Kol uçuşu

Türk Yıldızları gösteri ekibine ait F-5'ler gösteri amaçlı bir kol uçuşu esnasında, Macaristan.

Kol uçuşu veya formasyon uçuşu, iki veya daha fazla hava aracının bir lider komutasında gerçekleştirdiği koordine uçuş. Askerî pilotlar kol uçuşunu hem savaşma esnasında taaruz ve savunma maksatlı hem de gösterilerde uçuş disiplinini temsil etme ve estetik amaçlı yapılabilir.Sivil havacılıkta kol uçuşu gösteri amaçlı gerçekleştirilir.

Amerikan F-4'leri sağdan echelon formasyon düzeninde dörtlü kol uçuşunda, Florida.

ABD Hava Kuvvetleri'ne ait F-15C uçakları Alaska üzerinde V formasyon düzeninde kol uçuşunda.

Standart bir uçuş grubu (İngilizce: flight) genellikle 4 uçaktan oluşur. 4 uçaklık bir grupta bu grubun en küçük parçasına element denir. Element iki uçaktan oluşur ve bu grubun 3. numarası olan uçak bu element grubunun lideridir yani element lideridir.

Bir formasyon uçuşta özellikle gösteri uçuşlarında dörtten fazla uçak ya da birden fazla uçuş grubu bulunabilir. Standart bir kol uçuşunda uçaklar arasında yatayda genellikle 3 ft - 60 ft (1 m - 20 m) arası mesafe yakın kol kabul edilir. Bu mesafe dijital sistemlerin desteğiyle 3000 ft (1 km)'den başlayarak 9000 ft (3 km)'ye kadar çıkabilir. Çünkü savaş koşullarında uçakların birbirine gereğinden fazla yakın olması dezavantajtır. Arada mesafe bırakılması fazladan tepki süresi sağlayacaktır. Gösteri uçuşlarında ise tam aksi bir şekilde bu mesafe yatayda 1,5 ft'e (45 cm) kadar düşebilmektedir çünkü gösteri uçuşlarında amaç taktiksel avantaj değil estetik ve şovdur.

Finger four formasyon şekli (sağ tarafta dizilecek şekilde)

Fingertip four (ya da finger-four) en temel kol uçuş düzenlerinden biridir. Adını bir sağ eldeki ilk dört dört parmağın diziliş şeklinde benzemesinden alır. Bu düzende Uçuş lideri (1 numara) işaret parmağını temsil eder, en öndedir. İki numaralı uçak baş parmağın yerinde yani liderin hemen solunda ve gerisindedir. 3 ve 4 numara ise orta parmak ve yüzük parmağı gibi liderin sağında ve gerisinde sıralanmışlardır.

Bu düzen sağdan ve soldan iki farklı şekilde uygulanabilir. Soldan uygulanırsa tam tersi şekilde 2 numara sağdaki, 3 ve 4 soldaki ve lider öndeki uçak olacak şekilde dizilinir.

4 uçaklık bir kol uçuşunda formasyon türleri arası geçiş örnekleri

Geçiş		Diyagram	Açıklama ve sıra
Önce	Sonra
sağdan Fingertip	sağdan Echelon		3 numara, 2 numaranın yerine gelebilmesi için sağa açılır ve 2 numara 1 numaranın sağ kanadına yani 3 numaranın soluna geçiş yapar.
sağdan Echelon	sağdan Fingertip		3 numara, 2 numaranın sola geçebilmesi için sağa açılır ve 2 numara 1 numaranın sol kanadına geçiş yapar. Akabinde 3 numara 1 numaraya yaklaşarak yerine geri gelir.
sağdan Fingertip	soldan Echelon		3 numara, 1 ve 2 numaranın solundan geçerek 2 numaranın sol kanadına oturur. Daha sonra 4 numara sırasıyla 1,2 ve 3 numaranın solundan geçerek 3 numaranın sol kanadına oturur.
sağdan Echelon	sağdan Fingertip		3 numara, 2 numara ve 1 numaranın sağından geçerek 1 numaranın sağ kanadına oturur. Daha sonra 4 numara sırasıyla 2, 1 ve 3 numaranın sağından geçerek 3 numaranın sağ kanadına oturur.
sağdan Fingertip	Diamond		4 numara yerini terkedip sola kayarak lider uçağın altında ve biraz gerisinde pozisyon alır.
Diamond	sağdan Fingertip		4 numara yerini terkedip sağa kayar ve biraz yükselerek 3 numaranın sağında pozisyon alır.
sağdan Fingertip	Trail		2 numara geriye, 1 numaranın arkasına geçer. Akabinden 3 numara geriye 2 numaranın arkasına ve ondan sonra da 4 numara 3 numaranın arkasına geçerek uçaklar ip gibi dizilir.
Trail	sağdan Fingertip		Önce 2 numara, 1 numaranın soluna geçmek için; sola, ileriye ve yukarıya gider. Daha sonra 3 numara 1 numaranın sağına geçmek için sağa, ileriye ve yukarıya gider ve ardından 4 numara 3 numaranın sağına geçmek için sağa, ileriye ve yukarıya gider.

Ayrıca bakınız

• Aerobasi