Karşılaştırmalı dilbilim

Karşılaştırmalı dilbilim veya karşılaştırmalı-tarihsel dilbilim (eski adıyla karşılaştırmalı filoloji), dillerin tarihsel ilişkilerini kurmak için karşılaştırılmasıyla ilgilenen tarihsel dilbilimin dalıdır.

Genetik akrabalık, ortak bir köken veya proto-dil anlamına gelir. Karşılaştırmalı dilbilim, dil aileleri oluşturmayı, proto-dilleri yeniden inşa etmeyi ve dillerle görülen değişiklikleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Kanıtlanmış ve yeniden yapılandırılmış biçimler arasında net bir ayrım sağlamak için karşılaştırmalı dilbilimciler metinlerde bulunmayan herhangi bir formun önüne bir yıldız eklerler. Basit incelemeden bilgisayarlı hipotez testine kadar değişen şekillerde, dil sınıflandırmasını yapmak için bir dizi yöntem geliştirilmiştir. Bu tür yöntemler uzun bir geliştirme sürecinden geçmiştir.

Yöntemler

Karşılaştırmalı dilbilimin temel tekniği; karşılaştırmalı yöntem gibi teknikleri kullanarak iki veya daha fazla dilin fonolojik sistemlerini, morfolojik sistemlerini, sözdizimini ve sözlüğünü karşılaştırmaktır. Prensip olarak iki ilgili dil arasındaki her fark makul bir şekilde açıklanabilir olmalıdır; örneğin fonolojik veya morfolojik sistemlerdeki sistematik değişikliklerin tutarlı olması beklenir. Bazı yöntemlerde eski bir proto-dili yeniden oluşturmak mümkün olabilir. Karşılaştırmalı yöntemle yeniden oluşturulan proto-diller varsayımsal olsa da, yeniden yapılandırmanın bir tahmin gücü olabilir. Bunun en dikkate değer örneği, Ferdinand de Saussure'ün Hint-Avrupa ünsüz sisteminin, o zamanlar bilinen hiçbir Hint-Avrupa dilinde onaylanmamış bir tür ünsüz olan gırtlak ünsüzleri içerdiği yönündeki önerisidir. Hipotez, Saussure'ün tahmin ettiği ortamlarda tam olarak varsaydığı ünsüzlere sahip olduğunu kanıtlayan Hitit dilinin keşfiyle doğrulanmıştır.

Dillerin çok uzak bir atadan türediği ve bu nedenle daha uzak akraba olduğu yerlerde, karşılaştırmalı yöntem çok daha az uygulanabilir hale gelir. Özellikle yeniden yapılandırılmış iki proto-dili karşılaştırma yöntemiyle ilişkilendirmeye çalışmak, geniş kabul gören sonuçlar üretmez. Yöntem ayrıca alt aileleri net şekilde tanımlamada çok iyi sonuçlar vermemiştir. Böylece farklı bilim insanları, örneğin Hint-Avrupa dil ailesinde çelişkili sonuçlar bulmuşlardır. Sözcük dağarcığının istatistiksel analizine dayalı sözlük istatistikleri ve toplu karşılaştırma gibi bir dizi yöntem bu sınırlamayı aşmak için geliştirilmiştir. İlki, karşılaştırmalı yöntem gibi aynı kökenli sözcükleri kullanırken, ikincisi yalnızca sözcüksel benzerliği kullanır. Bu tür yöntemlerin teorik temeli, ayrıntılı dil yeniden yapılandırması olmadan sözcük öğelerinin eşleştirilebilmesidir. Bu nedenle akrabalığı belirlemek için kullanılabilirler, ancak proto-dili belirlemek için kullanılamazlar.

Ayrıca bakınız

• Karşılaştırmalı yöntem
• Karşılaştırmalı Edebiyat
• Kontrast analizi
• Kontrastif dilbilim
• Glottokronoloji
• Tarihsel dilbilim
• Kıtalararası Sözlük Serisi
• Sözlük istatistiği
• Toplu karşılaştırma
• Moskova Karşılaştırmalı Dilbilim Okulu
• Sözde bilimsel dil karşılaştırması
• Nicel karşılaştırmalı dilbilim
• Ses yasası

Kaynakça

• August Schleicher : Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. (Kurzer Abriss der indogermanischen Ursprache, des Altindischen, Altiranischen, Altgriechischen, Altitalischen, Altkeltischen, Altslawischen, Litauischen und Altdeutschen.) (2 cilt.) Weimar, H. Boehlau (1861/62); Minerva GmbH, Wissenschaftlicher Verlag tarafından yeniden basılmıştır,3-8102-1071-4
• Karl Brugmann, Berthold Delbrück, Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (1886–1916).
• Raimo Antila, Tarihsel ve Karşılaştırmalı Dilbilim (Benjamins, 1989)90-272-3557-0
• Theodora Bynon, Tarihsel Dilbilim (Cambridge University Press, 1977)0-521-29188-7
• Richard D. Janda ve Brian D. Joseph (Eds), The Handbook of Historical Linguistics (Blackwell, 2004)1-4051-2747-3
• Roger Lass, Tarihsel dilbilim ve dil değişimi . (Cambridge University Press, 1997)0-521-45924-9
• Winfred P. Lehmann, Tarihsel Dilbilim: Giriş (Holt, 1962)0-03-011430-6
• Joseph Salmons, tarihsel-karşılaştırmalı dilbilim bibliyografyası 23 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. . Oxford Bibliyografyaları Çevrimiçi.
• RL Trak (ed.), Tarihsel ve Karşılaştırmalı Dilbilim Sözlüğü (Fitzroy Dearborn, 2001)1-57958-218-4