Moris Şinasi
Moris Şinasi | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Musa Eskenazi 1855 Manisa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Eylül 1928 (83 yaşında) New York, ABD |
| Milliyet | Amerikan–Osmanlılı |
| Etnik köken | Yahudi |
| Meslek | İşletmeci |
| Evlilik | Laurette Schinasi |
| Çocuk(lar) | Altina Schinasi (1907-1999) |
| Ödüller | Mecidiye Nişanı |
Moris Şinasi (doğum Musa Eskenazi, 1855 - 10 Eylül 1928), tütün endüstrisinin en zenginlerinden olan Osmanlı doğumlu Amerikalı işletmeci.
1855'te Manisa Osmanlı İmparatorluğu'nda, yoksul bir Yahudi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 9 yaşında difteri hastalığına yakalandı. Şinasi (Avrupa dillerinde Shinasi veya Schinasi) isminde bir Müslüman hekim tarafından tedavi edildi ve sağlığına kavuştu. Anne ve babası ise şükranlarını göstermek için oğullarına Şinasi ismini verdiler.[1] İki erkek kardeşi (Solomon ve Ya'akov) ve bir kız kardeşi (Sultana) vardı.[2][3]
Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]
Musa Eskenazi Sefarad Yahudilerinden olan ailesinin dördüncü çocuğu olarak Manisa'da dünyaya geldi. Yahudi mezarlığında bekçilik yaparak yoksul ailesine yardım etti. Okur yazar olmadığı için bu işten çıkartıldı. Daha sonra da belirli bir süre tütün sanayisinde çalışarak deneyim kazandı. Küçük yaşta difteri hastalığa yakalandı ve Manisa'da tedavi gördü. 15 yaşındayken kardeşi Salamon ile birlikte son derece yoksul bir şekilde Manisa'dan ayrılarak sığır taşıyan bir gemiyle İskenderiye'ye gitti. Burada gemilerin yük alma ve indirme işlerinde görev aldı. Garafollo adında tütün ticareti yapan zengin bir Yunan onu sevdi ve yanına çırak olarak aldı. Eskenazi otuz yaşına gelene kadar Garafollo'nun yanında kaldı ve bu süreçte tütün ticareti konusunda kendisini geliştirme fırsatı buldu. Daha sonra da Garafollo'nun kendisine verdiği 25 bin dolar borç parayla Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti.[4]
Amerika'ya göç edince küçük yaşta yakalandığı difteri hastalığında kendisini tedavi eden Türk doktor Şinasi Bey'e duyduğu vefadan dolayı Morris Schinasi adını aldı. 1893 yılında patentine sahip olduğu sigara sarma makinesi ve bu makinede sarılmış bir paket sigarayla Kolomb Dünya Fuarı'na katıldı. O dönemlerde sigara içenlerin sigaralarını elle sarmalarından dolayı Moris Şinasi'nin bu makinesi devrim gibi bir yenilik olarak görüldü. Moris Şinasi fuar sonrasında kardeşi Salamon'u da yanına aldırdı. İki kardeş 1893 yılında Broadway'de "Schinasi Brothers Company" adında küçük bir sigara fabrikası kurdular. Fabrika işçilerini ise Manisa'dan getirttiler. İkili Osmanlı İmparatorluğu'ndan tütün ithal ederek hazır sigara olarak sattı ve belirli bir zenginliğe ulaştı. Moris Şinasi işleri nedeniyle sık sık seyahat ettiği Selanik'te iş arkadaşı Jozef Ben Rubi'nin kızı olan Laurette ile tanışıp 1903 yılında evlendi. 1916 yılında ise sahip olduğu şirket haklarını American Tobacco Company'e satarak iş hayatından çekildi.[5]
Moris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi[değiştir | kaynağı değiştir]
1928 yılında hayatını kaybeden Moris Şinasi servetinin 1 milyon dolarını doğup büyüdüğü Manisa'da bir çocuk hastanesinin kurulması için bağışladı. Bu miktarın 800 bin doları ABD borsasına yatırıldı, geri kalan 200 bin dolarla da hastane inşa edildi ve tıbbi ihtiyaçları karşılandı. 15 Ağustos 1933 tarihinde ise düzenlenen bir törenle hastane açılışı yapıldı. Kendisinin yakılan bedenine ait külleri ise hastane duvarındaki "Moris Şinasi’nin doğduğu şehre hediyesidir" ibaresinin bulunduğu anı plakasının arkasına gömüldü. Günümüzde ABD borsasındaki gelirin bir kısmı her yıl düzenli olarak hastaneye bağışlanmaktadır. Hastane, Manisa Merkez Efendi Devlet Hastanesi bünyesinde "Morris Şinasi Çocuk Kliniği ve Hizmet Binası" adı altında halen daha hizmet vermektedir.[6]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Moris Şinasi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "Morris Şinasi'nin vasiyeti yaşıyor". Radikal. 13 Ağustos 2010. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013.
- ^ Aşkın, Nihal & Fahrettin Dokak (1 Ocak 2004). "Manisa sevdalısı Morris Schinasi". Sabah. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013.
- ^ "Morris Schinasi and the Manisa Children's Hospital". Turk of America. 13 Temmuz 2008. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2013.
- ^ Melih Aşık. "Moris Şinasi..." Milliyet. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
- ^ "Manisa sevdalısı Morris Schinasi". Sabah. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.
- ^ "Morris Şinasi'nin vasiyeti yaşıyor". Radikal. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016.