Kolombiya-Peru Savaşı
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Şubat 2023) |
| Kolombiya - Peru Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kolombiya-Peru toprak anlaşmazlığı | |||||||||
 Çatışma sırasında Kolombiya Ordusunun manevra yapışı. | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Peru |
 Colombia | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Luis Miguel Sánchez Cerro Şablon:Assassinated Oscar R. Benavides Manuel E. Rodríguez Antonio Beingolea Balarezo Fernando Sarmiento Ramírez Víctor Ramos |
 Enrique Olaya Herrera Alfredo Vásquez Carlos Uribe Gaviria Efraín Rojas Acevedo José Dolores Solano Manuel Balcázar | ||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||
|
5 Askeri Tümen:[1]
| 3 Askeri Tümen | ||||||||
| Güçler | |||||||||
|
17.500'den fazla asker (1932) 2 savaş gemisi 3 nakliye gemisi 4 yardımcı fırlatma aracı 9 deniz uçağı |
6.000'den fazla asker (1932) 7 savaş gemisi 3 nakliye gemisi 14 uçak | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
|
~60 askeri araç. 150-250(çoğunlukla orman hastalıklarından) |
~60 askeri araç. 140-200(çoğunlukla orman hastalıklarından) | ||||||||
Leticia Savaşı olarak da adlandırılan Kolombiya-Peru Savaşı, Kolombiya ve Peru arasında Amazon yağmur ormanlarındaki topraklar nedeniyle 1 Eylül 1932'den 24 Mayıs 1933'e kadar süren kısa süreli bir silahlı çatışma. İhtilaflı olan bölgenin iki ülke arasında paylaştırılması konusunda anlaşmaya varılarak savaş sona ermiştir.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Sivil devralma[değiştir | kaynağı değiştir]
Kolombiya-Peru Savaşı, Salomón-Lozano Antlaşması'ndan duyulan memnuniyetsizliğin ve şekere ağır gümrük vergilerinin getirilmesiyle başlamıştır. 27 Ağustos 1932'de Perulu siviller Oscar Ordoñez ve Juan La Rosa Guevara, Yarbay Isauro Calderon, Yarbay Hernán Tudela y Lavalle, mühendisler Oscar H. Ordóñez de la Haza ve Luis A. Arana, doktorlar Guillermo Ponce de huzurunda León, Ignacio Morey Peña, Pedro del Águila Hidalgo ve Manuel I. Morey, Ulusal Vatansever Cunta'yı kurdu.[2][3][4] Sivillerin ve ordunun bağışları ve yardımlarıyla, “limanın kurtarılmasını” başlatmak için gerekli silahları ve kaynakları temin ettiler.[5]
Grup, Leticia Planı olarak da bilinen Salomón-Lozano Antlaşması'nı kınayan irredentist bir manifesto yayınladı.[6] Maifestoya göre "Plan" barışçıl bir şekilde uygulanacak ve güç ancak Kolombiya makamlarının düşmanca karşılık vermesi durumunda kullanılacaktı. Tüm ülkeyi tehlikeye atmamak için sadece siviller katılacaktı. Bu kural Juan La Rosa Guevara'nın sivil olarak katılmak için teğmen olarak atanmasından vazgeçmesine yol açmıştır.[1]
Başlangıçta 15 Eylül 1932 için planlanan Leticia'nın devralınması iki hafta öne alındı. Operasyonların merkezi, Sivil Kurtarma Ordusu'na 48 kişiyle destek veren sınır şehri Caballococha idi.
1 Eylül 1932'nin erken saatlerinde yerel halkın desteğiyle Leticia'nın ele geçirilmesinden sonra, günümüzde Leticia Olayı olarak bilinen olay yaşandı. Olayların sonucunda ise Kolombiyalı yetkililer ve polis yakınlardaki Brezilya'ya kaçtı.
1 Eylül 1932'de Başkan Luis Miguel Sánchez, Peru Ordusu'nun iki alayını Leticia ve Tarapacá'ya gönderdi. Bu iki yerleşim yeri de şu anda güney Kolombiya'da bulunan Amazonas'daydı. Bu eylemler Kolombiya hükûmeti tarafından göz ardı edilmiştir.[7]
Kolombiya vatanseverliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Kolombiya hükûmeti, Peru kuvvetleri 17 Eylül'de Putumayo Nehri kıyılarında kamp kuran birkaç büyük ticaret gemisinin Leticia'ya gitmesini engelleyene kadar durumu fark etmedi.
Sonucunda ise Kolombiya vatanseverliği patlaması oldu. Senato azınlığının başı Laureano Gómez, "Kolombiya'nın iç kesimlerinde barış, barış, barış; aşağılık düşmanımıza karşı sınırda savaş, savaş, savaş" sözleriyle savaş ilan etti.
19 Eylül'de El Tiempo, savaş ve Leticia'nın işgal edilmesini talep eden 10.000'den fazla mektup aldığını açıkladı. Aynı gün binlerce Kolombiyalı öğrenci Bogotá sokaklarında "Sánchez Cerro ölecek ve Kolombiya meydan okuyacak!" sloganları atarak yürüyüş yaptı. Vásquez Cobo, Kolombiya Amazon Donanması'nın generali ilan edildi ve girişimini finanse etmek için Senato tarafından 10 milyon dolar bütçe aldı. Kolombiya şehirleri tarafından Huilan mühendisi César García Álvarez'e şükran göstergesi olarak 400 kg altın bağışladı.
Anlaşmazlık[değiştir | kaynağı değiştir]
Sánchez, Kolombiya'nın Amazon'da yolları ve Bin Gün Savaşı'nın getirdiği mali zorluklar nedeniyle uygun ve yeterli donanması olmadığı için kendini savunma şansının çok düşük olduğuna inanıyordu. Aralık 1932'ye kadar General Alfredo Vásquez Cobo, Avrupa'dayken satın aldığı yüzyılın başındaki eski Kolombiya savaş gemileri ve yeni İngiliz muhriplerinden oluşan bir filoyla Amazon Nehri'nin girşşine ulaştı. 90 gün boyunca Kolombiya, Peru işgaline karşı takdire şayan bir askeri karşılık verdi. Herbert Boy ve daha sonra Avianca adını alacak olan SCADTA'nın diğer Alman havacıları, ticari uçaklarını savaş için geçici bir Kolombiya Hava Kuvvetleri uçağı olarak revize ettiler.
Aralık 1932'nin sonlarında, Kolombiya tarafından satın alınan gemilerden oluşan bir filo Amazon'a ulaştı, ancak Başkan Enrique Olaya Herrera, bunun yerine diplomatik bir çözüm bulma umuduyla filonun Leticia'yı kurtarmak için kullanılmasına karşı çıkarak onay vermedi.[8]
General Rojas, Vásquez Cobo'yu arka planda tutarak Belem do Pará'daki operasyonların komutasını üstlendi. İkincisine göre Kolombiya'dan gelen birlikler eski generale karşı kayıtsız kaldılar. Olaya ona Boyacá Haçı'nı vermişti ama bu yeterli değildi. Bu sadece bir gurur veya üstünlük meselesi değildi. Vásquez Cobo, Rojas'ın kendisine ilettiği yönergeleri dikkate almadan Leticia'ya hemen saldırmak istedi. Olaya, 20 ve 28 Ocak 1933 tarihlerindeki iki tebliğde Tarapacá'ya saldırıda ısrarcı oldu ve zorlukların üstesinden gelmek amacıyla tam yetki vererek ordunun üzerine yerleştirmek için Vásquez Cobo'yu Savaş Bakanı olarak atadı. Vasquez Cobo daha sonra Olaya'nın planını kabul etti ve 5 Şubat tarihli bir mesajda Putumayo üzerinden yürüyüşü kabul ettiğini açıkladı.[9]
Tarapacá Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kolombiya Donanması ilk saldırısını Tarapacá'ya yaptı. Bu şehir Leticia'nın Brezilya sınırında olması ve Kolombiya Kuvvetlerinin şehrin içinde ve çevresinde iyi savunulan Peru mevzileri yerine görece daha yumuşak bir hedefe saldırmayı tercih etmesi nedeniyle seçildi. 14 Şubat 1933'te Peru Hava Kuvvetleri Kolombiya Filosunu bombalamaya çalıştı ve bombaların çoğu hedefleri başarıyla vurdu.[10]
Chavaco Adası'na Saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]
18 Şubat'ta Peru uçakları, Güepí'in önünde Peru'nun Chavaco adasına saldırdı. Ada daha önceden Yüzbaşı Ángel María Diago komutasındaki 30 Kolombiyalı asker tarafından işgal edilmişti. Peru uçaklarından biri düşürülmüş ve alevler içinde Putumayo Nehri'ne düşmüştür.
Puerto Hilario Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
13 Mart'ta Kolombiya kuvvetleri, Puerto Arturo'nun Peru garnizonunu kırmak için General Efraín Rojas komutasındaki Magdalena ve Margarita zırhlı araçlarıyla "Pichincha" savaş gemisini seferber etti ve Junambú taburundan 180 kişilik çıkartmaya başladı. Cotuhé Nehri üzerindeki (Cerro Tarapacá ve Leticia arasındaki Buenos Aires yakınında) Puerto Hilario'nun gözetleme karakolunu işgal etmeye çalıştı. Güçlü kara savunması ve Peru havacılığına ait iki filonun (6 uçak) Pichincha güvertesinde hasara neden olan saldırısı nedeniyle teknelerine sürüler halinde geri binmek zorunda kaldılar. Teğmen EP Antonio Cavero M. bir Kolombiya bayrağını gönderden indirdi. Bu Peru zaferi, Kolombiya'nın Leticia'yı arkadan tehdit etmesinin de önüne geçmiştir.[11]
Buenos Aires Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
17 Mart'ta Kolombiyalı General Efraín Rojas, MC Pichincha gemisi ve Amazonas Müfrezesinden bir piyade bölüğüyle Cotuhé Nehri üzerindeki Buenos Aires adlı bölgeden üç saat uzaklıkta bulunan bir köyde bulanan Peru karakoluna saldırdı ve karakolu savunan Perulu askerler saldırıyı gerçekleştiren 50 kişiyi geri çekilmeye zorladı.
Saat 17: 00'de, altı ila sekiz Peru uçağı (O-38P ve Corsairs) Kolombiyalılar tarafından alınan mevziyi bombaladı ve bombalardan birinin MC Pichincha savaş teknesine çarpması nedeniyle bir Kolombiyalı asker öldü, altı kişi yaralandı. Hava desteği alacağından emin olmayan ve bir karşı saldırı olasılığıyla karşı karşıya kalan Kolombiya filosu aynı gece bölgeden çekildi.
Gueppi Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
26 Mart 1933'te Kolombiya birliklerinin Gueppi limanını işgal ettiği bir başka askeri çatışmadır.
Calderon Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Nisan'da Yarbay Oscar Sevilla komutasındaki bulunan Perulu birlik, Putumayo Müfrezesine ait Juanambú Taburundan bir Kolombiyalı piyade bölüğüne tüfekler ve makineli tüfeklerle ateş açtı. Bu kuvvet, Binbaşı Diógenes Gil tarafından komuta ediliyordu ve bir temizlik denetiminden geçtiği için hazırlıklı değillerdi ve silahları da hazır değildi. Çatışma, Putumayo Nehri'nin Kolombiya tarafındaki Puerto Arturo'dan 63 km uzaklıktaki Calderónadlı bir limanda gerçekleşti. Çatışmada bir Kolombiyalı asker öldü ve beş kişi yaralandı. Peru kuvvetlerinin herhangi bir zayiatı kayıtlara geçmemiştir.
Yabuyanos Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
29 Nisan'da saat 23.00'de Yabuyanos olarak bilinen bir yerde, Calderón'un 80 km yukarısında, 80 askerlik bir Perulu piyade bölüğü, Maldonado ve Yarbay Oscar Sevilla komutasında bulunan iki Kolombiyalı piyade bölüğünü Calderón'a taşıyan MC Cartagena ve MC Santa Marta savaş gemilerine saldırdı. General José Dolores Solano komutasındaki Kolombiya kuvvetleri saldırıya karşılık verdi ve ertesi sabah bir çıkarma yaparak Peru kuvvetlerini geri çekilmeye zorladı. Çatışmalrından ardından Kolombiya güçleri bir Kolombiyalı askerin yaralandığını ve iki Perulu askerin öldüğünü açıkladı.[12]
Puca Urco/Saravia Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
7 Mayıs 1933 sabahının erken saatlerinde, Cordoba, Pichincha ve Barranquilla savaş gemilerinden oluşan Kolombiya filosu, 300 asker taşıyan 2 botla Putumayo'dan geçti. Yüzbaşı Raguz ve Teğmen Butron komutasındaki Perulu Puca Urco askerî birliği öldürüldü. 52 asker ve tek bir kişiden oluşan 75 mm topla, 7 37 mm topl ve 12 makineli tüfeğe sahip Kolombiya kuvvetleriyle karşı karşıya kaldılar. Yakın çatışma yaşandı. Kolombiya birliklerinin püskürtülmesinden sonra bölgeye inmesine izin vermedi. Saatler sonra Binbaşı Alfredo Collazos, General Rojas'a bir radyogram gönderdi: "Saravia'da ağır silahlarla güçlü Peru direnişi; üç yerel top ve makineli tüfek; ayrıca bir mayın sağ kıyıya yakın bir yerde patladı; yarım saat savaştı; diğer gemilerden destek gelmemesi, savaşın kısa sürmesine sebep oldu; beni bir kilometre aşağı yerleştirin, tekneyle keşif emri verdim." Saatler sonra, Peru kuvvetleri, günler önce Komutan Granadino'nun "pusu kurulduktan sonra geri çekilirken Schneider parçasını kurtarmak gerekli" emriyle birliklerini düzenli bir şekilde geri çekmeye başladı. Çünkü ek olarak Düşmanın eline geçmesini engelleyen, attığım topçu ateşinin yüzde 50'sini temsil ediyor." Kolombiya kuvvetleri, keşif yapmak için sabah 11'de karaya çıkar ve herhangi bir düşman izine rastlamaz.
Algodón Nehri Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
1 Mayıs 1933'te Kolombiya filosu yeniden toplandı ve Peru'nun deniz uçakları için bir hava üssüne sahip olduğu Algodón Nehri'ne doğru yola çıktı fakat hava karardığından filoyu tespit edemediler. Bundan yararlanan Perulular, uçak filolarını üsten tahliye ettiler.
8 Mayıs 1933'te Kolombiya filosu Peru hava üssüne saldırmak için tekrar girişimde bulundu fakat bu sefer gün içinde Peru uçakları tarafından fark edildi ve Kolombiya filosunu bombalamaya başladı. (Vought Corsair ve O-38P uçakları, operasyonel olan tek uçak. Peruluların sahip olduğu bölgedeki savaş uçağı, menzili kısa olduğu için Peru saldırı uçaklarına eşlik edemeyen bir Curtiss Hawk idi) Tam o anda Kolombiya uçakları kara saldırısını desteklemek için filoya doğru ilerliyordu, bu nedenle Peru uçaklarının bombalamak için yeterli zamanı yoktu ve uçaklar savunma pozisyonuna geçti. Peru uçakları, Kolombiya filosunun uçaksavar topçuları ve Kolombiyalı avcı-bombardıman uçakları tarafından saldırıyla karşılaştı. Bu saldırıda Perulu pilot Américo Vargas'ın uçağı düşürüldü ve ardından Peru uçakları başka bir üsse çekildi. Hemen ardından Kolombiya filosu, Amazonas Müfrezesi birliklerini direnişle karşılaşmadan Cotton Nehri'nin dibine intikal ettirdi. Geride kalan dört Perulu asker yakalandı ve askeri malzemeler ile bir uçak atölyesine el konuldu.
La Zoila Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
26 Mayıs'ta, Teğmen Guillermo Aldana komutasındaki 10 Kolombiyalı askerden oluşan Kolombiyalı bir birlik, önceki gün Cenevre'de muharebelerin askıya alınması konusunda kararlaştırılanlardan hâlâ habersiz bir şekilde sürpriz bir baskınla dört 4'ü subay 81 Perulu askeri esir aldı. Yüzbaşı Manuel Badárrago komutasındaki askerler, birkaç tüfek ve üç makineli tüfek ele geçirdi. Eylem, bu Kolombiyalı askerler tarafından Güepí'den 35 km uzaklıkta La Zoila (La Rebeca) adlı bir yerde bir Peru kampına gece darbesi yoluyla gerçekleştirildi.
Çatışmanın sonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Leticia'daki Peru kuvvetleri geri çekilmeye zorlanamadı ama Lima'daki olaylar ve Peru cumhurbaşkanının öldürülmesi durumu değiştirdi. Yeni Peru cumhurbaşkanı, yenilmez Peru birliklerine Leticia'yı terk etmelerini emretti. Peru'nun Pasifik filosunun bir kısmı, savaşa girmek için Amazon Nehri'nden geldi.
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Aynı gün Kolombiya Devlet Başkanı Enrique Olaya, hava saldırısı nedeniyle Peru ile tüm diplomatik ilişkilerini keserek Leticia'ya saldırı emri verdi. Saldırı Perulu birlikler tarafından geri püskürtüldü.
30 Nisan 1933'te Peru Devlet Başkanı Sánchez vurularak öldürüldü. 15 gün sonra, ardından devlet başkanı olan Óscar Benavides, Leticia'yı Milletler Cemiyeti komisyonuna başvurduktan sonra bir anlaşma sağlamak üzere Kolombiya Liberal Partisi başkanı olan Alfonso López Pumarejo ile bir araya geldi.
Kolombiya ve Peru yetkilileri, 1934 yılında Rio de Janeiro Protokolü'nü imzalamak üzere Rio de Janeiro'da bir araya geldi. Anlaşmada Peru, "Eylül 1932'den itibaren meydana gelen olayları içtenlikle kınıyoruz. Özellikle de Kolombiya ile ilişkimize zarar verenleri." açıklamasını yaptı ve Salomón-Lozano Antlaşması da antlaşma ile yeniden teyit edildi.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- von Rauch, Herbert. "Bir Güney Amerika Hava Savaşı. . . Letcia Çatışması." Hava Meraklısı. Sayı 26, Aralık 1984-Mart 1985. Bromley, Kent: Pilot Basın. Sayfa 1–8. ISSN 0143-5450.
- AGN, Scadta,1931-1933 askeri havacılığını bilgilendirir. Minguerra, Caja 43, Carpeta 40, yapraklar 96 ve ss
- ARANCIBIA CLAVEL, Roberto (2002). Chileno en América Latina 1900-1950 Ejército Chileno'nun etkisi. Santiago de Chile, Centro de Estudios ve Investigaciones Militares CESIM.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Luis Ángel Arango Kütüphanesi; Kolombiya-Peru Savaşı 18 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca)
- Kolombiya: Leticia Çatışması 19 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Güney Amerika çatışmaları: Chaco ve Leticia Dış politika raporu ; cilt IX, hayır. 6. 24 Mayıs 1933. John De Wilde, 1910-2000.
Şablon:Colombia topicsŞablon:Military of ColombiaŞablon:Peru topics
- ^ a b Compendio de la Historia General del Ejército del Perú. Biblioteca General y Aula Virtual del Ejército. 2015. 14 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023.
- ^ "The war between Colombia and Perú (1932-1934). A perspective from the venezuelan press". Scielo. 1 Haziran 2017. 29 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "En el Perú hay manifestaciones por la revisión del tratado de límites con Colombia". El Universal. 6 Eylül 1932.
- ^ Ugarteche, 1969. p. 186
- ^ EL CONFLICTO COLOMBO – PERUANO: Apuntes acerca de su desarrollo e importancia histórica (PDF) (İspanyolca). Bogotá: Universidad Pedagógica Nacional. 2007. s. 3. 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "CONMEMORACION DE LA TOMA DE LETICIA 1932". Municipalidad Ramón Castilla. 1 Eylül 2021. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "La guerra con el Perú". Red Cultural del Banco de la República. 19 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Santander History Center". Magazine of the National University of Colombia. 11 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "The Colombo - Peruvian Conflict". University of La Rioja, Spain. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ von Rauch 1984, p.6
- ^ Centro de Altos Estudios Histórico – Militares del Perú CAEHM Archivo “Marchas y Operaciones”
- ^ Conflicto Amazonico 1932-1934; Villegas Editores