Kazakistan Bilimler Akademisi
| |
|---|---|
| Kuruluş | 1 Haziran 1946 |
| Bağlılık | SSCB Bilimler Akademisi (1946-?) |
| Enstitü Müdürü | Murat Zhurinov |
| Bulunduğu yer | Almatı, Kazakistan |
| Web sitesi | nauka-nanrk.kz |
Kazakistan Bilimler Akademisi (Kazakça: Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы, Qazaqstan Respublikasynyñ Ūlltyq ğylym akademiiasy), Kazakistan'ın en yüksek bilimsel kuruluşudur. Bilimler Akademisi, SSCB Bilimler Akademisi'nin Kazakistan şubesi olarak 1 Haziran 1946'da kurulmuştur. Merkez ofisi Almatı'dadır.[1]
Akademi'nin ana faaliyetleri, bilimsel araştırma, bilimin gelişiminin analizi ve tahmini, bilim gelişimi ve bilimsel personel eğitiminin öncelikleri, bilimsel programların desteklenmesi, oluşturulması ve koordinasyonu, uluslararası iş birliğinin teşvik edilmesi, bilime dayalı inovasyon ve yatırımdır. Araştırma alanları yer bilimleri, matematik, bilgisayar bilimi, fizik, uzaktan algılama ve uzay teknolojileri, kimya, yeni malzemeler, biyolojik olarak aktif maddeler, biyokimya ve bitki fizyolojisi, botanik, toprak bilimleri, sosyal bilimler ve beşeri bilimleri içerir. 2022 yılı itibarıyla Enstitü başkanı Murat Zhurinov'dur.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Kazakistan'daki ilk bilimsel kurumlar, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bunlar ilk etapta tohum çeşidi araştırmaları yapan tarım kuruluşlarıydı.[1]
SSCB Bilimler Akademisi Kazakistan şubesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Akademinin tarihi, SSCB Bilimler Akademisi Başkanlığı'nın Kazakistan SSC hükûmetinin talebi üzerine Almatı'da bir bilimsel üs kurmaya karar verdiği 8 Mart 1932 tarihine dayanmaktadır. Aynı yıl oluşturulan yeni bir organizasyon, zoolojik ve botanik alanlarda faaliyet göstermekteydi.[2] Kasım 1938'de üs, SSCB Bilimler Akademisi'nin (SSCB KazFAN) Kazakistan şubesine dönüştürüldü. Bu dönüşüm, II. Dünya Savaşı başlamadan önce 3 doktor ve 14 bilim adayı olmak üzere 100 bilim insanını istihdam eden cumhuriyetteki en büyük kurum olmasına sebep oldu.[kaynak belirtilmeli]
Kazakistan SSC Bilimler Akademisi[değiştir | kaynağı değiştir]
26 Ekim 1945'te SSCB Halk Komiserleri Konseyi'nin Kazakistan'da Bilimler Akademisi'nin örgütlenmesine ilişkin bir kararı yayınlandı. Bu nedenle, 1 Haziran 1946'da Yüksek Sovyet Prezidyumu, Kazakistan SSC Bakanlar Kurulu ve Kazakistan Komünist Partisi Merkez Komitesi kararnamesiyle Kazakistan SSC Bilimler Akademisi kurulmuş ve Kazakistan'ın ana bilim merkezi olmuştur. Bilimler Akademisi, kuruluşunun ilk yıllarından itibaren, en önemli sorunların çözümünde ülkenin üretici güçlerinin gelişimine önemli katkılarda bulunan zengin doğal kaynakların geliştirilmesine yönelik geniş bir çalışma başlattı.[3]
Kazakistan Ulusal Bilimler Akademisi[değiştir | kaynağı değiştir]
1996 yılında Kazakistan Cumhurbaşkanı'nın kararnamesi ile Ulusal Bilimler Akademisi, Kazak Tarım Bilimleri Akademisi ve Kazakistan Cumhuriyeti Bilim ve Yeni Teknolojiler Bakanlığı, Kazakistan Hükûmeti'nin merkezi yürütme organı altında birleşti.
1999 yılında Bilimler Akademisi bakanlıktan ayrılırken, tüm akademik kurumlar bakanlığın bünyesinde kaldı.
2003 yılında Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca, akademiye cumhuriyet özel derneği "Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi" statüsü verildi.[3]
Akademi Başkanları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kanysh Satbayev (1946-52, 1955-64)
- Dinmukhamed Kunaev (1952-55)
- Shafik Chokin (1964-67)
- Shahmardan Yesenov (1967-74)
- Askar Kunaev (1974-86)
- Murat Aitkhozhin (1986-87)
- Umirzak Sultangazin (1987-94)
- Kenzhegali Sagadiev (1994-96)
- Vladimir Şkolnik (1996-99)
- Nagima Aitkhozhina (1999-2002)
- Serikbek Daukeev (2002-03)
- Murat Zhurinov (2003-günümüz)
Kayda değer akademisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Akademisyenler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kanysh Satbayev - Jeolog ve ilk başkan.
- Mikhail Rusakov - Jeolog
- Dinmukhamed Kunaev - Mühendis (daha sonra politikacı)
- Shafik Chokin - Mühendis
- Nikolai Vasilievich Pavlov - Botanikçi
- Murat Aitkhozhin - Moleküler Biyolog
- Nadir Nadirov - Kimyager
- Maya Shigaeva - Mikrobiyolog
- Orazak Smaguloğlu - Antropolog
- Askar Dzhumadildayev - Matematikçi
Sorumlu üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sarsen Amanzholov - Dilbilimci
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "HISTORY OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES". e-history.kz (İngilizce). 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2023.
- ^ Kazakhstan Branch of Lomonosov Moscow State University (Astana, Kazakhstan); Ermekbay, Zharas A. (1 Aralık 2016). "The formation and development of the Soviet Kazakhstan science". Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta (413): 103-110. doi:10.17223/15617793/413/16. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023.
- ^ a b "Академия наук - About the Academy". nauka-nanrk.kz. 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2020.
