Mavi Askerler

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mavi Askerler
Soldier Blue
"Mavi Askerler" (Soldier Blue) filminin özgün sinema afişi
YönetmenRalph Nelson
YapımcıGabriel Katzka
Harold Loeb
SenaristJohn Gay
Theodore V. Olsen (roman)
OyuncularCandice Bergen
Peter Strauss
Donald Pleasence
MüzikRoy Budd
Buffy Sainte-Marie (tema şarkısını yorumlayan)
Görüntü yönetmeniRobert B. Hauser
KurguAlex Beaton
DağıtıcıAVCO Embassy
CinsiSinema filmi
TürüWestern, dönem
RenkRenkli (Technicolor)
Yapım yılı1970
Çıkış tarih(ler)i12 Ağustos 1970, New York, ABD
Ocak 1973, İstanbul, Türkiye (Lale, Renk ve Site Sinemaları)[1]
Süre112 dakika
ÜlkeAmerika Birleşik Devletleri ABD
Dilİngilizce
Diğer adlarıMavi Askerler (Türkiye)
Soldat bleu (Fransa)
Soldato blu (İtalya)
Soldado azul (İspanya)
Das Wiegenlied vom Totschlag (Almanya)

Mavi Askerler[2] 1970 ABD yapımı revizyonist western filmidir. Özgün adı Soldier Blue olan film Ocak 1973'te Türkiye'de sinemalarda gösterime girmişti.

Theodore V. Olsen'in Arrow in the Sun (Güneşteki Ok) adlı romanından senaryosunu John Gay'in uyarlayıp yazdığı filmi Ralph Nelson yönetmiş, başlıca rollerinde Candice Bergen, Peter Strauss ve Donald Pleasence oynamışlardır. Filmde yönetmenin de küçük bir rolü vardır.

Afişlerinde "Sinema tarihinin en vahşi filmi"[3] olarak tanıtılan "Mavi Askerler" 1864 tarihinde Colorado Bölgesindeki "Sand Creek" katliamını konu alır. Amerikan askerlerinin savunmasız bir Cheyenne köyünü basarak kadın çocuk demeden yüzlerce kızılderiliyi katletmeleri anlatılmaktadır. ABD'nin bir anlamda kendi tarihi ile yüzleştiği bu film aynı zamanda grafiksel olarak da şiddeti en ince ayrıntılarıyla perdeye yansıtmaktadır.

Arthur Penn'in yönettiği Küçük Dev Adam (1970) adlı filmde anlatılan Little Big Horn olayından (bu da bir kızılderili katliamıydı) bir yıl sonraki bir tarihte geçen olayları anlatan "Mavi Askerler" bu filmle aynı yıl çevrilmişti. O tarihe kadar pek rastlanmadığı şekilde olaylara kızılderililerin bakış açısından yaklaşan film özellikle kadın ve çocukların acımasızca katledildikleri sahnelerle hafızalara kazınmıştır. Film 1973 tarihinde Türkiye'de gösterime girdiğinde sansürden nasibini almış ve filmin en can alıcı sahneleri olan bu katliam sahneleri büyük ölçüde kesilmişti.[4]

"Mavi Askerler"'in gösterim tarihinin Vietnam Savaşı sırasında yine Amerikalılar tarafından işlenen bir başka savaş suçu My Lai katliamı'nın (1968) hemen sonrasına denk gelmesi, filmin toplumsal ve psikolojik etkisini bir kat daha arttırmıştır.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

1864 tarihinde yaklaşık 20 kişiden oluşan bir Amerikan süvari birliği Colorado Bölgesinde ilerlemektedir. Müfrezenin refakatindeki arabada iki değerli kargo vardır. Bunlardan biri mutemetiyle birlikte altın dolu bir kasa, diğeri de Kathy Maribel Lee (Candice Bergen) adlı Amerikalı bir kadındır. Önceden aynı birlikten Amerikalı bir subayın nişanlısı olan Maribel Lee, 2 yıl önce Cheyenne kızılderilileri tarafından kaçırılmış ancak ellerinden kurtularak askerlere sığınmıştır. Ayaklarında hala kızılderili makosenleri olan bu güzel kadının, kızılderililer arasında geçirmiş olduğu iki uzun yılın iffetinde oluşturmuş olabileceği zaafiyet olasılığı, yorgun ve bıkkın olan askerlerin zihnini oldukça meşgul etmektedir. Bu sırada müfreze aniden kızılderililerin saldırısına uğrar. Kısa ve kanlı bir çarpışmanın sonunda bu süvari birliğinden sadece iki kişi sağ kurtulur, bunlardan biri Maribel Lee, diğeri de acemi asker Honus Gent'tir (Peter Strauss).

Naif ve görevine sadık bir asker olan Gent daha ilk dakikalarda Maribel Lee'nin, saldıran Cheyenne grubunun şefi Benekli Kurt'u (Jorge Rivero) tanıdığını çünkü onun karısı olduğunu söylediğinde çok şaşırır. Cesur tavırları olan bu soğukkanlı ve telaşsız kadının doğada hayatta kalma konusunda da acemi askerden çok daha deneyimli olduğu anlaşılmaktadır. Cheyenne'lerle geçirdiği iki yıl sonunda onlara derin bir sempati besleyen Maribel Lee Amerikan askerlerinin kızılderililere yaptığı haksızlıklardan ve zulümden dem vurdukça aynı fikirde olmayan Gent'le tartışırlar. Bu arada Gent kıza ilgi duymaya başlar. Birlikte süvarilerin ana kampı olan Reunion kalesine doğru yola çıkarlar. Maribel Lee'nin nişanlısı Teğmen McNair (Bob Carraway) de bu kalededir.

Birçok badire atlattıktan sonra Isaac Q. Cumber (Donald Pleasence) adında kızılderililere silah satan bir vurguncuyla karşılaşırlar ve onun tarafından tutsak edilirler. (Bu fırsatçının Q. Cumber olan adı birlikte telaffuz edildiğinde İngilizcede hıyar anlamına gelen cucumber şeklinde okunmaktadır, belki de yönetmenden küçük bir iğneleme). Kızılderililere silah satışı yasa dışı bir iştir. Maribel Lee ve Gent, Q. Cumber'ın elinden zor kurtulurlar ve silahların olduğu arabayı ateşe vererek kaçarlar. Bu arada Gent yaralanır.

İkili, ağır silahları da olan büyük bir süvari birliğinin kızılderili köyüne saldırıya hazırlandığını öğrenirler. Maribel Lee Cheyenne köyüne ulaşır ve tehlikeyi haber verir. Gent de süvari kampına ulaşarak saldırıyı önlemeye çalışır. Ancak süvari birliği köyü sarar. Oysa Amerikalılarla barış içinde olduklarını sanan kızılderililer savaş istememektedirler, hatta onları ellerinde ABD bayrağı ve beyaz bayrakla karşılarlar. Ancak kural tanımayan süvariler yine de köye saldırıp kadın ve çocuklar da dahil yüzlerce Cheyenne'i acımasızca katlederler. Kadınların ırzına geçerler, vahşice işkence yaparlar. Komutanları da dahil tüm askerler kestikleri kızılderili kafaları, kol ve bacaklarını sırıklara geçirip vahşice çığlıklar atarak köy meydanında gezdirirler. Yarısı kadın ve çocuklardan oluşan 500 Cheyenne'in acımasızca katledildiğine şahit olan Gent artık Maribel Lee'nin doğruyu söylediğini anlamıştır. Vahşete engel olmaya çalıştığı için de tutuklanır. Maribel Lee de kurtulanlar arasındadır.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Birliğin komutanı Albay Iverson'ın (John Anderson) da katliama katkıda bulunduğu sahnelerden biri.
ABD'de filmin gösterildiği sinema salonlarının lobilerine asılmış bir uyarı afişi. Afişte, filmin itilaflı ve yıkıcı/etkileyici yapısı gereği film başladıktan sonra hiçbir izleyicinin salona alınmayacağı belirtilmiş.
Aktör/Aktris Rolü
Candice Bergen Kathy Maribel Lee, 'Cresta'
Peter Strauss Honus Gent
Donald Pleasence Isaac Q. Cumber
John Anderson Albay Iverson
Jorge Rivero Kızılderili Şefi Benekli Kurt
Dana Elcar Yüzbaşı Battles
Bob Carraway Teğmen McNair
Martin West Teğmen Spingarn
James Hampton Er Menzies
Mort Mills Çavuş O'Hearn
Jorge Russek Koşan Tilki
Aurora Clavel Kızılderili kadın
Ralph Nelson Ajan Long (Adı Alf Elson olarak yazılmıştır)

Filmin bakış açısı ve içeriğindeki şiddet[değiştir | kaynağı değiştir]

O zamana kadar kızılderili sorununa sadece beyazların bakış açısıyla eğilen filmlerden sonra 1970 yılında arka arkaya çekilen iki film Arthur Penn'in yönettiği Küçük Dev Adam (1970) ve Ralph Nelson'ın yönettiği "Mavi Askerler" bunun tam tersini yaparak soruna kızılderililerin bakış açısıyla yaklaştılar. "Mavi Askerler"de kızılderililerin haklılığı özellikle Amerikalı beyaz bir kadının ağzından dile getiriliyordu. Bu kadın kızılderililer tarafından kaçırılmış ve zorla alıkoyulmuş (hatta kızılderili şefinin karısı olmuş) olduğu halde onların arasında yaşadığı 2 yıl boyunca uğradıkları haksızlıkları yakından görmüş ve onların haklarını savunmaya başlamıştır.

Amerikalı askerlerin üstlerinden aldıkları emirle savunmasız bir Cheyenne köyüne saldırarak çoluk çocuk gözetmeksizin katliam yapmaları, kadınların ırzına geçmeleri filmde uzun uzadıya gösterilmektedir. Üstelik filmdeki bütün bu olan bitenlerin tarihte gerçekten yaşanmış olaylara dayanması da filmdeki gerçekçilik duygusunu arttıran etmenler arasındadır. Ayrıca cömertçe kullanılan özel efektlerin sayesinde bol bol kan gösterilmesi, kopan uzuvlar ve vücutlara girip çıkan mermilerin açtığı yaraların yakın plan çekimleri filmin çevrildiği dönem için oldukça çarpıcıdır. Hatta yönetmen Ralph Nelson daha gerçekçi görünmeleri için başka nedenlerle kol ve bacakları önceden kesilmiş kişileri filmin figürasyonu için kiralamış ve bunlara uygulanan protez kollar ve bacaklar üzerinde yapılan tahribatları filme aldırmıştı.[5]

Ek olarak "Mavi Askerler"'in gösterim tarihinin Vietnam Savaşı sırasında 1968'de yine Amerikalılar tarafından bu kez ülke dışında işlenen bir başka savaş suçunun, My Lai katliamı'nın henüz hafızalardan silinmediği ve bu suçu işleyen askerlerin savaş suçları mahkemesinde yargılanmalarının hala basını meşgul ettiği bir döneme denk gelmesi, filmin toplumsal ve psikolojik etkisini bir kat daha arttırmıştır.

İçerdiği şiddet ve cinsellik unsurlarından dolayı ABD'de filmin "R" sertifikasıyla (Restricted, kısıtlanmış) sinemalarda gösterilmesine izin verilmiştir. Film birçok ülkede de benzer sertifikalarla gösterime sunulmuştu. ABD'de müşterilerin film başladıktan sonra salona giremiyecekleri hususunda işletmenin aldığı yasak kararı uyarı afişleriyle sinema lobilerine asılmıştı.[6]

Sinema eleştirmeni Atilla Dorsay'ın 1977'de Mitos ve Kuşku kitabında yazdığına göre film 1973 yılında Türkiye'de gösterildiğinde bu katliam sahneleri filmin bütünlüğünü bozacak ölçüde sansürlenmiş ve kesilmişti. Dorsay ayrıca filmin en can alıcı bu sahnelerinin kesilmesi yerine filmin hiç gösterilmemesini yeğlediğini belirmiştir.[4]

Tema müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmle aynı adı taşıyan ("Soldier Blue") tema müziğini Oscar Ödüllü Kanadalı besteci, barışçı sosyal aktivist[7] Buffy Sainte-Marie bestelemiş ve yorumlamıştır.[8] Buffy Sainte-Marie'nin kendisi de Kızılderili asıllıdır.

Filmi adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin Soldier Blue olan ve Mavi Asker anlamına gelen özgün adı, filmin kahramanlarından Kathy Maribel Lee'nin (Candice Bergen), yol ve kader arkadaşı Honus Gent'e (Peter Strauss) taktığı addan gelmektedir (Filmin adı Türkçeye çevrilirken Mavi Askerler yapılmıştır). Kızılderililerin arasında geçirdiği yıllardan sonra olgunlaşan ve hayatta kalma konusunda çokça deneyim kazanan Maribel Lee, mavi renkli ABD üniforması giyen bu acemi askeri bir anlamda süt kuzusu olarak gördüğü için ona biraz da küçümseyici olan bu adla hitab etmektedir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Milliyet Sanat Dergisi Sayı: 15 12 Ocak 1973 s.12
  2. ^ http://www.imdb.com/title/tt0066390/releaseinfo 12 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2009. 
  4. ^ a b Mitos ve Kuşku (kitap), 1977. Atilla Dorsay. Görsel yayınlar. s.65
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2009. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2009. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2009. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2009. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mavi_Askerler&oldid=31069676" sayfasından alınmıştır