Kara Kemal
Kara Kemal (d. 1868 - ö. 27 Temmuz 1926), Osmanlı devlet adamı. I. Dünya Savaşı sırasında iaşe nazırı olarak görev yapmıştır.
İttihat ve Terakki partisinin ileri gelenlerindendir. Partide "Küçük Efendi" olarak anılırdı (Büyük Efendi, Talat Paşa'dır.) Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Millî Mücadele'ye silah, cephane ve subay kaçırılmasında önemli rol oynayan Karakol Teşkilatı'nın kurucularından birisi olmuştur. Milli Mücadele sonrasında eski İttihatçıların lideri haline gelmiş; 1926'da Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya suikast girişimi ile suçlanarak idama mahkûm edilmiş ve İstanbul'da saklandığı evin tavuk kümesinin yanında yakalandığını anlayınca başına ateş ederek intihar etmiştir.[1]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Dünya Savaşı sırasında İaşe Nazırı olarak görev yaptı. Ülke ekonomisini millileştirmek için yerli sermayeye dayanan şirketler kurmuş, esnafı örgütlemişti. Mondros Ateşkes Antlaşması'nin ardından Baha Sait Bey ve Kara Vasıf Bey ile birlikte Karakol Cemiyeti'ni kurdu. 16 Mart 1920'de İstanbul'u işgal eden İngilizler tarafından Bekirağa Bölüğü'nde tutsak edildi ve ardından Malta'ya sürgüne gönderildi (18 Mart 1920). 6 Eylül 1921 günü 15 sürgünle birlikte (Ali İhsan Sabis Paşa, Sabit Bey, Nevzat Bey, Bedreddin Bey, Mâcit, Muammer, Gani, Ahmet, Memduh, Faik, Şükrü Bey, Fevzi Bey, Mahmud Kâmil Paşa, Tahsin Bey, Necmi Bey) Malta'dan kaçmayı başardı.
Malta’dan İstanbul’a döndükten sonra yeniden esnaf derneklerinin liderliğini üstlenme, eskiden kurduğu yerli şirketleri canlandırmaya çabasına girişti. Aynı zamanda İstanbul'da İttihat ve Terakki Partisi'nin yeniden canlandırılmasına öncülük etti. Bu bağlamda başlangıçta Tasvir-i Efkar gazetesi başyazarı Velid Ebüzziya ile kuruculuğunu Mustafa Kemal Paşa'nın üstlendiği Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nin İstanbul'daki basın temsilcisi Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile bir rekabete girdi. Sonrasında Mustafa Kemal kendisiyle 16 Ocak 1923 günü İzmit’te görüştü. Memlekette artık tek bir teşkilat olduğu ve onun da Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti olduğu, herkesin bunun çatısı altında toplanması gerektiği şeklindeki sözlerine Kara Kemal de onay verdi.[2] İttihatçıların savaştan sonraki planlarının ne olduğu sorusunun yanıtını bulmak üzere tanınmış ittihatçıları toplama önerisini kabul etti.
Kara Kemal bu görüşmeden 3 ay sonra İstanbul’da toplanacak son İttihat ve Terakki Kongresi’nin hazırlıklarına girişti. Kongre, 12-13 Nisan 1923’te gerçekleşti. Temmuz 1923’te gerçekleşecek seçimlere bağımsız bir parti olarak seçimlere katılmama, Mustafa Kemal’in adaylarını destekleme kararı alındı ancak 9 maddelik bir seçim programı hazırlandı. Mustafa Kemal, daha sonra kendisine sunulan programı reddetmiş ve İttihatçılardan siyasetin dışında kalmalarını istemiştir. Bunun üzerine İttihatçılar tek tek Müdafaa-i Hukuk Grubu listesinden seçimlere girip milletvekili olmuşlardı.
1924’te Türkiye’nin ilk muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulduğunda Kara Kemal liderliğindeki eski İttihatçılar bu partiyi desteklediler. 1926’da Mustafa Kemal’e suikast girişimi davasında Terakkiperver Fırka ve İttihatçılar bu girişimde rol almakla suçlandılar. Terakkiperver Fırka mebusu 6 kişi İzmir’de asıldı, Kara Kemal için gıyabında idam kararı verildi. Bir süre kaçak hayatı yaşadı ve İstanbul’da saklandığı yerde intihar etti.
Popüler kültürdeki yeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kemal Tahir'in, inkılapçılarla İttihatçıların mücadelesini anlattığı Kurt Kanunu adlı romanının baş karakteridir.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- https://www.beyazlimon.com/son-yazilar/ 2 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://www.beyaztarih.com/ansiklopedi/kara-kemal%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Uğur Mumcu (1992). Gazi Paşa'ya Suikast. Tekin Yayınevi.
- ^ Cumhuriyet Yıllarında İttihatçıların Tasfiyesi[ölü/kırık bağlantı]