Karı Çor Tigin Yazıtı
Karı Çor Tigin Yazıtı ya da Xi'an Yazıtı, 2010 yılında Zhang Du Yuan'lı bir köylü tarafından bulunmuş bir yazıttır. Bu köylü, bulduğu yazıtı Xi'an'daki bir pazarda satmaya çalışırken son anda Tang West Market Museum yetkilileri yazıtı fark etmiş ve yazıtı satın alarak müze envanterine kaydetmişlerdir. Karı Çor Tigin Yazıtı, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Shaanxi Eyaleti'nin merkezi; Çin'in tarihi başkentlerinden Xi'an'da bulunmuştur. Karı Çor Tigin Yazıtı ve Karı Çor Tigin'in mezarına ait işlemeli taş, pek çok Çince yazıt ve arkeolojik envanterle birlikte Çin'in ilk özel müzesi olma özelliği taşıyan Tang West Market Museum'da sergilenmektedir.
Yazıt
Karı Çor Tigin'in anıt mezarına ait granitten yapılmış kare biçiminde üzerinde bitkisel motifler bulunan işlemeli bir kapak taşı bulunmuştur. Yazıt Türk-Çin ilişkilerini yansıtması ve iki dilli olması (bilingual) yönünden araştırmacılar tarafından önemli bir yazıt olarak görülmektedir.
Yazıttaki Metinler
Karı Çor Tigin Yazıtı'nda Orhun Alfabesi ile yazılmış 17 satırlık Türkçe metin bulunmaktadır. Bunun yanında yazıtta Çince metinler de mevcuttur. Yazıt genel anlamda iyi korunmuş olmasına rağmen yazıtın 1. ve 2. satırlarında bulunan iki sözcükte geride kalan tarihi süreçte kırılmalar meydana gelmiştir. Karı Çor Tigin Yazıtı'nın Türkçe bölümünün okunma ve anlamlandırılmasını Cengiz Ayyılmaz gerçekleştirirken, Çince bölümünün okunup anlamlandırılmasını ise Luo Xin yapmıştır.
Yazıttaki Metinlerin Konusu
Yazıt, 794 yılının mayıs ayında Çin'de patlak veren bir ayaklanmayı bastırmak amacıyla Xi'an'a gelip Çin imparatorluk ordusuna sol kuvvetler komutanı olarak katılan bir Uygur tigini olan Karı Çor Tigin adına dikilmiştir. Yazıtın günümüz Türkçe'sine yapılan çevirisi şu şekildedir:
| “ | Bu mezarda yatan kimdir? Bu mezar, titretici, korkutucu, heybetli Yaglakar Hanedanlığı'ndan birine aittir. Onun adı ve şeceresi şöyledir: Çabış Tigin'in oğlu; Kan Tutuk'un yeğeni; Bögü Bilge Tengri Kan'ın küçük kardeşi Karı Çor Tigin'in mezarı. Onun yuğ töreni Tabgaç (Çin) imparatoru tarafından yapıldı. Domuz yılının altıncı ayının yedisinde. (7 Haziran 795) | ” |
Yazıtın Boyutları
Karı Çor Tigin Yazıtı, 39 x 40 cm ölçülerinde granitten yapılmış kare biçimindeki bir taşın sol tarafına, yukarıdan aşağıya doğru 29 cm'lik bir alana yazılmıştır. Yazıtın Orhun Alfabesi ile yazılmış bölümünün eni 4,5 – 5 cm arasında değişmektedir.
Yazıtın Yazarı
Karı Çor Tigin Yazıtı, Çin imparatoru Tai Tsung'un emriyle saray ustalarına yazdırılmıştır.