Mimar Sinan tarafından tasarlanan ulu camiler listesi
Bu liste, Osmanlı mimarı Mimar Sinan'ın özgeçmişinde yapımını üstlendiği ulu camilerin bir listesidir. Listedeki 77 camiden 39'u İstanbul'da yer almaktadır.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Mimar Sinan, 1539'da sadrazam Ayas Mehmed Paşa tarafından Osmanlı baş mimarı görevine atandı. Sinan, 1588'deki ölümüne kadar görevde kaldı ve üç padişah döneminde görev yaptı: I. Süleyman (h. 1520-66), II. Selim (h. 1566–74) ve III. Murad (h. 1574–95).[1] Otobiyografisi Biyografik Yapı Anıları'nda (Teẕkiretü'l-bünyān) Sinan, 80 Cuma camisi (ulu cami) ve 400'den fazla küçük cemaat camisi (mescit) dahil olmak üzere 698 bina tasarladığını ifade etti.[2] Gerçekte, imparatorluk mimarlarından oluşan bir ekibe liderlik etti ve binalar toplu işler olurdu.[3] Sinan'ın kendisi padişah için üstlenilen büyük inşaat projelerinde yer aldı. Bunlar Şehzade Camii (1543–48), Süleymaniye Camii (1548–59), Kırkçeşme su işleri (1561–65), Büyükçekmece Köprüsü (1565–67) ve Edirne'deki Selimiye Camii (1568–74) idi. Bu tarihten sonra III. Murad döneminde büyük inşaat projeleri gerçekleştirmedi ve yaşlı bir insan olarak çalışmaları diğer mimarlara emanet etti.[4]
Aşağıdaki 77 Cuma camisinin listesi tarihçi Gülru Necipoğlu tarafından derlendi. Sinan'ın Mimarların Hediyesi (Tufetü'l-miʿmārīn) ve Biyografik Yapı Anıları (Teẕkiretü'l-ebniye) otobiyografilerine ekli listelere dayanmaktadır.[5] Liste, Sinan'ın restore ettiği eski camileri ve eski cemaat camilerinden Cuma camisine dönüştürülenleri içermemektedir.[6]
Cuma camilerin kronolojik listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
| Tarih | Ad | Konum | Kubbe çapı | Listelenen ekleri |
|---|---|---|---|---|
| c. 1537 | Şah Sultan Camii | Eyüp, İstanbul | Kırma çatı | günümüze ulaşmayan derviş odaları |
| 1538/39–1540 | Haseki Sultan Camii | Haseki, İstanbul | 113 m (371 ft) | medrese, bimarhane, sıbyan mektebi |
| 1538–39 | Çavuşbaşı ya da Sütlüce Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) | Sütlüce, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1541–42 | Tercüman Yunus Bey Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) | Balat, İstanbul | kırma çatı | medrese |
| c. 1541–44 | Hadım Ali Paşa Camii | Diyarbakır, Turkey | 144 m (472 ft) | medrese |
| c. 1542–47 | Çukurcuma Camii (tamamen yeniden inşa edildi) | Tophane, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1543 | Nişanca Mustafa Çelebi Camii (tamamen yeniden inşa edildi) | Eyüp, İstanbul | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan hamam |
| 1543–44 | Osmanşah'ın annesi (mevcut değil) | Aksaray, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan medrese |
| c. 1543/44–1548 | Mihrimah Sultan Camii | Üsküdar, İstanbul | 114 m (374 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze |
| 1543–1548 | Şehzade Camii | Şehzadebası, İstanbul | 19 m (62 ft) | türbe, medrese, darülaceze, sıbyan mektebi, kervansaray |
| c. 1546–47 | Hüsreviyye Camii (iç savaşta ağır hasar gördü) | Halep, Suriye | yaklaşık 18 m (59 ft) | medrese |
| 1547–48 | Kara Camii şimdiki Sveti Sedmochislenitsi Kilisesi (20. yüzyılın başlarında kiliseye dönüştürüldü) | Sofya, Bulgaristan | 183 m (600 ft) | yok |
| 1548–59 | Süleymaniye Camii | Süleymaniye, İstanbul | 265 m (869 ft) | dört medrese, darülhadis, tıp fakültesi, darülkurra, bimarhane, darülaceze, kervansaray, hamam, sıban mektebi |
| 1550–1552/53 | Rüstem Paşa Camii | Tekirdağ, Türkiye | 133 m (436 ft) | darülaceze, medrese, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1550–57 | Takiyya el-Haseki Sultan Camii (kısmen mevcut) (bkz.Haseki Sultan İmareti) | Kudüs | darülaceze, günümüze ulaşmayan kervansaray | |
| 1551 | Hadim İbrahim Paşa Camii | Silivrikapı, İstanbul | 12 m (39 ft) | türbe, günümüze ulaşmayan hamam |
| 1551–65 | Çerkes İskender Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | yaklaşık 15 m (49 ft) | yok |
| c. 1552–57 | Rüstem Paşa Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Sapanca, Türkiye | kırma çatı | darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1552 | Merkez Efendi Camii (tamamen yeniden yapılmış) | Yenikapı, İstanbul | kırma çatı | hamam |
| c. 1552 | Tatar Han ya da Cuma Han Camii | Gözleve, Ukrayna | 60 m (200 ft) | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1553–54 | Kapıağası Mahmud Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) | Ahırkapı, İstanbul | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe ve medrese |
| 1553–54 | Defterdar Ebulfaz Mehmed Efendi Camii (mevcut değil) | Tophane, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1554–58/59 | Et-Tekiyyetü's-Süleymaniye | Şam, Suriye | 10 m (33 ft) | darülaceze, medrese |
| 1554–55 | Kazasker Abdurrahman Çelebi Camii (mevcut değil) | Çapa, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1554–55/56 | Sinan Paşa Camii | Beşiktaş, İstanbul | 126 m (413 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan hamam |
| 1555 (planned), c. 1565–71/72 | Gazi Ahmed Paşa Camii | Topkapı, İstanbul | 12 m (39 ft) | medrese, türbe |
| 1556–65/66 | Adliye Camii | Halep, Suriye | bilinmiyor | yok |
| c. 1557–60 | Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) | Samanlı (günümüzde Yalova) | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1557–60 | Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) | Bolu, Türkiye | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan iki kervansaray |
| 1558 | Selimiye Camii | Konya | 12 m (39 ft) | (Mimarı muhtemelen Sinan'dır) |
| 1557–58 | Karagöz Bey Camii | Mostar, Bosna Hersek | 107 m (351 ft) | yok |
| 1559–60 | Haseki Sultan Camii (mevcut değil) | Svilengrad, Bulgaristan | kırma çatı | günümüze ulaşmayan darülaceze |
| 1559–60 | Cihangir Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Cihangir, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1559–60 | İskender Paşa Camii (kapsamlı yeniden inşa edildi) | Kanlıca, İstanbul | kırma çatı | türbe, günümüze ulaşmayan medrese ve hamam |
| 1559–60 | Ferhat Paşa Camii (kapsamlı olarak yeniden inşa edildi) | Kastamonu, Türkiye | kırma çatı | yok |
| c. 1560/61–1562/63 | Hürrem Çavuş Camii | Karagümrük, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1560–63/64 | Sultaniye Camii | Karapınar, Türkiye | 148 m (486 ft) | darülaceze, hamam, kervansaray |
| c. 1661–65 | Semiz Ali Paşa Camii | Marmaraereğlisi | kırma çatı | yok |
| c. 1561 | Rüstem Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) | Bolvadin, Türkiye | 139 m (456 ft) | yok |
| c. 1561–63 | Rüstem Paşa Camii | Tahtakale, İstanbul | 152 m (499 ft) | yok |
| c. 1563–70 | Mihrimah Sultan Camii | Edirnekapı, İstanbul | 203 m (666 ft) | medrese, hamam |
| 1562–63 | Ferruh Kethüda Camii | Balat, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1562–63 | Odabaşı Behruz Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) | Şehremini, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan hamam |
| c. 1562–63 | Binaemini Sinan Ağa Camii | Yenibahçe, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1562–63 | Lala Mustafa Paşa Camii | Erzurum, Türkiye | 106 m (348 ft) | yok |
| 1565–69/70 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Lüleburgaz, Türkiye | 125 m (410 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze, kervansaray |
| c. 1565–73 | Piyale Paşa Camii | Kasımpaşa, İstanbul | 6 × 89 m (292 ft) | yok |
| 1565–66 | Cenâbî Ahmet Paşa Camii | Ankara, Türkiye | 144 m (472 ft) | yok |
| c. 1565–69/70 | Firdevs Bey Cami | Isparta, Türkiye | 124 m (407 ft) | yok |
| c. 1564/65–1572/73 | Behram Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | 159 m (522 ft) | yok |
| c. 1566–70 | Lala Hüseyin Paşa Camii | Kütahya, Türkiye | 125 m (410 ft) | yok |
| c. 1566–78 | Sokollu Mustafa Paşa Camii (mevcut değil) | Budapeşte, Macaristan | bilinmiyor | günümüze ulaşmayan türbe |
| c. 1566/67–70 | Osman Şah Camii | Tırhala, Yunanistan | 18 m (59 ft) | yok |
| 1567–68 | Köse Hüsrev Paşa Camii | Van, Türkiye | 148 m (486 ft) | günümüze ulaşmayan medrese |
| 1567–68 | Mevlana Efendi Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Üsküdar, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1567/68–1571/72 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Kadırgalimanı, İstanbul | 13 m (43 ft) | medrese, derviş odaları |
| 1567–74 | Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi | Payas, Türkiye | yaklaşık 8 m (26 ft) | darülaceze, kervansaray |
| 1568–74 | Selimiye Camii | Edirne, Türkiye | 312 m (1.024 ft) | medrese, darülhadis, darülkurra |
| c. 1569–74 | Defterdar Mustafa Çelebi Camii (kubbe yeniden yapıldı) | Edirne, Türkiye | 12 m (39 ft) | yok |
| c. 1569–75 (1585–86 portico and courtyard) | Semiz Ali Paşa Camii | Babaeski, Türkiye | 14 m (46 ft) | günümüze ulaşmayan medrese |
| 1571–83 (expanded 1584–85/86) | Atik Valide Camii | Üsküdar, İstanbul | 127 m (417 ft) | medrese, darülkurra, bimarhane, derviş odaları, kervansaray, hamam |
| c. 1570–84 | Molla Çelebi Camii | Beyoğlu, İstanbul | 118 m (387 ft) | günümüze ulaşmayan hamam |
| 1570–71 | Murad Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) | Bağdat, Irak | bilinmiyor | yok |
| 1572–79/80 | Pertev Paşa Camii | İzmit, Türkiye | 164 m (538 ft) | yok |
| 1573–77 | Sokollu Kasım Bey Camii (kemeraltı kayıp) | Havsa, Türkiye | yaklaşık 13 m (43 ft) | darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1573–77/78 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Azapkapı, İstanbul | 118 m (387 ft) | hamam |
| c. 1575–88 | Ferhad Paşa Camii | Çatalca, İstanbul | 92 m (302 ft) | yok |
| c. 1576–85/86 | Hacı Ahmed Paşa Camii | Kayseri, Türkiye | 123 m (404 ft) | yok |
| 1577–90 | Zal Mahmud Paşa Camii | Eyüp, İstanbul | 124 m (407 ft) | türbe, çifte medrese |
| 1578–80/81 | Kılıç Ali Paşa Camii | Tophane, İstanbul | 127 m (417 ft) | türbe, hamam |
| 1580–81 | Şemsi Paşa Camii | Üsküdar, İstanbul | 82 m (269 ft) | türbe, medrese, günümüze ulaşmayan derviş odaları |
| 1583–86/87 | Muradiye Camii | Manisa, Türkiye | 106 m (348 ft) | darülaceze |
| 1584–85 | Mehmed Ağa Camii | Çarşamba, Istanbul | 118 m (387 ft) | türbe |
| 1584–85/86 | Mesih Mehmed Paşa Camii | Hırka-i Şerif, Istanbul | 128 m (420 ft) | türbe |
| 1584/85–88/89 | Nişancı Mehmed Paşa Camii | Karagümrük, İstanbul | 142 m (466 ft) | türbe |
| 1585 | Hacı Evhad Camii | Yedikule, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1585–86 | Ramazan Efendi Camii | Kocamustafapaşa, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1587–91 | Melek Ahmed Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | 115 m (377 ft) | yok |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Necipoğlu 2005, s. 27.
- ^ Necipoğlu 2005, ss. 135-136.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 135.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 181.
- ^ Necipoğlu 2005, ss. 558-561.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 47.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sinan's Autobiographies: Five Sixteenth-century Texts. Leiden: Brill. 2006. ISBN 978-90-04-14168-1.