Derviş Paşa (kimyager)

Kimyacı Derviş Paşa ya da Mehmed Emin Derviş Paşa (d.1817, Eyüpsultan, İstanbul - ö.1879, İstanbul) Osmanlı maden mühendisi, müsteşar, vali, bilim insanı, diplomat, devlet adamı, akademisyen, yazar.

Hayatı

Doktor Müderris İsmail Derviş Bey’in babası ve yazar Suat Derviş’in dedesidir. Oniki yaşında iken yeni açılan Mühendishaneye girmiş ve oradan Subay olarak çıkınca Avrupa’ya gönderilmiştir. Bir kaç yıl Londra’da, üç sene de Paris’te bulunmuştur. Paris'te Maden Mektebi’ne devam etmiş ve dönüşte Keban ve Ergani madenleri Başmühendisi, sonra Harbiye’de fizik ve kimya hocası ve Harbiye Müdürü olmuştur. 1847’de Ferik rütbesi ile Meclis-i Vâlâ Azası olarak İran hududu için gönderilen heyetle dört sene bulunmuştur. 1861’de Sankt-Peterburg Elçisi, bir yıl sonra Maarif Meclisi Reisi, daha sonra Müsteşarı, 1867’de Askerî Mektepler Nazırı, Şûrâ-yı Devlet azası, Halep Vilayeti, Ankara Vilayeti Valisi olmuştur. Bu yıllarda Paris’te toplanan Askerî Kongrede devlet tarafından murahhas olarak görevlendirilmiş, Rusya harbinden sonra Besarabya hududunun tayinine memur edilmiştir. Abdülaziz zamanında Müşir olmuştur. Dârülfünûn adıyla açılan ilk üniversitede fizik dersleri vermiştir. “Usul-ü Hikmet-i Tabiye” ve “Kimya” adlı iki eseri ile fizik âletlerinin tarifini muhtevi bir risalesi ve daha başka risaleleri vardır. Osmanlı-İran sınır anlaşmazlığının giderilmesi için 1847'de Erzurum'da toplanan uluslararası bir komisyonda; Osmanlı Devleti'ni temsil eden heyete başkanlık etmiştir. Bu heyetin reisi iken Müzekkere ismi ile yazdığı siyasî içerikte bir eseri de basılmıştır.

Aldığı görevler

Aldığı çeşitli idari görevler aşağıda sıralanmıştır:

• Eylül 1859-Eylül 1861: Sankt-Peterburg elçisi
• Ocak-Mayıs 1872: Maârif nazırı
• Eylül 1873-Nisan 1874: Ankara Vilayeti valisi
• Mart 1877: Meclis-i Âyan azası