ISBN 0-14-118699-2
- This Time Tomorrow (başlık adıyla beraber üç oyun barındırır:, "The Reels" ve "The Wound in the Heart"), c. 1970
- Homecoming: Essays on African and Caribbean Literature, Culture, and Politics, Heinemann 1972, ISBN 0-435-18580-2
- A Meeting in the Dark (1974)
- Secret Lives, and Other Stories, 1976, Heinemann 1992 ISBN 0-435-90975-4
- The Trial of Dedan Kimathi, 1976, ISBN 0-435-90191-5, African Publishing Group, ISBN 0-949932-45-0 (Micere Githae Mugo ile)
- Ngaahika ndeenda: Ithaako ria ngerekano (I Will Marry When I Want), 1977 (oyun; Ngugi wa Mirii ile), Heinemann Educational Books (1980)
- Petals of Blood, (1977) Penguin 2002, ISBN 0-14-118702-6
- Caitaani mutharaba-Ini (Devil on the Cross), 1980
- Writers in Politics: Essays, 1981 ISBN 978-0-85255-541-5 (UK) Yayın şirketi sitesi[ölü/kırık bağlantı] ISBN 978-0-435-08985-6 (US)
- Education for a National Culture, 1981
- Detained: A Writer's Prison Diary, 1981
- Devil on the Cross (Caitaani mutharaba-Ini'nin İngilizce çevirisi), Heinemann, 1982, ISBN 0-435-90200-8
- Barrel of a Pen: Resistance to Repression in Neo-Colonial Kenya, 1983
- Decolonising the Mind: The Politics of Language in African Literature, 1986 ISBN 978-0-85255-501-9 (UK) Publisher's site[ölü/kırık bağlantı] ISBN 978-0-435-08016-7 (US)
- Mother, Sing For Me, 1986
- Writing against Neo-Colonialism, 1986
- Njamba Nene and the Flying Bus (Njamba Nene na Mbaathi i Mathagu), 1986 (çocuk kitabı)
- Matigari ma Njiruungi, 1986
- Njamba Nene and the Cruel Chief (Njamba Nene na Chibu King'ang'i), 1988 (çocuk kitabı)
- Matigari, (Wangui wa Goro tarafından İngilizceye çevrildi), Heinemann 1989, Africa World Press 1994, ISBN 0-435-90546-5
- Njamba Nene's Pistol (Bathitoora ya Njamba Nene), (çocuk kitabı), 1990, Africa World Press, ISBN 0-86543-081-0
- Moving the Centre: The Struggle for Cultural Freedom, Heinemann, 1993, ISBN 978-0-435-08079-2 (US) ISBN 978-0-85255-530-9 (UK) Publisher's site[ölü/kırık bağlantı]
- Penpoints, Gunpoints and Dreams: The Performance of Literature and Power in Post-Colonial Africa, (The Clarendon Lectures in English Literature 1996), Oxford University Press, 1998. ISBN 0-19-818390-9
- Mũrogi was Kagogo (Wizard of the Crow), 2004, East African Educational Publishers, ISBN 9966-25-162-6
- Wizard of the Crow, 2006, Secker, ISBN 1-84655-034-3
- Something Torn and New: An African Renaissance, Basic Civitas Books, 2009, ISBN 978-0-465-00946-6[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ngugi Wa Thiong'o: A Profile of a Literary and Social Activist". ngugiwathiongo.com. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2009.
- ^ Kenya; Is It Politics Or Myth?. Africa News. The East African Standard. September 8, 2002.
- ^ "The Outsider: an interview with Ngũgĩ wa Thiong'o". The Guardian. 26 Ocak 2006. 30 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ "The Incident at Hotel Vitale, San Francisco, California, Friday, November 10, 2006". Africa Resource. 10 Kasım 2006. 30 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ "The Hotel Responds to the Racist Treatment of Professor Ngugi Wa Thiong'o". Africa Resource. 10 Kasım 2006. 19 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2009.
- ^ Daily Nation, Lifestyle Magazine, June 13, 2009: Queries over Ngugi’s appeal to save African languages, culture 3 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmi site28 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Wizard of the Crow" romanının ardından yapılan bir röportaj[ölü/kırık bağlantı]
- Ngũgĩ wa Thiong'o ile röportaj – Mayıs 2004
- Ngũgĩ wa Thiong'o – BBC20 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ngũgĩ wa Thiong'o - Kitapları
- Ngũgĩ wa Thiong'o - Emory Üniversitesi9 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ngũgĩ wa Thiong'o - Genel bakış
- Biyografi ve eserleri
