Koryo-Hıtay Savaşları
| Koryo-Hıtay Savaşları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Koryo-Hıtay Savaşları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Koryo | Liao Hanedanı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Hyeonjong Gang Gam-chan Seo Hui Gang Jo (ölü) Yang Gyu (ölü) |
Shengzong Xiao Xunning Xiao Paiya Yelü Pennu | ||||||
Koryo-Hıtay Savaşları (Çince: 遼麗戰爭; Korece: 고려-거란 전쟁), 10. ve 11. yüzyıllar arasında Kore'nin Koryo Hanedanı ile Çin'de Hıtay önderliğindeki Liao Hanedanı arasında meydana gelen savaşlardır.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
MS 918'de Kore Yarımadası'nda Silla'nın yerine Koryo Hanedanı kuruldu. MS 926'da Balhae, Liao Hanedanı tarafından fethedildi ve halkı göç etmeye zorlandı.[2] Balhae halkının bir kısmı yönetici sınıf da dahil olmak üzere güneye taşındı ve yeni kurulan Koryo Hanedanı'na katıldı.[3]
Liao Hanedanı, Çin'in küçük bir parçası olan sadece Merkez Ova'yı yöneten kısa ömürlü Hou Jin Hanedanı'nın kuruluşuna yardım etmek için Çin Seddi'nin güneyindeki 16 eyaletin kontrolünü ele geçirdi.
MS 922'de Liao imparatoru Yelü Abaoji, Koryo'ya dostluk hediyesi olarak atlar ve develer gönderdi. Ancak, Balhae birkaç yıl sonra Hıtaylara düştüğünde, Kral Taejo Balhae'den gelen mültecileri kucakladı ve kuzeye yayılma politikası izledi.[4] MS 942'de Hıtaylar, Koryo'ya 50 deve daha gönderdi, ancak bu sefer Taejo hediyeyi reddetti, elçiyi bir adaya sürgün etti ve develeri açlıktan öldürdü.[5]
Başarılı Koryo hükümdarları, Liao karşıtı politikayı sürdürdüler. Koryo'nun üçüncü hükümdarı Jeongjong, Liao'ya karşı savunmak için 300.000 kişilik bir ordu kurdu. Gwangjong, kuzeybatı boyunca kaleler inşa etti ve günümüzün Pyongan ve Hamgyong vilayetlerinin askeri tahkimatlarını agresif bir şekilde geliştirdi.
MS 962'de Gwangjong, orta Çin'de Song Hanedanı ile ittifak kurdu ve kuzeye yayılma politikası izledi. Ek olarak, bazı Balhae mültecileri Yalu Nehri'nin ortasında Jeongan adında küçük bir devlet kurmuş ve Liao'ya karşı Song ve Koryo ile ittifak kurmuştu.
Liao Hanedanı sonunda bölgesel izolasyona karşı koymaya çalışan İmparator Shengzong'un güçlü liderliği altında iç istikrarı yeniden kazandı. MS 986'da Jeongan-guk'u fethettikten ve MS 991'de aşağı Yalu Nehri'ndeki Curçenlere saldırdıktan sonra, Liao Hanedanı Koryo'ya saldırılar başlattı.
İlk işgal[değiştir | kaynağı değiştir]
MS 993'te Liao Hanedanı, Koryo'nun kuzeybatı sınırını, Liao komutanının 800.000 olduğunu iddia ettiği bir orduyla işgal etti. Askeri bir çıkmazdan sonra, iki devlet arasında müzakereler başladı ve çeşitli tavizler verildi.[6] İlk olarak Koryo, Song Hanedanı'yla olan tüm ilişkilerini resmen sona erdirdi, Liao'ya vergi ödemeyi ve Liao'nun takvimini kabul etmeyi kabul etti. İkincisi, Goryeo diplomatı Seo Hui liderliğindeki müzakerelerden sonra, Koryo, Liao ve Koryo sınırı arasındaki araziyi, o zamanlar sorunlu Curçen kabileleri tarafından işgal edilen Yalu Nehri'ne kadar resmi olarak birleştirdi ve geçmişte Koguryo'ya ait arazinin kendisine ait olduğunu belirtti.[7] Bu anlaşma ile Liao kuvvetleri geri çekildi. Ancak, yerleşime rağmen, Koryo, yeni kazanılan kuzey bölgelerinde kaleler inşa ederek savunmasını güçlendirerek Song ile iletişim kurmaya devam etti.
İkinci işgal[değiştir | kaynağı değiştir]
1009'da Koryo'dan General Gang Jo, Kral Mokjong'a karşı bir darbe düzenleyerek onu öldürdü ve askeri yönetim kurdu. Liao Hanedanı, öldürülen Mokjong'un intikamını almak için 1010'da 400.000 askerle saldırdı. Gang Jo, Liao'nun ilk saldırısını engelledi, ancak ikinci saldırıda yenildi ve idam edildi. Koryo Kralı Hyeonjong, Liao tarafından yağmalanan ve yakılan başkentten geçici olarak Naju'ya kaçmak zorunda kaldı. Bir dayanak oluşturamayan ve yeniden gruplanan Koryo ordularının karşı saldırısından kaçınamayan Liao kuvvetleri geri çekildi. Daha sonra, Koryo kralı barış önerisinde bulundu, ancak Liao imparatoru kralın şahsen gelmesini ve ayrıca kilit sınır bölgelerini kendisine devretmesini istedi. Koryo sarayı ise bu talepleri reddetti ve iki ulus arasında on yıllık bir düşmanlığa neden oldu ve bu süre zarfında her iki taraf da savaş hazırlığı için sınırlarını güçlendirdi. Liao, 1015, 1016 ve 1017'de Goryeo'ya saldırdı, ancak sonuçlar kararsızdı.[8]
Üçüncü işgal[değiştir | kaynağı değiştir]
1018'de Liao, Koryo'yu işgal etmek için 100.000 kişilik bir ordu kurdu. Hazırlık aşamasında, General Gang Gam-chan, Heunghwajin'in doğusundaki bir dereye baraj yapılmasını emretti. Liao birlikleri Yalu Nehri'ni geçtiğinde, Gang Gam-chan barajı açtı ve 12.000 atlı askerle düşman birliklerine saldırdı, onları şaşırttı, ciddi kayıplar verdi ve geri çekilme hatlarını kesti. Liao birlikleri askere gitti ve başkente doğru yöneldi, ancak sert direniş ve sürekli saldırılarla karşılandı ve kuzeye geri çekilmek zorunda kaldı. Gang Gam-chan ve birlikleri Gwiju'da bekledi ve Liao güçlerini kuşatarak çoğunu yok etti. Gwiju Muharebesi'nden sonra ancak birkaç bin Liao askeri hayatta kaldı. Ancak ertesi yıl, Liao başka bir büyük ordu topladı. Kesin bir zafer elde etmenin zorluğunu anlayan iki ulus, 1022'de bir barış anlaşması imzaladı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Rossabi, Morris (20 Mayıs 1983). China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th-14th Centuries (İngilizce). University of California Press. s. 323. ISBN 9780520045620. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Государство Бохай (698-926 гг.)" (Rusça). 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ 이상각 (2014). 고려사 - 열정과 자존의 오백년 (Korece). 들녘. ISBN 9791159250248. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ Rossabi, Morris (20 Mayıs 1983). China Among Equals: The Middle Kingdom and Its Neighbors, 10th-14th Centuries (İngilizce). University of California Press. s. 323. ISBN 9780520045620. 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ "Goryeo: the dynasty that offered Korea its name". m.koreatimes.co.kr. 4 Nisan 2012. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ Twitchett, Denis C.; Franke, Herbert; Fairbank, John King (1978). The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 907-1368 (İngilizce). Cambridge University Press. s. 103. ISBN 9780521243315. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ Kim, Djun Kil (30 Mayıs 2014). The History of Korea, 2nd Edition (İngilizce). ABC-CLIO. s. 66. ISBN 9781610695824. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
- ^ Twitchett, Denis C.; Franke, Herbert; Fairbank, John King (1978). The Cambridge History of China: Volume 6, Alien Regimes and Border States, 907-1368 (İngilizce). Cambridge University Press. s. 111. ISBN 9780521243315. Erişim tarihi: 25 Ekim 2022.
Ek okuma[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne (2014), Pre-Modern East Asia: To 1800: A Cultural, Social, and Political History, Third Edition, Boston, MA: Wadsworth, Cengage Learning, ISBN 978-1-133-60651-2
- Hatada, Takashi; Smith Jr, Warren W.; Hazard, Benjamin H. (1969), A History of Korea, Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, ISBN 0-87436-064-1
- Hyun, Jeongwon (2013). Gift Exchange among States in East Asia during the Eleventh Century (Ph.D. tez). University of Washington. hdl:1773/24231.
- Nahm, Andrew C. (1988), Korea: Tradition & Transformation: A History of the Korean People, Elizabeth, NJ: Hollym, ISBN 0-930878-56-6
- Simons, Geoff (1995), Korea: The Search for Sovereignty, New York, NY: St. Martin's Press, ISBN 0-312-12531-3
- Twitchett, Denis; Tietze, Klaus-Peter (1994). "The Liao". Franke, Herbert; Twitchett, Denis (Ed.). The Cambridge History of China (Tez). 6: Alien Regime and Border States, 907-1368. Cambridge, England: Cambridge University Press. ss. 43–153. ISBN 0-521-24331-9.
- Yun, Peter I. (1998). Rethinking the Tribute System: Korean States and northeast Asian Interstate Relations, 600-1600 (Ph.D. tez). University of California, Los Angeles. ISBN 9780599031203.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Korea Britannica 10 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Doosan Encyclopedia