Knut Hamsun

Vikipedi, özgür ansiklopedi
18.33, 3 Eylül 2016 tarihinde Bjelica (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 17561461 numaralı sürüm
Knut Hamsun Nobel Edebiyat Ödülü sahibi
1939'da Knut Hamsun
DoğumKnud Pedersen
4 Ağustos 1859
Vågå, Gudbrandsdal, Norveç
Ölüm19 Şubat 1952 (92 yaşında)
Grimstad, Nørholm, Norveç
MeslekYazar, şair, oyun yazarı
MilliyetNorveçli
Dönem1877-1949
Önemli ödülleri Nobel Edebiyat Ödülü (1920)
Etkiledikleri
Etkilendikleri
Resmî site
www.knuthamsun.no

Knut Hamsun (4 Ağustos 1859, Gudbrandsdal – 19 Şubat 1952, Grimstad), Norveçli yazar ve 1920 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi.

Yaşam öyküsü

İlk yılları

Hamsun 14 yaşındayken Tranøy'da

Daha sonraları Knut Hamsun adını alacak olan Knud Pedersen, Norveç'in kuzeyinde Gudbrandsdal sınırları içinde Vågå kasabasında doğdu. Bir terzi olan babası, kalabalık ailesini alarak, daha kuzeye, Hamaröy kasabasına göç etti. Çalışan ve işine bağlı adam, karısını kaynanasını, altı çocuğunu terzilikle zar zor geçindiriyor, üstelik oturdukları yerin sahibi rahibe borçlanıyorlardı.

Sekiz yaşında iken dayısının isteği üzerine annesiyle babası onu bir rahibin eğitimine verdiler. On dört yaşında, doğduğu kasabaya gidip orada bir tüccar yanında tezgahtarlık yaptı. Bir yıl sonra da Tranöy`de daha büyük bir tüccar yanında kalfalığa başladı. Tüccarın kızına aşık oldu fakat tüccar iflas edince ayrılmak zorunda kaldı. Bu sıralarda "Esrarengiz Adam" adında küçük bir aşk romanı yazdı. Bu roman, gezginlik yıllarında tanıştığı bir kitapçı tarafından bastırıldı. Buradan ayrılınca bir iki arkadaşıyla birlikte ucuz eşyalar satmaya başladılar. Kibrit, mum gibi şeyler satıyorlardı. Daha sonra ayrıldılar. Arkadaşı güneye Knut kuzeye gitti.[1]

İş bulamayınca zanaat öğrenmek amacıyla bir ayakkabıcının yanına gitti.

Bir yıl sonra daha büyük, epik bir eser kaleme aldı. Henrik Ibsen'i okumuştu, onun etkisi altında bulunuyordu. "Bir Karşılaşma" adındaki bu kitabını da, Bodö'de bir kitapçı yayımladı. Daha sonra bir aşk hikâyesi daha yazdı.

Kitaplarını okuyan ailesi artık bir iş bulmanın zamanı geldi diyerek onu bir bucak müdürünün yanına yardımcı olarak verdi. Bu bucak müdürünün pek çok kitabı vardı. Björnson'un toplu eserlerini okumasına izin verilmişti. Knut bu heyecanla kitaplara sarıldı ve gözlerini bozana kadar okudu.

Bu kitapların etkisiyle Knut bir kitap daha yazdı fakat yayıncılar basmaya yanaşmadılar. Knut'un bu kitapları bir yayınevinin desteği olmadan basabilmesi için bir zenginin desteği gerekiyordu.[2]

Aradığı kişiyi buldu. Erasmus Zahl adında bir tüccardı bu. Çok gence yardım etmişti. Knut ona yazar olmak istediğini söyledi. Son yazdığım hikâye diye başka bir yazarı verdi. Tüccar kâğıtlara değil yüzüne baktı Knut'un. Genç Hamsund tüccardan çıkarken cebine bin kron indirmişti bile.

Frida adında bir köy hikâyesi ve şiirler yazmaya başladı. Adını Knut Pederson diye değiştirdi.

Hikayesini tamamlayınca bir vapur bileti alarak Kopenhaga gitti. Bir kitapçıya, sonra da Norveçli bir şaire eserlerini kabul ettirme çabaları boşa çıkınca Oslo'ya döndü. Sonra göçebe olarak uzun bir yolculuğa çıktı.

Edebiyatta yükselişi

Parası tükenen Hamsun tekrar aynı tüccarın yolunu tuttu. Tüccar yardımını esirgemedi. Hamsun bu parayla bir oda kiralayıp daha önce yazdığı yazıların pek çoğunu yaktı. Makaleler, hikâyeler yazıyor bunları satmaya çalışıyordu. Parası tekrar tükenince aç kaldı ve bunu romanlaştırdı. Açlık romanı şöhretinin ilk basamağı oldu.

Bu sıkıntılar içerisindeyken, yol yapımında iş buldu. Kum ocağında kâtiplik edecek, çekilen kumların hesabını tutacaktı. Zor değildi bu iş. Çalışma ve dinlenme saatlerinde bol bol kitap okuyordu. Müsveddelere şiirler, makaleler karalıyordu. Zamanla bir hatip gibi konuşabildiğini keşfetti işçilerle sohbet ederken. Tanıştığı bir rahip ona konferans vermesini tavsiye etti. Bunun üzerine Gjövik şehrinde bir salon kiralandı. Konferans edebiyat alanında olacaktı.

Konferansı dinlemeye sadece altı kişi geldi. Altı kişiden biri olan bir yazı işleri müdürü konferansı beğendi. Çevreye konferansı övdü. Bir sonraki konferansına da sayıları artmıştı. Bu sefer yedi kişiydiler. Anlaşılan bu yörenin edebiyatla ilgilendiği yoktu. Knut evine geri döndü.

Yirmi bir yaşındaydı ama çalışmaktan ziyade yazmak istiyordu. Noelde bir arkadaşı onu çiftliğine davet etti. Arkadaşının annesi Knut'u çok sevdi ve ona bir rahip olmasını öğütledi. Ama Knut'un Amerika'ya gitmek istediğini öğrenince bu aile, Knut'a yol parası dört yüz kron ödünç verdi. O da, hemen İngilizce öğrenmeye koyuldu. Ünlü yazar Björnson'a gidip ondan bir tavsiye mektubu aldı. 1882'de Knut Amerika'ya gitmişti.

Amerika'da Björson'un mektubu bir işe yaramamıştı. Burada kimse onu tanımıyordu. Henry Johnson adında bir öğretmenle ahbap olup ondan İngilizce dersleri aldı. Onun kütüphanesini taradı. Özellikle Mark Twain onu etkilemişti. Önceler Norveççe daha sonra da, İngilizce konferanslar hazırladı. Geceli gündüzlü çalışmalardan sonra Minesota'ya geçti ve orada muhasebe işine başladı.

Sağlık Problemleri

Arkadaşı Johnson karısıyla bir Avrupa gezisine çıkınca işler Knut'a kaldı. 1884 yazı ile güzü bu şekilde geçti. Bir açık arttırmada yüksek sesle konuşurken göğsünde bir sancı duydu. Öksürük nöbetiyle yere yığıldıı. Doktor hızlı ilerleyen verem teşhisi koydu ve ona birkaç aylık ömrü kaldığını söyledi.[3]

Sürpriz iyileşmesi

Knut birkaç ay hasta yattı. Ölürsem Norveç'te gömüleyim diyerek Norveç'e doğru yolculuğa çıktı. Ne kendisinin ne de dostlarının anlayamadıkları bir şekilde yol süresince kendiliğinden iyileşti. Deniz havası iyi gelmişti.

Hastalık sonrası edebiyatı

İsminin Knut Hamsun olması

Norveç'e döndüğünde bir gazete ile anlaştı. Oraya makaleler yollayacak hiç değilse böylece dinlenecekti. Çalışıyor, yazıyordu. 1885'de Mark Twain ile ilgili bir yazısında imzası Knut Hamsund, bir matbaa hatası yüzünden Knut Hamsun şeklinde basıldı. O da düzeltmeye yanaşmadı. O tarihten itibaren ismi böyle kaldı.

Amerika'ya geri dönüş

Norveç'te işinden ayrılınca tekrar aç kaldı. Bu açlığa bir yıl katlandı. Daha sonra, bir zenginin yardımıyla tekrar Amerika'ya döndü.(1888)

Amerika'da tramvaylarda biletçilik yaptı. Biletçilik işini becerememişti. Çünkü durakları aklında tutamıyordu. Kitap okumaya daldığı için yolculara haber vermiyordu. Bu yüzden işinden ayrılıp Kuzey Dakota'ya gidip tarlalarda çalıştı.

1887 sonbaharını kapsayan bu çalışmalarda cebinde biraz parayla Amerika'ya ilk geldiğinde kaldığı yerlere döndü. Artık yazmaya başlayabilirdi.

Edebiyata Dönüş

Bu sürede Danimarka'ya gitti. Yazmaya azimle başladı.

"Yumruğunu yemedikçe kimsenin bırakıp gitmediği o garip şehir, Kristiania'da aç gezidiğim günlerdeydi. Tavan arasında uyanık yatıyordum. Alt kaltta bir saatin altıya vurduğunu duydum. Hafif aydınlanmıştı ortalık; insanlar merdiveneri inip çıkmaya başlamışlardı..." diyordu büyülenmişliğiyle.

Kağıtları üst üste yığıyor sürekli yazıyordu. Ne yazdığını iyi biliyordu. Açlık romanıydı bunlar. Yazdığı kısımları Politiken gazetesi yazı işleri müdürlerinden Edvard Brandes'e götürdü. Brandes bu karşılamayı daha sonra şöyle anlatıyordu: "Ondan daha düşkün bir başka insan pek az görmüşümdür. Düşkünlüğü elbisesinin yırtık pırtık olduğundan değildi. Ya o yüzü!. Çok uzundu müsveddeler. Kendisine geri veriyordum ki, birdenbire kelebek gözlüğü gerisinde gözlerindeki ifadeyi gördüm."[4]

Behçet Necatigil tarafından dilimize çevrilen "Göçebe" adlı kitabını ise elli yaşlarında tamamlamıştır. Üç bölümlük büyük romana yazarın verdiği genel isimdir. İlk kitap "Sonbahar Yıldızları" altında 1906'da, "Hüzünlü Havalar" 1909'da, "Son Mutluluk" 1912'de Göçebe'de toplanmıştır ve yazarın ağzından anlatılmıştır. Bu defa kitabında evliliğin zor temasını işlemeye yönelir

1920 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmıştır.

Ülkesi Norveç işgalinden önce başladığı Nazi taraftarlığını ülkesinin işgali sırasında da devam ettirmesiyle ünü ciddi şekilde lekelenmiştir. Aldığı Nobel ödülünü 1943 yılında Goebbels'e göndermiştir.[kaynak belirtilmeli]

19 Şubat 1952 yılında doksan iki yaşında banyoda ölü bulundu. Cenazesi yakılmıştır.

Kronolojik Biyografisi

  • 1859 Knut doğdu babası:Peder Pedersen (1825-1907) ve annesi Tora Pedersen (1830-1919), Garmo kilisesinde vaftiz edildi.
  • 1862 Hamarøy şehrine göç ettiler.
  • 1868 -Halası ile birlikte kaldı ve kızkardeşi doğdu.
  • 1873-1874 Okulu bitirip Lom şehrine göç etti. Torsten Hesthagen (büyükbabası) dükkânında çalıştı.
  • 1875 Kuzey Norveç'e gitti.
  • 1876 Bodø'da ayakkabıcılığa başladı.
  • 1877 İlk kitabı "Den gaadefulde" yayınlandı. Daha sonra Bodø'yu terketti.
  • 1878 "Et gjensyn" ve "Bjørger" (Bjørger) yayınlandı.
  • 1879 Bir tüccardan yardım alıp Norveç'i terketti. Kopenhag'a gitti.
  • 1880/1881 Strindberg okudu ve Gjøvik hakkında konferanslar verdi.
  • 1882/1883 ABD'ye gitti.
  • 1884/1885 Kristopher Janson'un yardımcısı oldu.
  • 1886 Norveç'e döndü. Sene sonunda tekrar ABD'ye gitti.
  • 1887 Kum işinde çalışmaya başladı.
  • 1888 ABD'yi terk edip Kopenhag'a döndü. Kasımda "Sult" adında bir yazısı "Ny Jord" amatör dergisinde isimsiz olarak yayınlandı.
  • 1889 "Fra det moderne Amerikas Aandsliv" (Amerika'da Kültürel Hayat) adlı eseri yayınlandı. onu "Lars Oftedal " takip etti.
  • 1890 "Sult" adındaki yazısı Knut'un ismiyle yayınlandı. Lillesand şehrine gitti. Orada "Smaabyliv" ve "Fra det ubevidste Sjæleliv" yazdı..
  • 1891 Norveç şehirlerini gezdi. "Açlık" Berlin'de basıldı.
  • 1892 Kopenhag'a gitti. "Mysterier" (Gizemler) yayınlandı. Daha sonra Samsø adasına gitti ve orada "Redaktør Lynge" yazdı.
  • 1893 "Redaktør Lynge" ilkbaharda yayınlandı. Parise gitti "Ny Jord" yayınlandı.
  • 1894 Pan yayınlandı. Verlaine, Gauguin, Herman Bang, Johan Bojer ve Albert Langen ile tanıştı.
  • 1895 "Ved rikets port" yayınlandı. Norveç'e döndü ve "Livets spil" eserini yazdıktan sonra tekrar Paris'e yöneldi.
  • 1896 Edvard Munch ile buluştu. Almanya'ya gidip birçok yayıncıyla tanıştı. Eserlerinin yayın haklarını verdi.
  • 1898 Hamsun evlendi. "Aftenrøde" "Victoria" (Viktoria) yayınlandı.
  • 1899 Helsingfors Universitesi hocalarıyla tanıştı. Rusya, ve Türkiye'yi gezdi.
  • 1900 Orta Doğu'yu gezdi ve Norveç'e geri döndü.
  • 1901 Doğu ile ilgili yazılar yazdı.
  • 1902 Kızı Victoria doğdu. "Munken Vendt" yayınlandı. Bjørnson'a taşındı.
  • 1903 "I Æventyrland" , "Kratskog" ve "Dronning Tamara" yayınlandı.- Gustav Vigeland Knut Hamsun'un bir büstünü yaptı.
  • 1904 "Det vilde kor" şiir koleksiyonu yayınlandı. Onu makalelerinin koleksiyonu olan "Sværmere" takip etti. Houens Legat ödülünü aldı
  • 1905 "Stridende liv" yayınlandı.
  • 1906 "Utsikten" adındaki kısa hikâyelerinin derlemesi yayınlandı.
  • 1907 Babası öldü. "Ærer de unge" eserleri "Under høststjernen" yayınlandı.
  • 1908 "Benoni og Rosa" yayınlandı.
  • 1909 Marie Andersen ile evlendi.
  • 1912 Tore adında bir oğlu oldu. "Den siste glæde" yayınlandı.
  • 1913 "Børn av tiden" yayınlandı.
  • 1914 Arild adında bir oğlu oldu. Birinci dünya savaşı başlayınca Hamsun Almanların tarafında savaştı.
  • 1917 Cecilia adında bir kızı oldu.
  • 1918 "Sproget i fare" yayınlandı. Nørholm şehrine taşındılar.
  • 1919 Hamsun'un annesi öldü.
  • 1920 Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı.
  • 1923 "Siste kapitel" yayınlandı.
  • 1926 Bygdø şehrine taşındılar.
  • 1927 Nørholm'a geri döndüler. "Landstrykere" yayınlandı.
  • 1928 Çeşitli şiir araştırmalarında bulundu.
  • 1929 Tüm dünyada Hamsun'un yetmişinci yaşı kutlandı.
  • 1930 "August" (Ağustos) yayınlandı.
  • 1933 "Men livet lever" yayınlandı.
  • 1934 10.000 Alman markı ödüle layık görüldü fakat kabul etmeyip Metal Goethe ödülünü almayı tercih etti.
  • 1935 Almanya ve Fransa'yı gezdi.
  • 1936 "Ringen sluttet" yayınlandı.
  • 1938 İtalya ve Yugoslavya'yı gezdi.
  • 1939 Sekseninci yaşı tüm dünyaca kutlandı. Fakat II. Dünya Savaşı başladı.
  • 1940 Alman birlikleri Norveç'i işgal ettiler.
  • 1941/1942 Alman hayranları onu baskıdan kurtardılar.
  • 1943 Hitler ile görüştü.
  • 1944 Norveçlileri Alman cezalarından korumaya çalıştı.
  • 1945 Alman birlikleri Norveç'ten çekildi.
  • 1946 Bakımevine yattı.
  • 1949 /1951 hastalandı ve durumu kötüleşti.
  • 1952 Knut Hamsun banyosunda ölü bulundu. Nørholm şehrinde yakıldı.[5]

Türkçeye çevrilen eserleri

Knut Hamsun Festivalleri

Notlar

  1. ^ Rowohits Monographien 3, 1958, Takibinde alıntılar yapılmıştır.
  2. ^ Göçebe, Önsöz, Behçet Necatigil, sf:6
  3. ^ Göçebe, Knut Hamsun, Önsöz, Behçet Necatigil, sf:8
  4. ^ Göçebe, Knut Hamsun, Önsöz, Behçet Necatigil, sf:10
  5. ^ Robert Ferguson: Enigma. The life of Knut Hamsun, 1987. Hutchinson. With one Authograph von der Author.

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Knut_Hamsun&oldid=17561461" sayfasından alınmıştır