Kasbah (kasaba)
Kasbah ("bir kasabanın veya kalenin merkezi kısmı") veya İngilizcede casbah ayrıca qasaba, gasaba ve quasabeh olarak da bilinir. Hindistan'da qassabah, Portekizce alcáçova ve İspanya'da alcazaba, bir tür kaledir. Kasbah kelimesinin anlamı, "tutmak", "eski şehir" ve "gözetleme kulesi"dir.[1][2][3] Kuzey Afrika kentlerinde Arap mahallelerine verilen isim olarak da adlandırılır.
Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]
Mağrip'te ve İberya'da, kasbah'ın Arapça sözcük biçimi, genellikle bir kalede, bir kalede veya bir savunma duvarının arkasındaki birkaç yapıdaki birden fazla binaya atıfta bulunmaktadır. Kasbah, bir şehir saldırı altındayken yerel liderin yaşaması ve savunması için bir yerdi. Bir kasbah, genellikle penceresiz yüksek duvarlara sahiptir. Bazen, Tanca'da olduğu gibi, daha kolay savunulabilmeleri için tepelerin üzerine inşa edilmişlerdir. Bazıları limanların girişine yakın yerleştirilmişlerdir. Kasbah yaptırmak, şehirdeki bazı ailelerin zenginliğinin göstergesiydi. 1830'da kuzey Cezayir'de kolonizasyon başladığında, 100 yıldan fazla süren bir dizi kasbah bulunmaktaydı.
Eski şehir[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasbah kelimesi, bir şehrin eski bölümünü tanımlamak için de kullanılabilir, bu durumda medine mahallesi ile aynı anlama gelmektedir. Eski bir şehir olarak kasbah'ın öne çıkan örneklerinden bazıları, Cezayir Kasbahı ve Dellys Kasbahı'dır. Türkçe ve Ürdüce'de kasaba kelimesi köyden büyük, şehirden küçük yerleşim yeri anlamına gelmektedir. Sırp-Hırvatça kasaba; gelişmemiş, küçük taşra kasabası anlamına gelmektedir. Hindistan'da kasbah, Müslüman ailelerin mevcudiyeti ile ayırt edilen küçük bir kasabadır.[4]
Gözetleme kulesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Suudi Arabistan'ın Al-Bahah ve Asir vilayetlerinde ve Yemen'de, "kasaba" kelimesi genellikle ya bir kule olarak ya da bir tepenin üzerinde izole edilmiş bir kule ya da bir tarlaya komuta eden tek bir taştan inşa edilmiş kuleyi ifade etmektedir. Britannica Ansiklopedisi bunu şöyle tanımlıyor: "İlde bulunan eski kasbahlar (kuleler) gözcü veya tahıl ambarı olarak kullanılıyordu." Başka bir kitap bu kuleleri şöyle tanımlıyor: "Kasaba kuleleri görünüşte Asir mimarisine özgüdür.[5] İşlevleri tartışmalıdır. Bazıları gözetleme olarak inşa edildiğini, bazıları ise kale, hatta tahıl ambarı olduklarını iddia etmektedir. Bu yapının bir kombinasyon olduğunu savunanlar bulunmaktadır. Her ne kadar Bir tepenin üzerindeki gözetleme kulesinin doğru konumu, bir kale veya tahıl ambarı için yanlış yer olsa da.[6] Arkeologlar, Suudi Arabistan'ın Rub' al-Khali veya Boş Mahallesi'ndeki Qaryat al-Fāw harabelerinde, MÖ 3. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar uzanan benzer kulelerin görüntülerini bulmuşlardır. "Evler, yaklaşık iki metre (6') kalınlığındaki taş duvarlarla desteklenen, su sistemleri bulunan ve ikinci kat tuvaletleri gibi olanaklarla çevrili iki katlılardı. Göz alıcı bir duvar resminde figürlerle çok katlı bir kule evi hafifçe tasvir ediyor. Pencerelerim tasarımı, bugün Yemen ve Güney Suudi Arabistan'daki konutlara benziyor."[7]
"Kasabaların çoğu dairesel bir plana sahip, bazıları kare. Bazen pencerelerin hemen altında veya pencereleri çerçeveleyen bir kuvars taş şeridi var. Bir araştırmacı, Suudi Arabistan'ın Al-Bahah kentindeki geleneksel bir köy hakkında şunları söylemektedir: "Köye giden yol bile etkileyici ve yol üzerinde birkaç tarihi taş ve arduvaz kule var. Al-Bahah Eyaleti, 1001 kuleli bölge olarak biliniyor. Bir zamanlar köylerini, yollarını ve tarlalarını, rakip kabilelerden korumak için inşa edilmişti. Bugün bu kuleler terk edilmiş ve birçoğu kısmen veya tamamen harabe halinde."[6][8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Morocco Baedeker Guide -Ingeborg Lehmann, Rita Henss – 2012 Page 214 "KASBAH A mud-brick castle that serves as a residence for the local Berber tribe is called a kasbah or »tighremt« in Morocco. Some are private mansions, others are even whole fortified villages with many large and small buildings crowded on ..."
- ^ Marrakesh Fez Rabat Barnaby Rogerson – 2000– Page 65 "as its purpose, for a kasbah should be the domain of a ruler, be he sultan, governor or just a tribal chieftain. Most of the ancient cities of Morocco retain a large portion of their outer walls, but the kasbah (the government citadel containing ... "
- ^ Morocco – A Country Study Guide Usa Ibp, International Business Publications, USA. – 2006 Page 229 "Sultan Abdelmoumen transformed what was not much more than a Casbah and built a mosque and a palace here too."
- ^ Boundaries and identities: Muslims, work and status in Aligarh E. A. Mann – 1992 p. 23 " "A qasbah is a small town distinguished by the presence of 'decent people or families of some rank' (Platts, 1974). ."
- ^ The New Encyclopædia Britannica. 1998. "Asir." 15th edition. Volume 1, "Micropedia". Page 635.
- ^ a b Mostyn, Trevor. 1983. Saudi Arabia- A MEED Practical Guide. London: Middle East Economic Digest. 2nd edition. Page 320.
- ^ "Covington, Richard. 2011. "Roads of Arabia." Saudi Aramco World. March/April 2011. Pages 24-35". 15 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
- ^ ""Marble Village of Dhee Ayn."". 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Old stone towers in Asir village - Saudi Arabia." 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Tower in Rijal Alma village - Saudi Arabia." 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Marble Village of Dhee Ayn." 22 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Images from Saudi Arabia – Rock House Sealed with Mud – Ancient Watch Tower." 11 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Wiktionary "kasaba" 8 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.