Moşe Arens
Moşe Arens (İbranice משה ארנס) (d. 27 Aralık 1925; Kaunas, Litvanya - ö. 7 Ocak 2019; Savyon, İsrail), İsrailli havacılık mühendisi, araştırmacı, diplomat ve Likud üyesi politikacı. 1973-1992 ve 1999-2003 yılları arasında Knesset üyesi, üç kez Savunma Bakanı ve bir kez Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Arens, ayrıca İsrail'in ABD Büyükelçisi olarak görev yaptı ve Hayfa'daki Technion'da profesördü.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Arens, Litvanya'nın Kaunas kentinde Yahudi bir ailede dünyaya geldi. Babası sanayici, annesi diş hekimiydi.[1] O bir yaşındayken ailesi Letonya'nın Riga kentine taşındı. İş adamı olan babası, Amerika Birleşik Devletleri'ne yatırım yapmak için çok sayıda gezi yapmıştı. 1939'da II. Dünya Savaşı patlak verdiğinde Arens ve ailesi, babasının ticari çıkarları doğrultusunda Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti. Aile, New York'a yerleşti ve Arens, George Washington Lisesi'nde eğitimine başladı.
Bir genç olarak Arens, 1923 yılında Riga, Letonya'da Ze'ev Jabotinsky tarafından kurulan "Revizyonist Siyonist" bir gençlik hareketi olan "Betar" gençlik hareketinde liderdi. Arens, II. Dünya Savaşı sırasında Birleşik Devletler Ordusu Mühendisler Birliği'nde teknik çavuş olarak görev yaptı. 1948'de İsrail Bağımsızlık Bildirgesi'nin ardından, babasının muhalefetine rağmen yeni İsrail Devleti'ne göç etti ve Irgun'a katıldı. Kuzey Afrika'ya (çoğunlukla Fas ve Cezayir) ve Avrupa'ya yerel Yahudi topluluklarının öz savunma grupları kurmalarına yardımcı olmak için gönderildi. Mart 1949'da İsrail'e döndü ve Irgun'un halefi olan Herut partisinin kurucu üyesi oldu. Daha sonra Tel Aviv için su sistemleri tasarlayan bir Amerikan şirketinde mühendis olarak çalıştı.[1]
1951'de Amerika Birleşik Devletleri'ne döndü ve Qian Xuesen'in öğrencisi olduğu Massachusetts Institute of Technology'de mühendislik ve California Institute of Technology'de havacılık mühendisliği okudu, ardından bir süre uçak endüstrisinde çalıştı.[1]
Arens, 1957'de Technion'da havacılık profesörü oldu ve 1962'ye kadar bu pozisyonda görev yaptı. Emekli olduktan sonra kendini, Yahudilerin yanında savaşan Yahudi Askeri Birliği'nin (ŻZW) ve Varşova Gettosu Ayaklanması'nı gerçekleştiren Yahudi Muharebe Örgütü'nün (ŻOB) hikâyesini araştırmaya adadı. Arens, isyan üzerine bir dizi makalenin yanı sıra İbranice, Lehçe ve İngilizce olarak yayınlanan "Flags over the Warsaw Ghetto" (Varşova Gettosu Üzerindeki Bayraklar) adlı bir kitabın yazarıdır.
Arens, Ariel Üniversitesi Samiriye Merkezi'nin Uluslararası Yönetim Kurulu başkanıydı. Ayrıca Haaretz gazetesinde de köşe yazarlığı yaptı.
Arens, 1962'den 1971'e kadar Israel Aerospace Industries'de (İsrail Havacılık Endüstrisi) Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yaptı ve burada IAI Kfir savaş uçağı projesi de dahil olmak üzere büyük projeleri yönetti.
Siyasi kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Yom Kippur Savaşı'ndan sonra siyasete atılan Arens, 1973 seçimlerinde Likud'un bir üyesi olarak Knesset'e seçildi. 1977'de yeniden seçildikten sonra Dışişleri ve Savunma Komisyonu Başkanı oldu. Camp David Sözleşmesi'ne ve İsrail-Mısır Barış Antlaşması'na karşı oy kullandı. 1980'de Başbakan Menahem Begin, Arens'e Savunma Bakanı görevini teklif etti, ancak İsrail-Mısır Barış Antlaşması'nın şartları üzerindeki anlaşmazlığı nedeniyle bunu reddetti. Arens, özünde Mısır ile barışa karşı değildi, ancak antlaşmanın bazı maddelerine karşıydı ve bu nedenle İsrail'in Sina Yarımadası'ndan tahliyesini düzenlemek zorunda kalmak istemedi.
1981'de yapılan seçimlerde tekrar seçildi, ancak 19 Ocak 1982'de ABD'ye İsrail Büyükelçisi olarak atandığında Knesset'ten istifa etti. Kahan Komisyonu'nun Sabra ve Şatilla Katliamı ile ilgili raporunun ardından görevden alınan Ariel Şaron'un yerine Savunma Bakanı olarak atanmasının ardından Şubat 1983'te İsrail'e geri döndü. 1984'te yeniden seçildiğinde yalnızca Portföysüz Bakan olarak atandı. 1988'deki seçimden sonra Dışişleri Bakanı olarak atandı ve 1990'da Savunma Bakanlığı'na geri döndü. Hizbullah lideri Abbas Musavi'nin 16 Şubat 1992'de öldürüldüğü sırada Savunma Bakanıydı. Abbas Musavi'nin; eşi, oğlu ve dört kişi hava saldırısında öldürüldü.
Arens, Likud 1992 seçimlerini kaybettikten sonra siyasetten emekli oldu. Ancak 1999'da Likud liderliği için Binyamin Netanyahu'ya meydan okumak üzere geri döndü. Oyların sadece %18'ini kazanmasına rağmen, Netanyahu onu Merkez Parti'yi kurmak için Likud'dan ayrılan Yitzhak Mordechai'nin yerine Savunma Bakanı olarak atadı.
Kişisel yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]
Arens, Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşarken New York'ta Muriel F. Eisenberg ile evlendi ve birlikte İsrail'e taşındılar. Çiftin iki erkek ve iki kız olmak üzere dört çocuğu oldu; Yigal, Aliza, Raanan ve Rut.
Arens, 7 Ocak 2019'da 93 yaşında öldü.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
