Mavi büyük-genlikli zonklayıcı

Mavi büyük-genlikli zonklayıcı (BLAP), bilimsel olarak önerilmiş bir zonklayan değişen yıldız sınıfıdır. Bunlar son derece nadirdir ve OGLE araştırması kapsamında yaklaşık bir milyar yıldızın incelenmesi sonucunda sadece 14 tanesi keşfedilmiştir.

Keşif

Mavi büyük-genlikli zonklayıcılar, Varşova Üniversitesinden bir astronom ekibi tarafından keşfedilmiş ve Haziran 2017'de Nature Astronomy dergisinde duyurulmuştur. 2013 yılında, bir saatten daha kısa periyoda sahip değişen yıldızları bulmak için yapılan bir arama sırasında, 28,26 dakika periyotlu bir yıldız tespit edilmiş ve alışılmadık derecede büyük bir genliğe ve kısa bir periyoda sahip olmasına rağmen geçici olarak bir δ Scuti değişeni olarak sınıflandırılmıştır.

OGLE projesi sırasında Samanyolu'ndaki bir milyardan fazla yıldızın incelenmesiyle, benzer özelliklere sahip 13 cisim daha keşfedilmiştir. Bu cisimler; 22-39 dakika arası periyotlara, 0,19-0,36 kadir aralığında yakın kızılötesi genliklere, yaklaşık 30.000 K'lık bir sıcaklık değerini düşündüren aşırı mavi bir renge ve o sıcaklıktaki anakol yıldızlarından daha küçük bir yapıya sahiptir.

Özellikler

Bu tür yıldızlar, parlaklıklarında ortalama yarım saat (20-40 dakika arası) içinde yüzde birkaç onluk oranda meydana gelen değişimlerle karakterize edilir. Yapılan ileri spektroskopik analizler, BLAP cisimlerinin yaklaşık 30.000 K sıcaklığa sahip olduğunu ve parlaklık değişimlerinin nedeninin zonklama olduğunu doğrulamaktadır. Bu yıldızların yapısal modeli dev yıldızlarınkine benzer. Kütlelerinin %96'sı, toplam yarıçapın sadece %20'sini oluşturan çok yoğun bir çekirdekte toplanmıştır. Geriye kalan kütle, hızlı bir ritimle zonklayan gevşek yapılı bir zarf oluşturur. Yıldızın parlaklığındaki büyük genliğin kaynağı da işte bu hızlı zonklamadır.

Günümüzdeki teoriler, BLAP yıldızlarının yapısal özelliklerini ve parlaklık değişimlerini başarıyla açıklayabilse de bu yıldızların nasıl oluştukları konusu henüz hipotez düzeyindedir. Bu hipotezlerden biri, yıldızların mevcut yüksek sıcaklıklarına ulaşabilmeleri için evrimlerinin bir aşamasında kütlelerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olmaları gerektiğini öne sürer. Yıldızların zonklama mekanizmalarını açıklayan teorik modeller de bu fikri destekleyerek, bu tür büyük salınımların ancak helyumca zenginleşmiş ve şişkin bir zarfa sahip, evrimleşmiş düşük kütleli yıldızlarda meydana gelebileceğini belirtmektedir. Bilim insanları böyle bir yapının tek bir yıldızın doğal evrimiyle ortaya çıkamayacağını varsaydığı için dış etkenlere dayalı senaryolar üzerinde durmaktadır. Bu senaryolardan ilki, galaktik merkezdeki süper kütleli kara deliğin yakınından geçen bir yıldızın dış katmanlarının kütleçekimiyle koparılmasıdır. Ancak bilim insanları, bu senaryonun gerçekleşme ihtimalini çok düşük bulmaktadır. Daha güçlü bir olasılık olarak görülen ikinci hipotez ise bu cisimlerin, düşük kütleli iki yıldızın birleşmesi sonucunda meydana gelmiş olabileceğidir.