Mehmet Eymür

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mehmet Eymür
Doğum5 Eylül 1943(1943-09-05)
İstanbul, Türkiye
Ölüm13 Ocak 2024 (80 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriAşiyan Mezarlığı, İstanbul
Meslekİstihbaratçı, yazar
Tanınma nedeniMİT mensubu olması
EvlilikJanset Eymür[1]
Çocuk(lar)Alp Eymür
Ayşe Eymür
Ebeveyn(ler)Mazhar Eymür (babası)[1]
Cemile Hamiyet Eymür (annesi)[1]

Mehmet Eymür (5 Eylül 1943 - 13 Ocak 2024), Türk istihbaratçı. Eski MİT Kontrterör Dairesi Başkanı. 1965'te öğrenci olarak katıldığı Milli İstihbarat Teşkilatı'nın (MİT) terörle mücadele bölümünün 1995-1996 yıllarında yöneticiliğini yaptı.[2] MİT Müsteşar Yardımcısı Hiram Abas'ın sağ koluydu.[3][4]

Kişisel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eymür, MİT'in selefi Milli Güvenlik Teşkilatı'nın önde gelen üyelerinden Mazhar Eymür'ün oğlu olarak 5 Eylül 1943'te İstanbul'da doğdu. Babası Mazhar Eymür, Dersim isyanının bastırılmasında görev almış biriydi.[5]

Eymür, TED Ankara Koleji'ni bitirdikten sonra İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Yüksek Okulu'na katıldı.[6][7]

Eymür'ün Janset adında bir eşi, Alp ve Ayşe adında iki çocuğu vardır.[6][8]

Kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]

MİT (1965–1988)[değiştir | kaynağı değiştir]

1965'te takip memuru olarak öğrenci pozisyonunda MİT'te çalışmaya başladı. 9 Mart 1971 darbe teşebbüsünden sonra MİT'te Hiram Abas'la birlikte MİT'in sorgulama üssü olan Ziverbey Köşkünde 1. Ordu Komutanı Orgeneral Faik Türün'ün emrinde çalıştı.[9] Kızıldere ve Ulaş Bardakçı'nın öldürüldüğü operasyonlara katıldı.

1975'te Ankara MİT Bölge Dairesi Başkanlığı Takip Şube Müdürlüğü de yapan Eymür, 1980'de Bulgaristan'a gittikten sonra 1982'de Kenan Evren'in damadı Erkan Gürvit tarafından çağrıldı. ASALA'ya karşı eylemlerde görevlendirildi.

Türkiye'ye döndükten sonra Mardin MİT Bölge Müdürlüğü'ne getirildi. Daha sonra Ankara'da Kontrespiyonaj Dairesi içinde kurulan Kaçakçılık ve İstihbarat Şube Müdürlüğü'ne tayin edildi. Başkan yardımcılığı görevine getirildikten sonra 1984'te Genelkurmay Başkanlığı'ndan alınan izinle Babalar Operasyonu'nu başlattı. Operasyonu, Emniyet Kaçakçılık Şubeden Atilla Aytek ile beraber yapıp, birçok mafya mensubunu yakalamasıyla ünlendi. Operasyonda yakalananlardan biri dönemin önemli mafya babası Dündar Kılıç'tı.[10][11]

Nevzat Ayaz, Ünal Erkan ve Mehmet Ağar gibi polis teşkilatında üst düzey memurları ve siyasileri mafyayla bağlantılı olmakla suçlayan tartışmalı 1987 MİT Raporu'nu hazırladı.[12][13] Rapor sızdırıldı ve Ocak 1988'de 2000'e Doğru'da yayınlandı. 10 Haziran 1988'de istifaya zorlandı.[7] MİT, raporun uygun izin alınmadan hazırlandığını söyledi.[14] O dönemde görevden alınan MİT başkan yardımcısı olan meslektaşı Hiram Abas, Eymür'ü bilgi ifşa ettiği için eleştirdi.[15]

Eymür daha sonra MİT'ten Korkut Eken adlı bir meslektaşı ile Antalya'da buz üretimi işine girmiş, ancak bu ortaklık beş yıl sonra çetin şartlarla sona ermiştir.[8][12]

MİT (1993–1999)[değiştir | kaynağı değiştir]

Tansu Çiller 1993 yılının ortalarında başbakan olduktan sonra, Eymür Mayıs 1994'te MİT'in Özel İstihbarat Dairesi başkanlığına atandı.[16] Radikal'den Avni Özgürel, dairenin başkanlığını arka planda Hiram Abas'ın yaptığını söyledi. Ardından Operasyon Dairesi Başkanlığına getirildi, burada Şenkal Atasagun'un başkan yardımcılığını yaptı. İkilinin anlaşamaması üzerine Eymür, müsteşar Sönmez Köksal'dan farklı bir pozisyon istedi.[17]

Terörle Mücadele Dairesi (1995–1996)[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Ocak 1995'te yeni kurulan Terörle Mücadele Şubesi'ne geçti.[7] Çiller'in emriyle kurulan bu yeni daire birçok tartışmalı eyleme imza attı.[18]

Eymür'e göre kod adı Yeşil olan kiralık katil Mahmut Yıldırım ile tanışması, Yeşil'in JİTEM tarafından Ankara'ya yerleştirilmesi sonrası gerçekleşti. Eymür, Yeşil'in o zamanlar aranan suçlu statüsünde olduğunun haberinin olmadığını, Yeşil'in birçok operasyonda görev aldığı ancak Türkiye dışında kullandığını ve hiçbir zaman resmi olarak MİT ajanı olmadığını söyledi.[16][19] Eymür, Terörle Mücadele Şubesi'nde, PKK lideri Abdullah Öcalan'ı neredeyse öldürttüğünü,[20] ancak mali kaynakların sorumsuzca yönetilmesi ve (dış ve kurum içi) sabotajlar nedeniyle başarısız olduğunu söyledi.[21]

Mesut Yılmaz, Mart 1996'da Çiller'in yerine başbakan olarak geldiğinde, elli kişilik dairenin feshedilmesini emretti.[22] Yılmaz, Eymür'e bağlı ekibin çeteleştiği ve çetesine MİT'in şiddetle karşı çıktığını, bu tür yasa dışı faaliyetlerin artık Emniyet Genel Müdürlüğü'nde (polis teşkilatında) yapıldığını söyledi. Yılmaz, bu yasadışı grubun Fethullah Gülen'e bağlı olduğunu söyledi.[18] Eski Emniyet İstihbarat Daire Başkanı Hanefi Avcı, Susurluk skandalını araştıran Susurluk komisyonuna verdiği ifadede Eymür'e bağlı çetesinin yasadışı olduğunu söyledi.[8]

Son yıllar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eymür, Terörle Mücadele Şubesi'nden aldığı " Askar Simitko, Lazım Esmaeili ve Tarık Ümit olayı" dosyasına dayanarak, İkinci MİT Raporu (ilki 1987'de) olarak bilinen raporu hazırladı. Bu rapor izinsiz hazırlandığı için tartışmalıydı ve daha sonra Eylül 1996'da sızdırıldı.[23] 17 Eylül 1996 tarihinde Aydınlık'ta yayımlanmıştır.[10]

Ağustos 1997'de Eymür, ABD istihbarat teşkilatları ve güvenlik firmalarında MİT temsilcisi olarak Washington DC'ye atandı.[17] 14 Ağustos 1998'de Alaattin Çakıcı'nın yakalanmasının ardından Washington'dan merkeze çağrıldı.[10] Geri çağrılmasındaki bir diğer neden de; 1997'de Başbakan Yılmaz'a Eymür'ün görevden alınmasını ve Terörle Mücadele Şubesi'nin kapatılmasını tavsiye eden dönemin MİT müsteşarı Şenkal Atasagun hakkında rapor hazırlamak üzere 1998'de Türkiye'ye çağrılmasıdır.[8] Türkiye'ye döndükten sonra emekliliği istendi. Emeklilik kararına direnince MİT Yasası'nın 19. Maddesi işletildi ve Mesut Yılmaz'ın onayıyla Ekim 1998'de Şeker Fabrikaları'na müşavir olarak atandı.[24]

Eymür nihayet 1999'da MİT'ten ayrıldı ve CIA'nın genel merkezinin de bulunduğu McLean, Virginia'ya taşındı.[25] Terör uzmanı olarak CIA'e danışma teklifinde bulundu.[26] Mart 2000'de Türk devleti ile Türk mafyası arasındaki bağlantıları belgeleyen bir web sitesi başlattı; devlet sırlarını ifşa ettiği için cezai suçlamalarla karşı karşıya kaldı.[27]

Eymür hakkında, e-mail yoluyla ve açtığı web sitesindeki açıklamaları nedeniyle basına "Devletin gizli sırlarını ifşa etmek" suçundan soruşturma başlatıldı. Sitede yer alan bilgiler üzerine MİT, Eymür hakkında Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi'ne suç duyurusunda bulundu. DGM Savcılığı yetkisizlik kararı vererek dosyayı Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderdi. Cumhuriyet Savcısı Kasım Hacıkamiloğlu tarafından yürütülen soruşturma çerçevesinde, Eymür'ün adres tespiti ve kimlik bilgileri için Başbakanlığa yazı gönderildi.

Eymür, 13 Ocak 2024'te İstanbul'da 80 yaşında hayatını kaybetti.[28] Cenazesi ertesi gün Aşiyan Mezarlığı'nda defnedildi.[29]

Ergenekon[değiştir | kaynağı değiştir]

Eymür, 2008'de Ergenekon soruşturmasının başlatılmasına yardımcı olan gizemli şahsiyet olarak Tuncay Güney'in üst danışmanı olarak birçok kez yer aldı; Eymür, herhangi bir bağlantıyı şiddetle reddeder.[30]

Abdullah Çatlı'nın istihbarat amaçlı kullanıldığını ancak daha sonra kontrolden çıkıp kendisini bile görevden aldırmak istediğini ileri sürdü. MİT görevlisi Tarık Ümit'in kaçırılmasının ardından Mehmet Ağar'ı aradığını ve serbest bırakılmasını söylediğini açıkladı. Ergenekon çetesine sızan Tuncay Güney'in de MİT Kontrterör Dairesine bilgi aktardığı öne sürülmektedir.

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Ferhat Ünlü (2001), Eymür'ün aynası: eski MİT yöneticisi anlatıyor, Metis Yayınları
  • Talat Turhan, Orhan Gökdemir (1999), Mehmet Eymür: Ziverbey'den Susurluk'a bir MİT'çinin portresi, Sorun Yayınları

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c "Hürriyet Vefat İlan Servisi, Bugünkü Vefat (Ölüm), Başsağlığı, Anma, Teşekkür İlan Sayfası & Arşiv Sayfalar 14 Ocak 2024". 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  2. ^ "Mehmet Eymür'den şok iddialar." Milliyet. 28 Ekim 2008. Erişim tarihi: 23 Kasım 2008. 
  3. ^ Çelik (February–March 1994). "Turkey's Killing Machine: The Contra-Guerrilla Force". Kurdistan Report. 17. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2008.  (note: the author—actually Selahattin Çelik—is affiliated with the PKK)
  4. ^ Beki (17 Ocak 1997). "Whose gang is this?". Turkish Daily News. 9 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.  Alt URL
  5. ^ "MİT'te iç çekişme entrikaya yol açtı". 19 Temmuz 2007. 18 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008. 
  6. ^ a b Eymür, Mehmet (25 Ekim 2008). "Hukuk Mücadelem". Anadolu Türk Interneti. 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2008. 
  7. ^ a b c "MİT'i sarsacak suçlama". Hürriyet. 24 Ağustos 1998. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2008. 
  8. ^ a b c d "State gangs are being cleaned out". Turkish Daily News. 25 Ağustos 1998. [ölü/kırık bağlantı] Alt URL
  9. ^ "Necati, Yılmaz Güney'in MİT'teki köstebeğiydi". Sabah. 20 Temmuz 2007. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008. 
  10. ^ a b c Milliyet, 1 December 2011, MİT'le özdeşleşen isim 8 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ Haberturk, 30 November 2011, Mehmet Eymür'ün inişli-çıkışlı öyküsü 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  12. ^ a b Mercan, Faruk (12 Nisan 2000). "Özel Dostalar/Mehmet Eymür-İstihbaratçının dava dosyası". Zaman. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2010. 
  13. ^ Hurriyet Daily News, 1 February 1998, The Susurluk Report Produces a Mouse 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  14. ^ Şenkal Demir (13 Ağustos 2008). "Ergenekon dosyasındaki 15 MİT raporu sahte çıktı". Gazeteport. 23 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2008. 
  15. ^ Ünlü (16 Temmuz 2007). "Abas: Başımıza ne geldiyse geveze Mehmet yüzünden geldi". Sabah. 9 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008. 
  16. ^ a b Today's Zaman, 7 December 2011, Former MİT official Eymür puts blame on former police chief Ağar for extrajudicial killings 30 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ a b Akiner (27 Kasım 2008). "Güney, Mehmet Eymür'ün elemanı mı?". Radikal. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2008. 
  18. ^ a b Yılmaz (28 Kasım 2008). "Yasadışı oluşum Emniyet'e kaydı". Cumhuriyet. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008. 
  19. ^ Today's Zaman, 2 December 2011, MİT official says he ‘knows much’ about past atrocities 30 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  20. ^ "Eymür: Deniz Feneri case retaliation for Ergenekon probe". Today's Zaman. 29 Ekim 2008. 12 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008. 
  21. ^ "Asala operasyonlarını Kenan Evren'in kızı yönetti". Aksiyon. Feza Gazetecilik A.Ş. 509. 6 Eylül 2004. 26 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2008. 
  22. ^ Gurel (28 Kasım 2008). "İşte Kontrterör'ün tartışmalı tarihi". Hürriyet. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2008. 
  23. ^ "MİT, Eymür için 'başına buyruk' dedi". Gazeteport. 31 Ekim 2008. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2008. 
  24. ^ Hurriyet Daily News, 3 October 1998, Former senior MIT director to work in sugar refineries 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  25. ^ Atar, Ersan (23 Mayıs 2000). "Eymur'un acik adresi elcilikte". Milliyet. 9 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2008. 
  26. ^ Suzal (11 Mart 2000). "Eymür: Teklif edilse CIA'de çalışabilirim". Sabah. 27 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  27. ^ Zaman (19 Ağustos 2000). "Ex-Spy Spins Web of Collusion in Turkey's War Against Kurds". Los Angeles Times. s. A-2. 20 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2008. 
  28. ^ "Eski MİT'çi Mehmet Eymür öldü". birgun.net. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  29. ^ "Mehmet Eymür son yolculuğuna uğurlandı! 'Teşkilat ile ilgili bir proje yapmaya karar vermiştik'". Milliyet. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024. 
  30. ^ "İstihbarat Uzmanları". Anadolu Türk Interneti. 2 Aralık 2008. 14 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2008. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehmet_Eymür&oldid=31984879" sayfasından alınmıştır