Mens sana in corpore sano

Mens sana in corpore sano (Klasik Latince: [mẽːs ˈsaːna ɪŋ ˈkɔrpɔrɛ ˈsaːnoː]), Türkçede "sağlıklı bir vücutta sağlıklı bir zihin" anlamına gelen Latince bir deyimdir. Bu ifade spor ve eğitim bağlamlarında fiziksel egzersizin zihinsel ve psikolojik sağlığa önemli katkılarda bulunduğu fikrini ifade etmek için yaygın olarak kullanılmakta ve Türkiye'de özellikle Atatürk'e atfedilen "Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur." deyişinin nihai kaynağı olarak geçmektedir.

Tarihi

İfade, Romalı şair Juvenalis'in Yergiler kitabının 10. bölümünde hayatta arzu edilenlerin listelendiği bir kısımda ilk sırada yer alır:

orandum est ut sit mens sana in corpore sano.
fortem posce animum mortis terrore carentem,
qui spatium vitae extremum inter munera ponat
naturae, qui ferre queat quoscumque labores,
nesciat irasci, cupiat nihil et potiores
Herculis aerumnas credat saevosque labores
et venere et cenis et pluma Sardanapalli.
monstro quod ipse tibi possis dare; semita certe
tranquillae per virtutem patet unica vitae.

Sağlıklı bir vücutta sağlıklı bir zihin için dua etmelisin.
Ölümden korkmayan, yaman, Tanrı'nın lütuflarından biri olan
hayatına devamlı şükreden bir yürek istemelisin.
Her türlü zevale göğüs geren, ne hınç ne arzu barındıran,
Herkül'ün çilelerini ve ağır yükünü Sardanapal'in
ziyafetlerine, rahat koltuklarına ve aşk-meşkine yeğleyen bir yürek olsun.
Sana önerdiğim şeyi kendi kendine sağlaman mümkün:
Şüphesiz ki huzurlu bir yaşam sürdürmenin tek yolu erdemdir.

—Romalı şair Juvenal (10.356-64)

Yorumcular genel olarak Juvenal'in amacının Romalı vatandaşlarına uzun ömür gibi şeyler için dua etmenin yanlış olduğunu öğretmek olduğuna ve tanrıların insana sağladığı erdemleri bunun için listelediğine inanırlar.

Bu vecize zamanla şiirdeki bağlamından ayrılarak farklı anlamlar kazanmıştır, örneğin yalnızca sağlıklı bir zihnin sağlıklı bir vücudun gelişmesini sağlayabileceği veya aynı şekilde yalnızca sağlıklı bir vücudun sağlıklı bir zihni barındırabileceği şeklinde yorumlanabilir. En genel kullanımı kökünde fiziksel ve zihinsel sağlık olan ihtiyaçlar hiyerarşisini belirtmektir.

Bundan önce kaydedilmiş benzer bir söz, Sokrat öncesi filozof Thales'e atfedilir:

τίς εὐδαίμων, "ὁ τὸ μὲν σῶμα ὑγιής, τὴν δὲ ψυχὴν εὔπορος, τὴν δὲ φύσιν εὐπαίδευτος"

Mutlu insan hangi insandır? "Sağlıklı vücuda, kıvrak zekaya ve uysal fıtrata sahip olandır."

Ayrıca bakınız

• Zihin-beden ikiliği
• Young, David C., "Mens Sana in Corpore Sano? 20 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Antik Yunanistan'da Beden ve Zihin", Uluslararası Spor Tarihi Dergisi, 22. cilt, no.1, (Ocak 2005), s.22–41. 20 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.