Leon Surmelian
| Leon Zaven Surmelian Լեւոն Զաւէն Սիւրմէլեան | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Leon Zaven Surmelian 24 Kasım 1905 Trabzon, Trabzon Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 3 Ekim 1995 (89 yaşında) Kaliforniya, Amerika Birleşik Devletleri |
| Meslek | Yazar |
| Dil | Ermenice ve İngilizce |
| Milliyet | Amerikalı Ermeniler |
| Alma mater | Kansas Devlet Üniversitesi |
| Konu | Ermeni edebiyatı |
| Önemli eserler | Soruyorum Size Hanımlar ve Beyler Joyous Light |
| İmza | .jpg) |
Leon Zaven Surmelian (Ermenice: Լեւոն Զաւէն Սիւրմէլեան; 24 Kasım 1905 - 3 Ekim 1995) Amerikalı Ermeni yazardır.[1] Surmelian 1922'de Amerika'ya taşınmış ve yaşamı boyunca üç ana eser yazmıştır.[2] Ermeni Kırımı'ndan kurtulan Surmelian, ilk İngilizce kitabı Soruyorum Size Hanımlar ve Beyler'i 1945'te yayımlamıştır.[3] Ayrıca Sasonlu Tavit Destanı'nı İngilizceye çevirmesiyle tanınmaktadır.[4]
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Leon Surmelian 24 Kasım 1905'te eczacı Garabed Surmelian ve Zvart Diradurian'ın üçüncü çocuğu olarak doğdu.[1] Surmelian'ın iki kız, bir erkek kardeşi vardı.[2] Surmelian, babasının Ermeni-Türk dostluğunun destekçisi olduğunu ve Trabzon'da Rusya'yı eleştiren tek Ermeni olduğunu kaydetmiştir.[3] Amcası Leon ise Ermeni Devrimci Fedarasyonu'na üyeydi.
1915'teki Ermeni Kırımı sırasında anne ve babasını kaybeden Surmelian, üç kardeşiyle birlikte aile dostu bir Yunan doktor tarafından evlat edinildi.[3] 1916'da Rus gemisiyle önce Batum'a, oradan da Krasnodar'a gitti.[1] 1918'de Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle arkadaşlarıyla birlikte İstanbul'a geldi. Sonrasında eğitimi için Ermenistan'daki Armaş Tarım Okulu'na gitti. Ermenistan'da geçirdiği bir yılın ardından İstanbul'a döndü ve yetimhanede yaşadı. Yetimhanede yaşadığı süre boyunca dini okulda eğitim gören Surmelian, 16 yaşında İçişleri Komiserliğinde sekreter yardımcısı olarak görev yaptı.
1922'de Ermeni Tarım Birliği, Surmelian'ın Amerika'ya gitmesine yardımcı oldu. Surmelian, lisans eğitimini Kansas Eyalet Üniversitesi Tarım Yönetimi bölümünde tamamladı.[2]
Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Surmelian aslında Amerika'da tarım eğitimi aldıktan sonra Ermenistan'a dönüp ülkeyi yeniden düzenlemek istiyordu. Her ne kadar yazdığı şiirde ülkeye yardım etmenin en iyi yolunun tarım okumak olmadığını yazsa da, daha sonra kendisini "kriz zamanlarında düzenli mühendislik yapan "ruhun mühendisi"" olarak tanımlamıştır.[1]
Surmelian, 1920'de Ermeni şair Vahan Tekeyan ile İstanbul Ermeni Merkez Okulu'nun amfitiyatrosunda tanışmış, bu tarihten sonra yazdıkları kayıt altına alınmıştır.[5] Tekeyan, İstanbul'da yayınlanan The People's Voice dergisinin editörüydü ve Surmelian'a şiirlerini düzenleyip dergisinde yayınlamayı teklif etti. Tekeyan, 1924'te Surmelian'ın şiirlerini topladığı Neşeli Işık (Lus Zvart) adlı eserini Paris'te yayınladı.[2]
1931'den 1932'ye kadar ilk Ermeni-Amerikan haftalık gazetesi Armenian Messenger'ın editörlüğünü yaptı.[2] 1937'de Amerikan vatandaşı olan Surmelian, 1943'ten 1944'e kadar Los Angeles Eyalet Bölümü Şartlı Tahliye Departmanında çalıştı. Ayrıca 1944-1945 yılları arasında Metro-Goldwyn-Mayer için senaryo yazarlığı yaptı.
1945'te Ermeni Kırımı döneminde geçen Soruyorum Size Hanımlar ve Beyler adlı otobiyografisini yayımladı. Eser daha sonra İtalyanca, İsveççe, Çekçe ve Türkçe'ye çevrildi.[2]
1950'de kısa öykülerden oluşan 98.6° adlı koleksiyonunu yayınladı. 1958'de ise Ermeni halk hikâyelerini anlattığı Apples of Immortality: Folktales of Armenia adlı eserini yayımladı.[1] 1964'te ise Ermeni ulusal destanı Sasonlu Tavit'i İngilizceye çevirdi.[4] Her iki eser de UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras listesine dahil edilmiştir.[6]
Surmelian, Sasonlu Tavit'i İngilizceye çevirdiği dönemde Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde ders veriyordu. 1969 yılına kadar Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde ders vermeye devam etti.[1] 1969 yılında son eseri olan Techniques of Fiction Writing: Measure and Madness'ı yayınladı. Bu eser modern kurgu eserleri üzerine bir eğitim kitabıydı[7] Surmelian, 3 Ekim 1995'te öldü [8] ve Los Angeles Hollywood Tepelerindeki mezarlığa defnedildi.[9]
Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Surmelian'ın 1924'te yayınlanan ilk ve tek Ermenice eseri Neşeli Işık dünya çapında ilgi gördü.[5] Surmelian 19 yaşında yazdığı bu eserle dünya çapındaki Ermeni cemaatlerinden övgü aldı
Surmelian'ın otobiyografisi ve ilk İngilizce çalışması olan Soruyorum Size Hanımlar ve Beyler uluslararası alanda övgü topladı. Eser, 1945'teki yayınlanışından sonra birçok dile çevrildi.[3] Kitap, 2018 yılında Londra'daki Ermeni Enstitüsü tarafından ek fotoğraflar, harita ve sözlük ile yeniden yayınlandı.
1968'de Kaliforniya Üniversitesi Yayınları tarafından yayınlanan Apples of Immortality'de 40 Ermeni halk hikâyesi yer almaktaydı. Surmelian'a göre, Ermeni olmayanların kitabı anlaması için kitapta birtakım düzenlemelerin yapılması gerekliydi.[10] 319 sayfadan oluşan kitap değişik eleştiriler aldı.[6] Surmelian'ın halk hikâyeleri hakkındaki yorumunda Ermeni erkeklerin iki eşli olduğu yazmaktaydı. Ermeni erkeklerin geleneksel olarak tek eşli olduğu kabul edildiği için eleştirmenler bu yorumu eleştirmiştir. Ermeni halk hikâyeleri Stewart Irwin tarafından resimlendirildi. Bir eleştirmen, kitaptaki her hikâyenin İngiliz halk hikâyelerinde eş değeri olduğunu not etmiştir.
Surmelian'ın köylülerin sözlü destanlarına dayanan 280 sayfalık Sasonlu Tavit'i 1964'te yayınlandı. Paul Sagsoorian[4] tarafından resimlendirilen ve Homerik kabul edilen roman, 25 sayfalık giriş bölümüyle başlamaktadır. Kitabın sonraki bölümünde ise Hristiyan savaşçıların Müslümanlarla savaştığı Sanasar ve Balthasar, Büyük Meherr, Splendid David ve Meherr Junior adlı dört destan yer almaktadır.[11] Kitap, lirik şarkıya bağlı kalmadan şiirsel nitelikleri, metaforları, imgeleri ve retoriklerini koruyabildiği için olumlu eleştiriler almıştır. Eleştirmenler, kitabın düzensiz stil, tekrarlar, kaliteli anlatı sıçramaları ve eylemlerin özet açıklamaları desteklenmiş ayrıntılı konuşmalardan oluştuğunu belirtmektedir.
Surmelian'ın 1969'da yayımlanan son kitabı, Techniques of Fiction Writing: Measure and Madness'tır. Modern kurgu anlamında eğitici olan eserde Flaubert, Joyce, Dostoyevsky ve Hemingway'den örnekler yer almaktadır.[7] Çevrimiçi ulaşılabilen kitap günümüzde halen daha sınıflarda kullanılmaktadır.
Etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Surmelian 19 yaşında yazdığı eserinden sonra Ermenice yazmayı bıraktı ve sadece İngilizce eserler verdi. Aynı zamanda Ermeniceyle ilişkilendirilen 'Levon' ismini 'Leon' olarak değiştirdi.[1] Kaliforniya'da yaşayan bir başka Ermeni-Amerikan Noubar Ağişian, Surmelian'ın anadilinde yazmayı reddetmesini savundu ve "günümüzde Ermenice kitap okuyan kaldı mı?" diye sordu.
Surmelian'ın Neşeli Işık şiirlerinin düzenlemesinde yardımcı olan Vahan Tekeyan, Surmelian ile sık sık mektuplaşmıştır.[5] Daha sonra mektupları yayınlayan Surmelian, Tekeyan'ın akıl hocası olduğunu ve sonraki yazılarını büyük ölçüde etkilediğini açıklamıştır. Tekmelyan'a yazdığı mektuplarda, hem Ermenice hem İngilizcede uzmanlaşmanın mümkün olmayacağını ve bu nedenle daha geniş bir kitleye hitap etmek için çalışmalarını İngilizce yazacağını açıklamıştır. Artık anadilinde yazmamış olsa da, eserleri yaşamı boyunca çeşitli İngilizce edebiyat dergilerinde yayınlanmıştır.[1]
Yunan eleştirmen Kyriacos Hadjioannou, Sasonlu Tavit eserindeki Ermeni kadınların karışık tasvirinden dolayı, Surmelian'ın yazılarında hafif bir Müslüman etkisi olduğunu savunmuştur.[12]
Surmelian, Ermeni hikâyelerini farklı dilde yazma konusunda Bohemyalı yazar Franz Werfel ve Ermeni-Amerikalı yazar William Saroyan'dan ilham aldığını yazmıştır.[5] Saroyan, daha sonra Surmelian'ın Soruyorum Size Hanımlar ve Beyler'ın giriş bölümünü yazmıştır.[3] Surmelian, günümüzde Saroyan'dan sonra en çok okunan Amerikalı Ermeni yazar olarak bilinmektedir.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i "World Literature Today, No. 3". World Literature Today. 59. Yaz 1985.
- ^ a b c d e f "Who's Who in the West, 7th Ed". De Gruyter. 1960. 2 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
- ^ a b c d e I Ask You, Ladies and Gentlemen. E.P. Dutton and Company. 1945. ss. 1-96.
- ^ a b c "Books Abroad, No. 2". Books Abroad. 40: 218. Bahar 1966. doi:10.2307/40120701.
- ^ a b c d Loys Zvart. Paris: Nor Kir. 1950. ss. 1-23.
- ^ a b "Bulletin of the School of Oriental and African Studies, No. 2". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 32: 406-408. 1969.
- ^ a b Techniques of Fiction Writing: Measure and Madness Hardcover. New York: Doubleday. 1969. ss. Blurb. ISBN 0385063911.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2020.
- ^ https://articles.latimes.com/1995-10-06/local/me-53820_1_san-fernando-mortuary [yalın URL]
- ^ "The Journal of American Folklore, No. 327". The Journal of American Folklore. 83: 85-86. Bahar 1970. doi:10.2307/538789.
- ^ "Folklore No. 3". Folklore. 77: 233-234. Sonbahar 1966.
- ^ "Man, New Series, No. 3". Man, New Series. 4: 494-495. Sonbahar 1969.
