Moskova
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Eylül 2011) |
| Moskova | |
|---|---|
Москва (Rusça) | |
 | |
 Bayrak  Arma | |
.svg) Moskova'nın sınırları | |
  Moskova Moskova'nın Rusya'daki konumu | |
| Ülke |  Rusya |
| Federal Bölge | Merkez |
| Federe Şehir | Moskova |
| Kuruluş | 1147 |
| Alt idari birimler | |
| İdare | |
| • Tür | Şehir Meclisi |
| • Belediye Başkanı | Sergey Sobyanin (Yedinaya Rossiya) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 2561.5 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 12,330,126 |
| Zaman dilimi | [[UTCUTC+03:00]] (MZD) |
| Alan kodu | 77 |
| ISO 3166 kodu | RU-MOW |
| Plaka kodu | 77, 97, 99, 177, 197, 199 |
Resmî site http://www.mos.ru/ | |
Moskova (Rusça: Москва / Moskva), Rusya Federasyonu'nun başkenti. Şehir merkezinde 10.406.578'lik nüfusa sahiptir. 1081 km² Rusya'nın iki federe şehrinden biridir. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Mart 1918'de başkent olmuştur. Moskova nehrinin içinden geçtiği bu şehir Dünya'nın en yoğun işleyen (mimarisi ile ünlü) metro sistemine sahiptir. 1980 yaz olimpiyatlarına ev sahipliği yapmıştır. Moskovada yaşayan milyarder sayısı diğer dünya şehirlerden fazladır, bu da en çok milyarderin yaşadığı şehir ünvanını getirmiştir. 2007 yılı istatistiklerine göre dünyanın en pahalı şehirleri listesinde 1. sıraya yerleşmiştir. Eğitim ve bilim alanında birçok kurumu barındırmaktadır. Ayrıca Eurovision 2009'a ev sahipliği yapmıştır. Kızıl Meydan, Lenin Mozolesi, Tarih Müzesi, Bolşoy Tiyatrosu şehirdeki önemli mekanlardır.
Coğrafya
Coğrafi Konum
Moskova Rusya’nın Avrupa merkezinde, Oka ve Volga nehirler arası, Smolensk-Moskova sırtları (batıda), Moskvoretsko-Okskaya ovasında (doğuda), Meşçyora çukureli (Güney-Batıda) kavşağında bulunur. Şehir alanı 2006 yıllının verilere göre 1081 km²[1], bu da Rusya federasyonunda şehri en küçük yapar. Ana bölümü (877 km ²) çevre otoyolunda iken, diğeri 204 km ² - çevre otoyolun dışında. Ortalama deniz yüksekliği 156 m. oluşturur. Arazinin en yüksek noktası Teplostanskaya Yükseltisinde (Rusça: Теплостанская возвышенность ) bulunur ve 255 m. rakıma sahiptir.[2].
İklim
Moskova ılımlı kara iklimi altında, güçlü don ve yıkıcı sıcaklıklar oldukça seyrek, ancak normdan uzaklaşma sıkça görülür. Meteoroloji istasyonu verilere göre yıllın en soğuk ayı Ocak ( Orta derece −7,5 °C, ayrıca kış sezonunda hava sıcaklığın artma eğilimi gözlenmekte[3]), soğuk dalgaların zamanında hava derecesi -20 °C düşebilir. En sıcak ayı temmuz (Orta derece +18,4 °C). Yaz boyunca ortalama 5 — 7 gün +30 °C ve daha yüksek. 130 yıllık dizi gözlemde en yüksek hava derecesi 2010 yıllında +38,2 °C iken, en alçak -42,2 °C 1940 yılının Ocak ayında kaydedildi. Yıl boyu Moskova'da ve bitişik topraklara 600 - 800 mm ( 2008 yıllı — 869 mm[4]) yağış yağar. Moskova kendi hava rejim özelliklerin biri : hava akımı şehrin merkezine akarken birlikte yağışlar ve yakıcı sıcaklığı getirmesi.
- Yıllık Sıcaklık Ortalaması — +5,4 °C ( 2007 ve 2008 yıllarda +7 °C[5] aşmaktaydı )
- Yıllık Rüzgar Hızı Ortalaması — 2,3 m/s
- Yıllık Hava Nemi Ortalaması — 76 %
- Yıllık Güneş Işığı Ortalama Saat Miktarı — 1731 saat[6] ( 2007 yıllında — 2000 saat[7] üzerinde, güneş saat miktarının kış aylarında azalma, ilkbahar ve yazın artma eğilimi gözlenmekte.)
 Moskova 1981-2010 iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 8,6 | 8,3 | 19,7 | 28,9 | 33,2 | 34,7 | 38,2 | 37,3 | 32,3 | 24,0 | 16,2 | 9,6 | 38,2 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | −4 | −3,7 | 2,6 | 11,3 | 18,6 | 22,0 | 24,3 | 21,9 | 15,7 | 8,7 | 0,9 | −3 | 9,6 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −6,5 | −6,7 | −1 | 6,7 | 13,2 | 17,0 | 19,2 | 17,0 | 11,3 | 5,6 | −1,2 | −5,2 | 5,8 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −9,1 | −9,8 | −4,4 | 2,2 | 7,7 | 12,1 | 14,4 | 12,5 | 7,4 | 2,7 | −3,3 | −7,6 | 2,1 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −42,2 | −38,2 | −32,4 | −21 | −7,5 | −2,3 | 1,3 | −1,2 | −8,5 | −16,1 | −32,8 | −38,8 | −42,2 |
| Ortalama yağış (mm) | 52 | 41 | 35 | 37 | 49 | 80 | 85 | 82 | 68 | 71 | 55 | 52 | 707 |
| Kaynak: Погода и климат | |||||||||||||
Aylarına göre Derecenin Mutlak minimumların büyük çoğunluğu XIX veya XX başlangıcında kayda geçerken, bizim yüzyıllın başlangıcında ise 4 mutlak maksimum derecesi gelmekte.[8]
| Yıl | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mutlak Maksimum | 2007 | 1989 | 2007 | 1950 | 2007 | 1901 | 1936 | 1920 | 1890 | 1915 | 1934 | 2008 |
| Mutlak Asgari | 1940 | 1929 | 1913 | 1879 | 1885 | 1916 | 1886 | 1885 | 1881 | 1960 | 1890 | 1940 |
Tarih
Kent içinden geçen nehirle adlandırılmıştır. Kentin adı ile ilgili bazı kuramlar bulunmaktadır fakat adının kökeni tam olarak bilinmemektedir. Çarlık döneminin başkenti St.Petersburg'da batı tarzı mimari görülürken, Moskova daha çok Rus kültürünün özelliklerine sahiptir.
Moskova, 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 12 Mart 1918'de Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve SSCB'nin başkenti oldu.
Resmi sembolleri
Yönetim
İdari yapılanma
| N | İdari okruglar | Rusça adı | Yüzölçümü (km2) |
Nüfus (1 Ocak 2010) |
Nüfus artışı 2002 (%) |
Rayon sayısı |
Harita |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Merkez | Центральный | 66 | 696.563 | −0,7 | 10 | 
|
| 2 | Kuzey | Северный | 107 | 1.112.875 | 0,0 | 16 | |
| 3 | Kuzeydoğu | Северо-Восточный | 106,7 | 1.249.384 | 0,8 | 17 | |
| 4 | Doğu | Восточный | 154.6 | 1.403.493 | 0,6 | 16 | |
| 5 | Güneydoğu | Юго-Восточный | 117,56 | 1.160.743 | 3,9 | 10 | |
| 6 | Güney | Южный | 132 | 1.573.442 | −1,2 | 16 | |
| 7 | Güneybatı | Юго-Западный | 111.362 | 1.243.826 | 5,5 | 12 | |
| 8 | Batı | Западный | 153 | 1.098.482 | 4,7 | 13 | |
| 9 | Kuzeybatı | Северо-Западный | 107 | 805.391 | 3,3 | 8 | |
| 10 | Zelenograd | Зеленоградский | 37.22 | 218.839 | 1,4 | 5 |
Demografi
| Tarihî nüfus | |
|---|---|
| Yıl | Nüfus |
| 1897 | 1.038.625 |
| 1926 | 2.019.500 |
| 1939 | 4.137.000 |
| 1959 | 5.032.000 |
| 1970 | 6.941.961 |
| 1979 | 7.830.509 |
| 1989 | 8.967.332 |
| 2002 | 10.382.754 |
| 2010 | 11.503.501 |
| 2013 | 11.794.282 |
| 2015 | 12.197.596 |
| Nüfus, idari bölüm sınırlarının değişmesinden etkilenebilir | |
Nüfus yapısı
2010 yılında yapılan nüfus sayımına göre Moskova'nın nüfusu 11.503.501 kişidir. 2002 yılında yapılan nüfus sayımında şehrin nüfusunun 10.382.754 idi. 2010 tarihli nüfus sayımına göre Moskova'nın etnik yapısı şöyledir:
- Ruslar: 9.930.410 (%91,65)
- Ukraynalılar: 154.104 (%1,42)
- Tatarlar: 149.043 (%1,38)
- Ermeniler: 106.466 (%0,98)
- Azeriler: 57.123 (%0,5)
- Yahudiler: 53.142 (%0,49)
- Beyaz Rusyalılar: 39.225 (%0,4)
- Gürcüler: 38.934 (%0,4)
- Özbekler: 35.595 (%0,3)
- Tacikler: 27.280 (%0,2)
- Moldovalılar: 21.699 (%0,2)
- Mordvinler: 17.095 (%0,2)
- Çeçenler: 14.524 (%0,1)
- Çuvaşlar: 14.313 (%0,1)
- Osetler: 11.311 (%0,1)
- Diğer etnik gruplar: 164.825 (%1,6)
- 668.409 kişi etnik grubunu belirtmedi.
Halk hizmetleri
Eğitim ve Bilim
Moskova Rusya'nın önemli kültür merkezlerden, ülkenin ilk Yükseköğretim kurulunun - Slav-Yunan-Latin akademisi - kurulması itibariyle, şehirde önemli ölçüde öğretim kurum yoğunlaşır. Günümüzde şehirde 124 Yükseköğretim Kurulu faaliyette, bunların arasında Rusya'nın en eski ve tanınan Moskova Devlet Üniversitesi, Lomonosov inisiyatifine göre 1755 yıllında kuruldu.
| Türkçe | Rusça |
|---|---|
| Moskova Devlet Üniversitesi | Московский государственный университет |
| Bauman Moskova Devlet Teknik Üniversitesi | Московский государственный технический университет им. Н. Э. Баумана |
| Plehov Rusya Ekonomik Akademi | Российская экономическая академия им. Г. В. Плеханова |
| Devlet Yönetim Üniversitesi | Государственный университет управления |
| Moskova Devlet Dışişleri Üniversitesi | Московский государственный институт международных отношений |
| Moskova Havacılık Yüksek Okulu | Моско́вский авиацио́нный институ́т |
| Ulusal Nükleer Araştırmalar Üniversitesi «МEPhI» | Национальный исследовательский ядерный университет «МИФИ» |
| Gubkin Petrol ve Gaz Rusya Devlet Üniversitesi | Российский государственный университет нефти и газа им. И.М.Губкина |
| Rusya Devlet Beşeri Üniversitesi | Российский государственный гуманитарный университет |
| O. E. Kutafin Moskova Devlet Hukuk Akademisi | Московская государственная юридическая академия им. О. Е. Кутафина |
| Devlet Üniversitesi — Ekonomi Yüksek Okulu | Государственный университет — Высшая школа экономики |
| Moskova Devlet Dilbilimsel Üniversitesi | Московский государственный лингвистический университет |
| Gerasimov Sinematografi Enstitüsü | Всероссийский государственный университет кинематографии имени С. А. Герасимова |
Moskova'da binbeşyüzbinden fazla genel eğitim okulu faaliyette, lise, gimnazyum, yatılı okul dahil olmak üzere, 1800 üzerine okul öncesi öğretim kurumu, 400 yakın kütüphane, bunların yanında Rusya'nın en eski halk kitaplığı - MDÜ Bilimsel Kütüphane ve ülkenin en büyük kitap deposu - Rusya Devlet (Lenin) Kütüphanesi bulunmaktadır.[9]
| |
|
1. Bauman MDTÜ Ana Binası | |
Ulaşım
Moskova, dünyanın en gelişmiş ve nitelikli metro sistemine sahiptir. Kafa karıştırmayan metro haritasıyla şehrin her yerine sadece bu araçla gitmek makul bir fiyatla mümkündür.
Uluslararası ilişkiler
Kardeş kentler
Moskova'nın 77 tane kardeş şehri vardır.
Kaynakça
- ^ "Москва в зеркале цифр, фактов, событий 2006/2007" (Rusça). Moskova Belediyesi resmî sitesi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ "Памятник природы "Высшая точка Москвы - 255 м над уровнем моря (Теплый Стан)"" (Rusça). www.darwin.museum.ru. 27 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2010. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ Большой энциклопедический словарь. Климат Москвы.
- ^ "Синоптики: в 2008 году в Москве были побиты рекорды тепла и осадков" (Rusça). NEWSru.com. 9 Ocak 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-01-11.
- ^ "2008 год стал самым тёплым в истории Москвы (абзац 1)" (Rusça). pogoda.ru.net. 11 Ocak 2009. Erişim tarihi: 2009-01-11.
- ^ "2008 год стал самым теплым в истории Москвы (абзац 2)" (Rusça). pogoda.ru.net. 11 Ocak 2009. Erişim tarihi: 2009-01-11.
- ^ "Продолжительность солнечного сияния в Москве в 2007 г". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-02-21.
- ^ "Температура воздуха для г. Москвы" (Rusça). Погода и климат. 22 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-01-11.
- ^ "Москва в зеркале цифр, фактов, событий 2006/2007" (Rusça). Официальный сервер правительства Москвы. Erişim tarihi: 12 Ocak 2009.
Ayrıca bakınız
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
Dış bağlantılar
| Önce gelen: Vladimir Sankt Peterburg Petrograd |
Rusya'nın başkenti 1303—1713 1728—1730 1918'den beri |
Sonra gelen: Sankt Peterburg — |
| Moskova konuları | ||
|---|---|---|
| Semboller | | |
| Coğrafya | Zaman Dilimi · Flora · İklim · Moskova Nehri · Metropol alanı · Yerleşim yerleri · Demografi · Ekoloji · Zelenograd | |
| Tarih | ||
| Yönetim | ||
| Ekonomi | ||
| Ulaşım | ||
| Eğitim, Spor ve Kültür | Mimarlık · Etkinlikler · Turistik yerler · Park ve bahçeler · Şehir heykelleri · Çeşmeler · Tiyatro · Müze · Sinema · Medya (Televizyon · Radyo) · Onursal vatandaş | |
| Cumhuriyetler |  | |
|---|---|---|
| Kraylar | ||
| Oblastlar |
| |
| Federal şehirler | ||
| Özerk oblastlar | ||
| Özerk okruglar | ||
1Tümen Oblastı'na bağlıdır. 2Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır. 3 Kırım'ın ve Sivastopol şehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır. Ukrayna Kırım'ın kendisinin özerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise özel statülü şehir olarak tanımakta, diğer taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi, Sivastopol'u ise kendi federal şehri olarak tanımaktadır. | ||
 | Belgorod Oblastı • Bryansk Oblastı • İvanovo Oblastı • Kaluga Oblastı • Kostroma Oblastı • Kursk Oblastı • Lipetsk Oblastı • Moskova • Moskova Oblastı • Oryol Oblastı • Ryazan Oblastı • Smolensk Oblastı • Tambov Oblastı • Tver Oblastı • Tula Oblastı • Vladimir Oblastı • Voronej Oblastı • Yaroslavl Oblastı | |
 | Brest Kalesi (kahraman istihkam) | |
 | Veliki Novgorod (862—882) • Kiev (882—1243) • Vladimir (1243—1389) • Moskova (1389—1712) • Sankt Petersburg / Petrograd (1712—1918) • Moskova (1918—günümüze) | |
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
