Lemko Cumhuriyeti
Lemko Cumhuriyeti | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1918-1920 | |||||||||||
 Lemko-Rusin Halk Cumhuriyeti Bayrağı | |||||||||||
 Lemko Cumhuriyeti'nin iddia ettiği yaklaşık bölge (sarı). | |||||||||||
| Başkent | Florynka | ||||||||||
| Resmî dil(ler) | Rusince | ||||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||||
| Başkan | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihî dönem | Savaşlar arası dönem | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Polonya | ||||||||||
Lemko-Rusin Halk Cumhuriyeti (Rusince: Руска Народна Република Лемків), genellikle Lemko-Rusin Cumhuriyeti, sadece Lemko Cumhuriyeti veya Florynka Cumhuriyeti olarak da bilinir, Birinci Dünya Savaşı'nın sonrasında ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasının ardından 5 Aralık 1918'de kurulan kısa ömürlü bir devletti.[1] Merkez olarak günümüzde Polonya'nın güneydoğusunda bulunan Florynka köyü seçilmişti. Rusofili bir yapıya sahip olan bu cumhuriyet, demokratik bir Rusya ile birleşmeyi amaçlıyor ve Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti ile birleşmeye karşı çıkıyordu. Rusya ile birleşmek mümkün olmayınca, Cumhuriyet bu kez Karpataltı Rusu ile Çekoslovakya'nın özerk bir eyaleti olarak birleşmeyi denedi. Ancak bu girişim, o dönemde Karpataltı Rusu'nun valisi olan Gregory Žatkovič tarafından engellendi.
Cumhuriyet, Merkezi Ulusal Konsey Başkanı Jaroslav Kacmarcyk tarafından yönetildi. Mart 1920'de Polonya hükümeti, Kacmarcyk ve Lemko hükümetinin diğer üyelerini tutuklayarak cumhuriyeti sona erdirdi.[2] Cumhuriyetin kaderi, Eylül 1919'daki Saint-Germain Antlaşması ile San nehrinin batısındaki Galiçya'yı Polonya'ya veren karar ve Mart 1921'de Moskova tarafından Riga Barışı ile kesinleşti.
Bu devlet, Lemko Bölgesi'nin doğusundaki başka bir kısa ömürlü cumhuriyet olan Komança Cumhuriyeti ile karıştırılmamalıdır. Komancza Cumhuriyeti, Kasım 1918 ile 23 Ocak 1919 arasında varlığını sürdüren, daha küçük ve Ukrayna yanlısı bir devletti.
Arka Plan
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılın ortalarında, Galiçya'daki Rusin nüfusunun durumu, Avusturya, Rusya ve Polonya arasında bir güç mücadelesine dönüştü. Rusofili pan Slavist bir grup, düzenli olarak Galiçya’yı ziyaret eden ve Doğu Katolik ile Doğu Ortodoks mezheplerinden Polonya karşıtı din adamlarıyla görüşmeler yapan Mikhail Pogodin çevresinde oluştu. Pro-Rusya sempatilerinin yayılması başarılı oldu; çünkü Polonyalılar ile Rusin köylüler arasında zaten kültürel ve sosyal çatışmalar vardı ve bu da Polonya karşıtı bir tutuma yol açtı.[3] Polonya’ya yönelik antipati, Polonyalı milliyetçi grupların tutumundan da kaynaklanıyordu; bu gruplar, Rusinlerin bir Polonya kabilesi olduğuna ve Rusin kültürünün sadece Polonya kültürünün bölgesel bir varyasyonu olduğuna dair inancı yayıyordu. Rusinler, Doğu Katolik geleneklerinin Galiçya’da serbestçe saygı görmesini ve Rusin dilinin yönetimde ve okullarda temsil edilmesini talep ediyordu. Polonizasyon korkusu ve Rus İmparatorluğu sınırları içindeki Rusinler ile Ukraynalılara yönelik muameleler konusundaki bilgisizlik, Rus kampanyasını özellikle başarılı kıldı ve 1849’da Lemkolar, Szlachtowa’dan Mykhailo Hrynda liderliğinde Çar I. Nikolay’a bir heyet göndererek Çar’dan “koruma” istedi.[3]
Mykhailo Hrushevsky, Rusin çevrelerinde milliyetçilik ya da güçlü bir kimlik olmadığını vurgular; kültürel ve dini farklılıklar, hem Polonyalılar hem de Ukraynalılarla özdeşleşmeyi imkânsız hale getiriyordu ve bağımsızlık ya da özerklik gibi ortak bir arzuya rağmen, bir Lemko ulusu için güçlü temeller yoktu. Başka bir deyişle, Lemkolar Polonyalı ya da Ukraynalı olmadıklarından emindi ve onlardan egemenlik istiyordu, ancak birçoğu kendi başlarına bir ulus oluşturduklarını da hissetmiyordu. Rus ajitasyonu bu sorunu çözdü ve birçok Rusin, Rus ulusu ve kültürüyle özdeşleşmeye başladı.[4]
Rusin çevrelerindeki Rusofili, en önemlisi Prosvita topluluğu olmak üzere Ukrayna milliyetçi hareketleri ve baskın Polonya unsuru tarafından mücadele edildi. Bu, Rusinlerin pro-Rusya hırslarını geçici olarak zayıflattı, ancak Rus-Japon Savaşı’nda Rusya’nın yenilgisi sonucunda geri döndü. 1907’de Ulusal Demokratlar, Viyana parlamentosunda Galiçya’yı temsil etmeye başladı. Ulusal Demokratlar, Rusofil bir akımı temsil ediyordu ve Polonya devletinin yeniden inşasının, geniş özerklik karşılığında Rusya ile iş birliği yaparak ve Ukrayna milliyetçiliğiyle mücadele ederek mümkün olduğuna inanıyordu. Ulusal Demokratların bu pro-Rusya tutumu, Rusofil Rusinleri büyük ölçüde güçlendirdi ve Lemko bölgesindeki Ukrayna hareketini zayıflattı.[3]
Birinci Dünya Savaşı, Galiçya’nın Rus işgaliyle sonuçlandı; Rus yetkililer burayı “sonsuza dek Rus toprakları” ilan etti. Rusya, Galiçya’yı Rusya’ya entegre etmek için yoğun çaba gösterdi ve Rum Katolikliğinden Doğu Ortodoksluğuna toplu dönüşümler gerçekleştirdi. Ukrayna ulusal hareketi bastırıldı, çoğu Ukraynalı politikacı Viyana’ya kaçtı. Rum Katolik metropoliti Andrey Sheptytsky tutuklandı. Rus ordusu geri püskürtüldüğünde durum hızla tersine döndü; Avusturya ordusu, Rusin hareketi de dahil olmak üzere pro-Rusya çevrelerine karşı toplu tutuklamalar ve misillemeler yaptı.[3] Savaş, Lemko aktivistleri arasındaki Ukrayna ve Rusofil fraksiyonları büyük ölçüde kutuplaştırdı; doğu Ukraynalıları desteklemeye ve pro-Ukrayna Komança Cumhuriyeti’ni ilan etmeye yönelirken, batıdaki Lemkolar Ukrayna milliyetçiliğine karşı düşmanca tavrını sürdürdü.[3][4]
İlan
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı Lemkolar, iradeleri dışında Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti’ne dahil edileceklerinden endişe duyuyordu. Kasım 1918’de Świątkowa Wielka’da Ukrayna karşıtı bir miting düzenlendi ve burada Rusin aktivistler Ukrayna devletine katılmaya karşı konuştular. Gładyszów’daki Lemko aktivistlerin siyasi konferansı, Lemko bölgesinin yalnızca bir Rusin devletine ait olabileceğini ilan etti. Jarosław Moklak, Gładyszów kararlarının yerel Lemkolar tarafından desteklendiğini, çünkü Ukrayna ulusunu kendilerine yabancı gördüklerini ve Ukrayna kültürünün sadece bölgesel bir varyantı olarak küçümsenmekten korktuklarını belirtir. Daha fazla miting Grybów ve Nowy Sącz’ta gerçekleşti.[3]
5 Aralık 1918’de, batı Lemko Bölgesi’nden 130 köy ve kasabadan 500’den fazla Rusin temsilcisi, Florynka’da bir ulusal kongre düzenledi; bu kongrede Prešov Bölgesi’nden Slovak temsilciler de yer aldı. Ayrıca Polonya hükümetinden bir temsilci olan Kazimierz Romult da hazır bulundu.[5] Kongre, ‘Nachalnyi Sovit’ (yürütme konseyi) ve ‘Russka Rada’ (ulusal konsey) oluşturulmasını ilan etti. Mykhal Iurchakevych birincisini yönetirken, Muszyna’dan Jaroslav Kacmarcyk ikincisinin başına seçildi. Yeni ilan edilen hükümet, bölgedeki kontrolünü kurmaya başladı, bir ulusal muhafız ve işçi kooperatifleri oluşturdu. Lemko Cumhuriyeti Batı Ukrayna Halk Cumhuriyeti’ne karşı olduğu için, Polonya hükümeti Lemko devletinin kendilerini destekleyeceğini umdu ve hükümet merkezi için Grybów’un eski belediye binasını teklif etti. Ancak Lemkolar Polonya devletine katılmakla ilgilenmiyordu ve bunun yerine Rusya’ya katılmayı arzuluyordu. 1918’in sonunda konsey, Lemko bölgesinin Rusya’ya dahil edildiğini duyurdu, ancak konseyin Sovyet Rusya’yı mı yoksa Beyaz Rusya’yı mı kastettiği belirtilmedi. Rusin Konseyi bölgedeki kontrolünü kurdu, öğretmenlerin ve yetkililerin Polonya hükümetine “sadakat yemini” sunmasını yasakladı ve kamu belgelerinde Cumhuriyet’ten “Rus Ulusal Cumhuriyeti” olarak bahsedildi.[3]
Rusya’nın çöküşü, pro-Rusya cumhuriyetini zor bir duruma soktu ve cumhuriyet alternatifler aramaya başladı. Bu, Lemkoların Polonya’ya entegrasyondan kaçınmak için pro-Çekoslovak bir politika geliştirmesine yol açtı; pro-Çek tutumu, Slovakya ve Karpat Rusu’ndaki Rusinler arasında zaten yaygındı. Ocak 1919’da Lemko konsey üyeleri, Karpat Rusinleriyle buluştu ve Antonii Beskyd liderliğinde birleşik bir Karpat-Rusin Ulusal Konseyi kurdu; Galiçya’daki Lemkoların ve Karpat Rusinlerinin tek bir ulus oluşturduğunu ve Çekoslovakya’ya katılacağını ilan etti. Paris Barış Konferansı’na bir heyet gönderildi ve Nisan 1919’da Galiçya’daki Lemko bölgesini, Prešov Bölgesi’ni ve Karpat Rusu’nu kapsayan birleşik bir Rusin devletine dair resmi bir memorandum yayınlandı.[5] Çekoslovak Karpat Rusu’nun ilk valisi Gregory Žatkovich, Lemko Bölgesi’nin Çekoslovakya’ya ilhakına şiddetle karşı çıktı; çünkü bu, Polonya’da bir savaşı tetikleyecekti ve İtilaf Devletleri zaten Polonya’nın Rus İç Savaşı çözülene kadar tüm Galiçya’yı işgal etmesine izin vermişti. Polonya hükümeti, Lemko devletine karşı pasifti ve anti-Ukrayna tutumu sayesinde onu bastırma ihtiyacı görmedi,[3][4] ancak pro-Çek tutum Polonya makamlarını endişelendirdi ve Rusofili’den farklı olarak Polonya ulus devleti için bir tehdit olarak görüldü. Lemko Konseyi’nin Cumhuriyet’in Karpat Ukraynası’nın bir parçası olarak Çekoslovakya’ya katılacağını ilan etmesinin ardından, Polonya ordusu Mart 1920’de bölgeyi hızla işgal ederek Lemko Cumhuriyeti’ni fiilen dağıttı. Konsey üyelerinin yargılaması 10 Haziran 1921’de Nowy Sącz’ta gerçekleşti, ancak Polonya mahkemesi Lemko aktivistlere karşı hoşgörülü davrandı ve tüm sanıkları beraat ettirdi.[3]
Lemko-Rusin Cumhuriyeti’nin ilhakı ve hoşgörülü yargılamanın ardından, yeni kurulan Polonya devleti Lemkoları görmezden geldi ve yerel siyasi işlere müdahale etmedi. Polonya devletinin başarısı ve Ukrayna devletinin çöküşü, Rusin politikalarını yeniden değerlendirdi; Rusofil Lemkolar, sol kanat pro-Sovyet ve Bolşevik karşıtı sağ kanat aktivistler (Eski Rusinler olarak bilinir) arasında bölündü. Eski Rusinler, Rusofil davaya sadık kaldı, ancak aynı zamanda Polonya devletine bağlılık ilan etti ve Rusin ulusal bilincinden vazgeçmeden Polonya içinde özerklik savunmaya başladı.[3] Ukrayna topraklarının Polonya ve Sovyetler Birliği arasında bölünmesiyle, pro-Ukrayna Lemkolar, Sovyetleri veya Polonya devletini tercih ederek pro-Rusya gruplarıyla birleşti.[3] Jaroslav Kacmarcyk, Rusya’ya katılma hırsından asla vazgeçmedi ve Bolşevik yönetimi altında bile olsa Rusya ile birleşmeyi desteklemeye devam etti.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Magocsi, Paul Robert (Sonbahar 1993). "Polonya ve Çekoslovakya arasındaki Ukrayna sorusu: Lemko Rusin cumhuriyeti (1918-1920) ve batı Rus'-Ukrayna'daki politik düşünce". Nationalities Papers. 21 (2). ss. 95-103. doi:10.1080/00905999308408278.
- ^ Mazur, Zachary (2023). "Mini-Devletler ve Mikro-Egemenlik: Doğu Orta Avrupa'daki Yerel Demokrasiler, 1918–1923". Contemporary European History (İngilizce). ss. 1-14. doi:10.1017/S0960777323000188. ISSN 0960-7773. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2025. Geçersiz
|doi-access=free(yardım) - ^ a b c d e f g h i j k Moklak, Jarosław (2012). The Lemko Region in the Second Polish Republic Political and Interdenominational Issues (PDF). Kraków: Jagiellonian University Press. ISBN 9788323387947. 30 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2025.
- ^ a b c Moklak, Jarosław (1985). Relacje między ukraińskim ruchem narodowym a moskalofilstwem w Galicji Wschodniej w latach 1866–1890 [Doğu Galiçya’da 1866–1890 Yılları Arasında Ukrayna Ulusal Hareketi ile Moskofilizmin İlişkileri] (Lehçe). Kraków: Jagiellonian University Press. s. 80.
- ^ a b c Magocsi, Paul Robert (1993). "Polonya ve Çekoslovakya arasındaki Ukrayna sorusu: Lemko Rusin cumhuriyeti (1918–1920) ve batı Rus'-Ukrayna'daki politik düşünce". Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity. 21 (2). Routledge. ss. 95-105. doi:10.1080/00905999308408278.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- History of the Lemko-Rusyn Republic
- Paul R. Magocsi article on the Lemko Republic
- Ćmiech, Andrzej (14 Kasım 2008). "Państwo w państwie Ruska Ludowa Republika Łemków" [A state within a state of the Rus' People's Republic of Lemkos]. Gazeta Gorlicka (Lehçe). 19 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2010.