Kosova müziği

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kosova müziği[a] Avrupa kültürünün bir parçasıdır. Nüfusun çoğunluğunu oluşturan Kosovalı Arnavutların müziğinin hakim olduğu Kosova halkının müziğine ve daha az ölçüde Kosova Cumhuriyeti içindeki küçük azınlığın aktif olmayan müziğine atıfta bulunmaktadır.

Tarih boyunca, Kosova müziği önemli bir kültürel rol oynamıştır ve aynı zamanda Kosova ulusal kimliğinin önemli bir bölümünün parçasıdır. Kosova müziği sanatsal temelini antik ve geleneksel halk müziğinden (Arnavutluk'un kendine özgü enstrümanları ile), rhapsodyden, klasik müzikten ve Batı kültüründen almıştır.

Popüler müzik Kosova müzik pazarına hakim olmasına rağmen, klasik müzik ve halk müziği de canlı kalır, birçok modern Kosovalı müzisyenler, ülke Yugoslav işgali altında iken bastırılmış olan gelenekleri çoğu zaman yeniden yapılandırmaktadır. Bu arada, Kosova'daki ana akım müzik Batı yönelimlidir ve popüler türler pop, rock, hip hop elektronik, caz vb. dir.

Halk müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Geçmişte, Kosova ve kuzey Arnavutluk'ta epik şiir bir lahuta (tek telli bir keman) eşliğinde söylenirdi, daha sonra biri melodi ve diğeri drone için olmak üzere iki telli olan daha ayarlı bir çiftelia kullanıldı.[1] Kültürel antropoloji araştırmaları, bu geleneğin antikliğini ve Balkanlar'daki diğer geleneksel müzikle paralel olarak nasıl geliştiğini ortaya çıkarırken, çeşitli arkeologlar MÖ 5. yüzyıla kadar uzanan bulguları, müzisyenleri enstrümanlarla tasvir eden taş resimleri, özellikle de flüt benzeri bir aerofon tutan "Pani" portresi keşfettiler.[2]

Geleneksel müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova Arnavut müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Çifttelia (otantik bir Arnavut enstrümanı), mandolin, mandola ve perküsyon kullanımı ile karakterizedir. En dikkate değer Arnavut rock grupları: Gjurmët, Diadema, Jericho, Offchestra, Toxin, Purgatory, Minatori, Trix, Rock Gjinis, Troja, Votra, Humus, Asgjë Sikur Dielli, Gillespie, Kthjellu, Cute Babulja, Babilon, Bloody Foreigners vb. Armend Xhaferi - caz gitaristi, Bajram Istrefi Jr. - caz bateristi, İlir Bajri ise önemli bir caz ve elektronik müzisyenidir.

Ledri Vula, Rita Ora, Era Istrefi, Dua Lipa, Regard, Dhurata Dora, Nora Istrefi, Majk (rapçi), Genta Ismajli, Rona Nishliu, Vedat Ademi ve Adelina Ismajli bugün Kosova'nın en popüler ticari şarkıcılarından bazılarıdır.

Kosova halk müziğinin temsilcileri Shota halk grubu ve en iyi şarkıcısı Shkurte Fejza, Muzika e lehte shqipe'in temsilcisi Shkëlzen Jetishi, Agimi müzik grubu ve daha birçok gruptur.

Tallava, Arnavutça konuşan topluluklarda, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya Cumhuriyeti'nde de popüler olan Kosova'dan bir azınlık müzik türüdür.[3][4][5] 1990'larda Kosova'daki Roman topluluğuna dayanan bu tarz, oryantal müzik ve düşük statü olarak algılanıyordu. [6] Bununla birlikte, Arnavutluk ve Kuzey Makedonya'da giderek daha popüler hale gelmektedir.[7] O, Bulgaristan'dan chalga, Yunanistan'dan skiladiko, Romanya'dan manele ve Sırbistan'dan turbo-folk içeren Güneydoğu Avrupa'nın pop-folk türünün daha geniş bir parçası olarak tanımlanıyor.[8]

Kosova Sırp müziği[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'daki Sırp müziği bugün bir azınlık grubunu temsil ediyor ve geleneksel müziğin (daha geniş Balkan geleneğinin bir parçası olan) kendi kendine özgü sesi ve çeşitli Türk etkilerinin bir karışımıdır.[9] Sırp geleneksel dans kololarından bazıları Kosova kökenlidir. Kosovalı Sırp şarkılar için, sık sık “Sırp müziğinin babası” olarak adlandırılan besteci Stevan Mokranjac'ın 12. parçası (Sırpça: Руковет) ilham kaynağıydı. Kosova Sırp müziğinin çoğu, söylenen epik şiiri ile birlikte kilise müziği tarafından yönetiliyordu. Sözlü epik şiiri ve türküleri Kosova mitini geliştirdi.[10] Birçok epik şiir, Sırp tarihi, geleneği ve ulusal kimliği için önemli olan Kosova Savaşı ile ilgili olaylarla ilgilidir. Sırp ulusal enstrümanı gusle de Kosova'daki azınlıkları tarafından kullanıldı.[11]

Jordan Nikolić, Viktorija, Sejo Kalač, Đani, Jana, Tina Ivanović, Slađa Delibašić, Rasta ve Nevena Božović en popüler Kosovalı Sırp ticari şarkıcılardan bazılarıdır.

Rock müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova'da rock müziği her zaman Batıya yönelmiş olsa da, Yugoslavya etkisi de küçük ölçüde belirginleşti, ancak kısa ömürlü oldu.[12] İlk popüler Arnavut rock gruplarından birine 1964'te Priştine'de kurulan Blue Star denildi ve daha sonra Modestët olarak yeniden adlandırıldı.[13] 1970'lerin başında, Mitroviça, Kosova'daki rock müziği sahnesi (daha sonra Yugoslavya) hem Arnavut hem de Sırp gruplarından oluşuyordu, ancak her birinin kendi ayrı dinleyicileri vardı ve kendi dillerinde sahne aldılar. Bununla birlikte, hem Arnavut hem de Sırp müzisyenlerinden oluşan MAK adında bir grup vardı ve Mitroviça merkezli bir başka bu iki etnik halkın karışımı olan grup da FAN idi, ancak onların işbirlikleri kısa sürdü.[14]

Priştine 1980'lerde Arnavut rock müziği için en önemli şehirdi. Ana akımda Gjurmët (1981'de kuruldu) favoriler arasındaydı. "Muzikë qytetare" ile onların rock kombinasyonu Arnavut rock müziğinin temelini attı. Bu dönemde oluşan diğer bilinen gruplar Ilirët, 403, Telex, Seleksioni 039, Minatori ve Menkis idi. Öte yandan, yeraltı müziği punk rocka daha eğilimliydi. 1980'lerde Priştine'nin en önemli yeraltı punk-ruck grubu, önde gelen müzisyeni Luan Osmani (solo gitarist) ile Lindja idi. 1990'ların başında Troja, Dardan Shkreli, Blla blla blla ve Elita 5 (Kuzey Makedonya'dan) gibi çoğu Kosovalı diğer rock grupları ve bireyler tanıtıldı.

Paralel yönetim (1989-1999) ve 1999 Kosova'daki savaştan sonrası süreçte, ortaya çıkan birkaç yeni Kosovalı Arnavut grupların en ünlüleri Diadema, KEK (Kreativ e jo Komercial), 7me7, The Hithat, Cute Babulja, Por-no, Gre3n, Retrovizorja idi.

2004'ten sonra yeni bir dalga oluşturan birçok alternatif rock grubu ortaya çıktı. Birçok grup oluşmuş, bazı gruplar yeniden oluşturulmuştur. Votra, Gillespie, The Bloody Foreigners ve Gre3n gibi gruplar 2008'de sona erdi. Ayrıca Glasses, Dizzies (Gillespie'nin bazı grup üyeleriyle) ve Freelancers 2009'da çıkış yaptı.

Yurtdışında müzik[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çağdaş pop yıldızları Rita Ora ve Dua Lipa, Priştine'den etnik Arnavutlar ve müzikleri için uluslararası bir tanınma elde ettiler.[15] Ayrıca Era Istrefi, küresel olarak listelenen ve 2018 FIFA Dünya Kupası marşı "Live It Up" da yer alan "BonBon" şarkısıyla uluslararası bir atılım gerçekleştirdi. Yaygın olarak tanınan başka müzisyenler de: her ikisi de prestijli müzik ödüllerini kazanan Ardita Statovci ve Petrit Çeku'dur.[16] Gjon's Tears, Fransız şarkı yarışmasının sekizinci sezonu için seçmelere katılan İskandinav-Arnavut kökenli İsviçreli şarkıcı ve söz yazarıdır. ''The Voice: la plus belle voix'''de yarı finale ulaşmış ve 2021'de Eurovision Şarkı Yarışması'nda İsviçre'yi temsil edecektir.[17][18]

Eurovision[değiştir | kaynağı değiştir]

Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi, Yugoslavya'nın ulusal ön seçimi olan Jugovizija'da RTV Priština tarafından temsil edildi, ancak girişleri hiç kazanmadı. Jugovizija 1986, RTV Priština tarafından organize edildi. 2008 Kosova bağımsızlık ilanından önce, Vučitrn'den bir şarkıcı Viktorija, 1982'de Aska'nın bir parçası olarak Yugoslavya'yı ve Mitrovica'dan Nevena Božović, 2007 Eurovision Çocuk Şarkı Yarışması'nda Sırbistan'ı temsil etti.

Kosova'nın ulusal kamu hizmeti yayıncısı Kosova Radyo Televizyonu (RTK), Avrupa Yayın Birliği (EBU) üyeliğini almaya çalıştı. Yayıncı 2009 Eurovision Şarkı Yarışması'na Kosova'nın girmesi için başvuruda bulunmuştu[19] ve o zaman Kosova EBU'ya katılmış olsaydı 2011 yılında Eurovision Şarkı Yarışması'na katılmaya başlayacaktı. Bununla birlikte, RTK, Kosova'nın Birleşmiş Milletler üyesi bir devlet olmaması nedeniyle ve Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin bir parçası olmadığı için tam bir EBU üyesi olmaya uygun değildir.

RTK, 2013'ten itibaren EBU'da gözlemci statüsüne sahiptir ve Eurovision Genç Dansçılar 2011'e katılmıştır.[20] Kosova gazetesi Koha Ditore'ye göre, gelecekteki bir giriş, birkaç yıl önce havadan çekilen eski bir pop gösterisi olan Akordet e Kosovës adlı ulusal bir final aracılığıyla seçilecekti.

Kosovalı Arnavut sanatçılar 80'li yıllardan beri Festival i Këngës'de yarıştılar ve birkaç kez Arnavutluk'u temsil ettiler. Kosovalı şarkıcı Rona Nishliu, Arnavutluk'u "Suus" ile temsil etti ve 2012 Eurovision Şarkı Yarışması'nın büyük finalinde 5. oldu, Lindita Halimi ise 2017 yılında ''Dünya" ile Arnavutluk'u temsil etti. Buna ek olarak, Elhaida Dani'nin 2015 Eurovision Şarkı Yarışması'nda Arnavutluk'u temsil eden I'm Alive şarkısı, hem Kosovalı Arnavut plak yapımcıları hem de söz yazarı Zzap & Chriss tarafından yazıldı ve üretildi.

Bazı şarkıcılar, özellikle Kosovalı Sırplar, RTS tarafından düzenlenen Sırp ulusal seçimlerine katılıyorlar. Moje 3 üyesi Nevena Božović ayrıca Sırbistan'ı 2013 Eurovision Şarkı Yarışması'nda ve 2019 Eurovision Şarkı Yarışması'nda solo sanatçı olarak temsil etti .

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Açıklamalar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; status isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Kosovo. Kosovo: Brad Travel Guides. 2010. s. 41. 
  2. ^ Vendi i polifonise shqiptare ne polifonike ballkanike. Kultura Popullore. 1990. ss. 13-14. 
  3. ^ Music in the Balkans. BRILL. 2013. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  4. ^ "Refleksion sociologjik mbi kiçin e muzikës tallava". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2015. 
  5. ^ Kosovo. BRADT. 2010. 13 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  6. ^ Samson 2013.
  7. ^ Samson 2013, s. 79.
  8. ^ Crossing Munich. Silke Schreiber. 2009. ISBN 978-3-88960-108-7. Formen wie: tallava in Albanien, chalga in Bulgarien, skiládiko in ... in Rumänien, turbo folk in Serbien usw 
  9. ^ Kosovo. Bradt Guides. 2011. s. 41. ISBN 9781841623313. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  10. ^ Kosovo and the Challenge of Humanitarian Intervention: Selective Indignation, Collective Action, and International Citizenship. United Nations University Press. 1 Ocak 2000. s. 23. ISBN 978-92-808-1050-9. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  11. ^ Music National Identity and the Politics of Location: Between the Global and the Local. Ashgate Publishing, Ltd. 2013. ISBN 9781409493778. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  12. ^ Sabrina P. Ramet, Gordana Crnković: Kazaaam! splat! ploof!: the American impact on European popular culture 2 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., page 176 "...rock music spread in every corner of Yugoslavia—even to economically and socially underdeveloped Kosovo..."
  13. ^ "Agim Bass Berisha". 14 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2017. , "...It was this year, 1964, when Agim and Afrim decided to form their band, which was named “Blue Stars”..."
  14. ^ "Agim Bass Berisha". 14 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2017. , "...1970-1979: these were the years when rock in Kosovo really bloomed. Many new bands were formed those years, and the leading band was “MAK” from the city of Mitrovica..."
  15. ^ "Rita Ora". 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  16. ^ "Catalogue of the 3rd edition of Dam Festival". 
  17. ^ "Switzerland picks Gjon's Tears with French 'Repondez-moi' for Rotterdam". Eurovision.tv (İngilizce). European Broadcasting Union. 4 Mart 2020. 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2020. 
  18. ^ "Switzerland: Gjon's Tears to Eurovision 2020". Eurovoix. 4 Mart 2020. 20 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  19. ^ "Kosovo: RTK wants to enter Eurovision in 2009". Oikotimes.com. 3 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008. 
  20. ^ "Kosovo new steps in ebu agreement". albavision.tk. 7 Nisan 2011. 23 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2011. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosova_müziği&oldid=30859355" sayfasından alınmıştır