Güzelyurt, Ardahan
| Güzelyurt | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Güzelyurt Güzelyurt'un Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2052 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 98 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Güzelyurt, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Güzelyurt köyünün bilinen en eski adı Hopali'dir. Gürcüce bir yer adı olan Hopali (ხოფალი), "çukur, dip" anlamına gelen "hopi" (ხოფი) kelimesinden türemiş olabilir.[3] Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, Kobalia (ქობალია) şeklinde verdiği köyün adının "buğday, tahıl" anlamına gelen Megrelce "Kobali"den (ქობალი) türemiş olduğunu yazar.[4] Bunula birlikte Martvileli'nin belirtiği gibi köyün Kura Nehri kıyısında bir kayalığın dibinde yer alması bu yer dının "hopi" kelimesinden gelme ihtimalini desteklemektedir. Bu yer adı Rus idaresi tarafından 1886 yılında Gopal (Гопал) olarak kaydedilmiştir.[5] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Hopal (خوپال) olarak geçer.[6]
Tao-Klarceti bölgesinde bulunan köyün sınırları içinde bulunan megalit yapı ve eski kiliselerin varlığı, Hopali köyünün Gürcü yönetiminden Osmanlıların eline geçtiği 16. yüzyıldan önce de bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[7] Bununla birlikte Güzelyurt köyünün bir mahallesi olan Kızılkilise 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde bir köy olarak geçmesine rağmen, Hopali köyünün bu defterde kaydı bulunmamaktadır. Kızıl Kilise, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlı bir köydü. Bu tarihte boş olarak kaydedilmiştir.[8]
Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan yerleşme, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlı Begrahatun nahiyesinde (маркяз: merkez) yer alan köyde 1886 yılında 49 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Kürt olarak kaydedilmiştir.[5] Birinci Dünya Savaşı sırasında bölgeyi gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, terk edilmiş olan bu köyün üst tarafında, güzel beyaz taşlardan inşa edilmiş büyükçe bir kilisenin duvarları durduğunun, kalan kısımlarının yıkıldığını yazmıştır.[4]
Hopal köyü, Rus idaresinin sona ermesinden sonra Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom sonrasında Gürcistan hükûmetinin bölgeden çekilmesiyle 1921 yılında köy Türkiye'ye katıldı.[9] 1928 yılında Hopal köyü Kars vilayetinin Ardahan kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. Köyde 1935 yılında 198 kişi yaşıyordu.[10] Hopali veya Gopal yabancı kökten geldiği için köyün adı 1959 yılında Kuşuçmaz,[11] 2007 yılında ise Güzelyurt olarak değiştirilmiştir.
Güzelyurt köyünde yıkık durumda bir megalit yapı ile iki kilise vardır. Kiliselerden biri köy yerleşmesinde, diğeri köyün merkezine 3,5 km uzaklıkta, Kızıl Kilise mahallesinde yer alır. İki kilise de köy kilisesi olup tek nefli yapıdır. Bu kiliselerden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[7][12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Güzelyurt köyü, Ardahan il merkezine 26 km uzaklıktadır.[13]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 98[2] |
| 2021 | 107[2] |
| 2020 | 117[2] |
| 2019 | 131[2] |
| 2018 | 123[2] |
| 2017 | 84[2] |
| 2016 | 84[2] |
| 2015 | 83[2] |
| 2014 | 74[2] |
| 2013 | 82[2] |
| 2012 | 81[2] |
| 2011 | 74[2] |
| 2010 | 65[2] |
| 2009 | 72[2] |
| 2008 | 58[2] |
| 2007 | 48[2] |
| 2000 | 95[13] |
| 1990 | 251[14] |
| 1985 | 578[15] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Kusucmaz, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Güzelyurt Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "ხოფი", A Comprehensive Georgian-English Dictionary, 2006, 2 cilt 19 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi, 8 (21) Ekim 1917, sayı 221". 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 759.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 86 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 557". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Köylerimiz, İçişleri Bakanlığı yayını, Ankara, 1968, s. 678.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 201, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Kuşuçmaz Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 1990". TÜİK. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 1985". TÜİK. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.