Yanıkkaval, Şenkaya
| Yanıkkaval | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Yanıkkaval Yanıkkaval'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 281 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Yanıkkaval, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahallenin eski adı Kamhis/Kamhisi ya da Kemhis'tir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kemhis / Kamhis (كمخیس) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine Kamhis (كامخص) olarak geçer.[4][5]
Yanıkkaval köyü sınırları içinde bulunan ve 10. yüzyılda, Gürcü krallığı döneminde inşa edilen ve bir Gürcü kilisesi olan Kamhisi Kilisesi, buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[6] Nitekim tarihsel Tao bölgesinin bir yerleşmesi olan Kahmisi'yi Osmanlılar 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi.
1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Karye-i Rabat-i Kamhis (قریۀ رباط كمخیس) olarak kaydedilmiş köyde 55 hane (275 kişi) yaşıyordu. Bu tarihte köy Penek livasının Kamhis nahiyesine bağlıydı. Kamhis nahiyesi ise 16 köyü kapsıyordu. Köyde ispenç vergisi vermekle yükümlü Hristiyan erkeklerin Gürcü adları dışında başka adlara sahip olduğu görülmektedir.[7] 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre ise, köyün nüfusu 90 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1835 yılına gelindiğinde köyün nüfusu iyice azalmış ve 15 haneye (yaklaşık 64 kişi) düşmüştü.[8]
Kamhis köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin "Kyamhis" (Кямхисъ) adıyla kaydettiği yerleşim, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. Bu kazaya bağlı Türkmen nahiyesinin köylerinden biriydi ve aynı zamanda bu nahiyenin idari merkeziydi. Kamhis köyünün nüfusu, 90'ı erkek ve 88'zi kadın olmak üzere 28 hanede yaşayan 178 kişiden oluluyordu. Bu nüfusun tamamı Türkmen olarak kaydedilmiştir. Dört köyü kapsayan Türkmen nahiyesindeki 59 hanede ise, 186'sı erkek ve 176'sı kadın olmak üzere 362 kişi yaşıyordu.[9] Kamhis köyünde 1896 yılında 208 kişiye, 1906 yılında da 156 kişi tespit edilmiştir.[10]
1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kamhis (كامخص) biçiminde yazılmış olan köy bu tarihte Erzurum vilayetinde Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte Oltu kazasında Kahmis adını taşıyan bir köy daha bulunuyordu ve bu köy Pitkir nahiyesine bağlıydı.[5] 1950 yılında Kamhis köyünde 439 kişi yaşıyordu. Kamhis Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Yanıkkaval olarak değiştirildi.[11] 1965 yılında Yanıkkaval köyünün nüfusu 636 kişi oluşuyordu ve bu nüfus içinde 122 kişi okuma yazma biliyordu.
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[12]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 157 km, Şenkaya ilçe merkezine 30 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeyinde olup, 
numaralı Erzurum-Ardahan (Oltu-Göle) devlet yoluna, Paşalı Mahallesi'nde 11,9 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 281[1] |
| 2021 | 326[1] |
| 2020 | 357[1] |
| 2019 | 346[1] |
| 2018 | 371[1] |
| 2017 | 350[1] |
| 2016 | 392[1] |
| 2015 | 412[1] |
| 2014 | 486[1] |
| 2013 | 532[1] |
| 2012 | 551[2] |
| 2011 | 560[2] |
| 2010 | 561[2] |
| 2009 | 608[2] |
| 2008 | 598[2] |
| 2007 | 629[2] |
| 2000 | 828[2] |
| 1990 | 1.105[15] |
| 1985 | 1.125[16] |
| 1965 | 636[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Yanıkkaval Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Yanikkaval, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 20 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt (1958): s. 575-576". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2022.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 80, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, II. cilt (1941), s. 362; III. cilt (1958): s. 575-576". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2022.
- ^ Tao (Gürcüce), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 88, 89. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 748-751". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 120, ISBN 9786052100271.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 690". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Yanıkkaval Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.