Kollu-çiçi halıları
Kollu-çiçi veya Kollu halıları Kuba halı dokuma okuluna ait Azerbaycan halıları.[1][2][3]
Genel bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]
"Kollu-çiçi" halıları, Azerbaycan'ın kuzey doğusundaki halıcılık bölgelerinde yaygındır. Bu halılar ilk kez Karabağ'da dokunmuştur. Daha sonra Kobustan'ın Nabur ve Kuba'nın Dereçiçi köylerinde bu tip halıları dokumaya başladılar. Bu halıların dokumacılığı buradan Kuba'nın diğer bölgelerine yayılmıştır. Halihazırda Azerbaycan dışında Dağıstan ve Türkmenistan'da da bu halılar dokunmaktadır. Azerbaycan sanatına 18. yüzyılın dördüncü çeyreğinde giren halı kompozisyonu, sadece tasarımı ile değil, aynı zamanda dekoratif unsurların özgünlüğü ile de öne çıkmaktadır. Bu kompozisyon, rengi ve güzelliği ile Yakın ve Orta Doğu'da ve daha sonra daha geniş bir ölçekte ün kazandı. 200 yıldır bu kompozisyon farklı isimler altında ve farklı şekillerde var olmuştur. Bazı sanat uzmanları bu halılara "Şirvani" ve "Dağıstan" diyor. Karabağlı ustalar bu halıya "Maşin", Şirvanlılar ise "Kollu" veya "Kollu göl" derlerdi. Çiçili halı dokumacıları bu halılara "Kollu-çiçi" veya "İsbigulçiçi" diyorlar.[4]
Bedii özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
1775-1800 yıllarında Azerbaycan halı dokuma okulunda oluşturulan bu kompozisyon, yapısı ve dekoratif unsurları ile öne çıkmaktadır. Orta bölümün kompozisyonu birbiri üzerine geçmiş birkaç madalyondan oluşmaktadır. Tasarımlarının prensibi, dört büyük kolun çapraz yönde geçmesidir. Bu isimler, "Hatai" kompozisyonunun temeli olan "kol" (büyük dallar) imajıyla ilgilidir, dolayısıyla yukarıda bahsedilen halılar bu kompozisyona aittir. 200 yıldır bu kompozisyon farklı isimler altında ve farklı şekillerde var olmuştur. Bu halı türü, halı yapımı ile ilgili değil, Rusya'da geliştirilen kalın kumaş üretimi ile ilgilidir. 20. yüzyılın başlarında Niji Novgorod fuarında ve İstanbul pazarında iri kalın dokumalı büyük Karabağ halılarına olan talep azaldı. Nispeten küçük ve daha yumuşak dokulu Guba halıları olan "Göllü chichi" halılarına şimdiden artan bir talep oldu.[4]
"Kollu-çiçi" halılarının bileşimi, halının orta bölgesinde birkaç çiçekten oluşur. Çapraz olarak uzanan ve kesişen 4 kol vasıtasıyla düzenlenirler. Halının adı da buradan gelmektedir. Halıların bordürlerinde aynı grup halıların farklı bordür şeritleri kullanılır. "Dolangaç" veya "çakmak" adı verilen bordürler yaygın olarak kullanılmaktadır. "Dolangaç" bordürü "Kollu-çiçi " halısına tekabül etmese de S harfine benzeyen ve bordürün bir parçası olan "su" elementinden oluşan bu bordür halılarda yaygın olarak kullanılmaktadır.[4]
Teknik özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
"Kollu-çiçi" halıları genellikle 120x180 cm'den 135x210 cm'ye kadardır. Bazen daha büyük boyutlar da bulunur. İlmeklerin yoğunluğu 40-50 ila 50-60 arasında değişir ve yüksekliği 4–6 mm'dir. "Kollu-çiçi" halılarına popülarite kazandıran en büyük etken beyaz zemin üzerindeki görünümleriydi.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Azərbaycanda xalça sənətinin inkişafı" (Azerice). azerbaijan.az. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.
- ^ Azərbaycan xalçası (PDF). Bakü: Azerbaycan Millî Kütüphanesi. 2012. s. 391. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
- ^ Naile Velihanlı (2013). Bakı, Şirvan, Quba xalçaları. Bakı: Ziya. s. 115-116. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.
- ^ a b c d Latif Kerimov (1983). Азербайджанский ковёр. II. Bakü: Гянджлик. s. 145-148. Archived from the original on 21 Ekim 2011. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.