Laçın Kürt Cumhuriyeti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Laçın Kürt Cumhuriyeti
Kürtçe: Komâra Laçîn Kurdî
Azerice: Laçın Kürd Respublikası/Лачын Күрд Республикасы
Laçın Kürt Cumhuriyeti bayrağı
Laçın Rayonu'nun haritası
Laçın Rayonu'nun haritası
BaşkentLaçın
Resmî dil(ler)Kurmançça
HükûmetCumhuriyet
• Başbakan
Vekil Mustafayev
• Başbakan Yardımcısı
Sherefe Eshiryan
Tanınmayan devlet
• Kuruluş
20 Mayıs 1992
• Düşüş
22 Mayıs 1992

Laçın Kürt Cumhuriyeti (Azerice: Laçın Kürd Respublikası/Лачын Күрд Республикасы, Kürtçe: Komâra Laçîn Kurdî), Ermeni güçleri tarafından 20 Mayıs 1992'de Vekil Mustafayev önderliğinde Laçın rayonu arazisinde Laçın Koridoru'nun işgalini yasallaştırmak amacıyla kurulan tanınmayan bir devletti. Laçın'ın işgali sırasında Azerbaycan Türkleri gibi Kürtler de bölgeden sürülmüştü, böylece 22 Mayıs'ta sözde cumhuriyet yıkılmıştı.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

9 Mayıs 1992'de Şuşa'nın işgal edilmesiyle birlikte Azerbaycan'da iç siyasi gerilim en üst seviyeye ulaşmıştı. 14 Mayıs'ta Azerbaycan Yüksek Sovyeti Ulusal Konseyi olağanüstü toplantısında Ayaz Mutallibov, Şuşa ve Hocalı'nın siyasi hatalar nedeniyle işgal edildiğini açıklamıştı. Aynı gün tekrar Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçilmiş, ancak bu sadece bir gün sürmüştü. Azerbaycan Halk Cephesi, Mutallibov'un dönüşünü bir darbe olarak görmüş ve halkı buna karşı protesto etmeye çağırmıştı. Mutallibov, 15 Mayıs'ta iktidardan alınmıştı. 16 Mayıs'ta Azerbaycan'da durum Halk Cephesi'nin kontrolü altına girdi. Azerbaycan Yüksek Sovyeti Ulusal Konseyi, Yagub Mammadov'un istifasını kabul etmişti. 18 Mayıs'ta İsa Gamber, cumhurbaşkanlığı seçimlerine kadar devlet başkanının yetkilerini üstlemişti.[1]

18 Mayıs 1992'de Ermeni güçleri,Laçın şehrini ele geçirmek için bir saldırı başlatmıştı.[2] Bu saldırı, Ermenistan'ın güneyindeki Sünik sınırında bulunan Goris şehrini Dağlık Karabağ'ın bölgesel başkenti Hankendi'ye bağlayan Laçın Koridoru'nun[3] kontrolünü ele geçirmeyi hedefliyordu.[4] Dağlık Karabağ'ı Ermenistan'a bağlayan bir başka ana yol da Murov sıradağından geçmekteydi.[5] Laçın şehri kendisi yetersiz bir şekilde korunuyordu ve son Azerbaycan askerleri 16 Mayıs'ta Laçın'dan ayrılmıştı. O dönemde Azerbaycan Savunma Bakanı olan Rahim Gaziyev'e göre, Laçın'da 7 BM-21 Grad birliği ve çok sayıda mühimmat vardı, ancak Ermeni kuvvetlerine ateş açılmamış ve Laçın'da bir muharebe yaşanmamıştı. Samvel Babayan, Laçın için herhangi bir muharebe operasyonunun planlanmadığında ısrar etmişti. Ona göre Azerbaycanlılar, Şuşa'nın işgalinden sonra panik içindeydiler ve Laçın'daki Azerbaycan askerleri sadece halkın bölgeyi terk edebilmesi için stratejik yüksek bölgeleri ele geçirmeye çalışıyordu.[1] Sonuç olarak, 19 Mayıs'ta Ermeni güçleri Laçın şehrini işgal etmiş[2] ve tahrip etmiştir. Şehirde yaşayan yaklaşık 7,800 Azeri ve Kürt kökenli sakin mülteci olmuştur.[6] Gerard Libaridian'a göre, uluslararası toplum Laçın'ın işgaline karşı büyük şok yaşamıştır.[1]

Oluşturulması ve düşüşü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ermeni yetkililer, Laçın'ın işgalini yasallaştırmak için Kürt faktörünü kullanarak sadece Ermeni azınlığın değil, aynı zamanda Kürt azınlığın da Azerbaycan'dan bağımsızlık için savaştığını göstermeye çalışıyorlardı.[7] 20 Mayıs 1992'de, burada kalan yaklaşık 60 Kürt ile birlikte Laçın Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan ettiler. Bu Kürt grup, Laçın, Kubadlı ve Kelbecer rayonlarını kapsayan bir Kürt özerkliği kurmayı amaçlıyordu.[8] SSCB döneminde Kazakistan'da KGB ajanı olarak çalışan Vekil Mustafayev, bu cumhuriyetin başbakanı seçilirken, kabinesindeki bazı üyelerinin isimleri de açıklanmıştı. Örneğin, Karlan e Chachani Kültür Bakanı, Emerik e Serdar Bilgi Bakanı ve Sherefe Eshiryan Başbakan Yardımcısı olarak ilan edilmişlerdi. Laçın Kürt Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan eden bu grup, Laçın şehrinde Kürdistan bayrağını dalgalandırmıştı.[9]

Bunun temel nedeni, bölgede cumhuriyete yönelik herhangi bir etnik desteğin olmamasıydı. Laçın'ın işgali sırasında, Azeriler gibi Kürtler de bölgeden sürülmüştü.[10] Bu faktör sadece Azerbaycan'da değil, aynı zamanda ülke dışında yaşayan Kürt diasporalarının protestosunda da görülmüştü.[11] Ayrıca, böyle bir cumhuriyetin kurulması milliyetçi Ermeni devlet liderlerinin çıkarlarıyla çatışıyordu. Ermeni yetkililer, bölgede bir Kürt devleti kurarak Ermenilerin Birinci Karabağ Savaşı'ndaki temel argümanı olan "Karabağ'ın tarihsel olarak Ermenistan'a ait olduğu" iddiasını ihlal etmişlerdi.[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ a b c Akopyan 2010.
  2. ^ a b Braun 1996.
  3. ^ Volker 1998.
  4. ^ Kristofer 1996.
  5. ^ JAMNews 2020.
  6. ^ BBC 2020.
  7. ^ a b Vəliyev 2007.
  8. ^ Minority Rights Group International 2018.
  9. ^ Aktaş 2000.
  10. ^ Kemper & Konermann 2011.
  11. ^ Həmid 2020.
Genel
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Laçın_Kürt_Cumhuriyeti&oldid=32230572" sayfasından alınmıştır