Kakutsa Çolokaşvili
| Kaihosro (Kakutsa) Çolokaşvili ქაიხოსრო [ქაქუცა] ჩოლოყაშვილი | |
|---|---|
 1920'lerde Fransa'da Çolokaşvili. | |
| Lakabı | Kakutsa |
| Doğum | Kaihosro Çolokaşvili 14 Temmuz 1888 Matani, Rus İmparatorluğu (günümüzde Gürcistan) |
| Ölüm | 27 Haziran 1930 (41 yaşında) Passy, Haute-Savoie, Fransa |
| Defin yeri | Saint-Ouen Mezarlığı (1930) Leuville Mezarlığı (c. 1970) Mtatsminda Pantheon (2005) |
| Bağlılığı | Rus İmpatatorluğu Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti |
| Branşı | Süvari |
| Hizmet yılları | 1909–1921 |
| Rütbesi | Albay |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı Gürcü-Ermeni Savaşı Soçi çatışması Gürcistan'ın Kızıl Ordu İşgali Kakhet-Khevsureti isyanı Ağustos Ayaklanması |
| Ödülleri | Altın Kılıç (1916)[1] |
| Ailesi | |
| Eşi | Nino Meghvinetukhutsesi (1913) |
Kaihosro "Kakutsa" Çolokaşvili (Gürcüce: ქაიხოსრო [ქაქუცა] ჩოლოყაშვილი; Fransızca: Kakoutsa Tcholokachvili; Rusça: Кайхосро [Какуца] Чолокашвили [Челокаев], Kayhosro Çelokayev; 14 Temmuz 1888 - 27 Haziran 1930), Gürcü subayı ve Gürcistan'daki Anti-Sovyet gerilla hareketinin komutanıydı. Gürcistan'da ulusal kahraman olarak kabul edilir.[2]
Soylu bir aileden doğan Çolokaşvili, Birinci I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluk Ordusu'nda rütbeli bir subaydı. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti saflarında görev yaptı. Cumhuriyetin 1921'de Sovyet işgaliyle devrilmesinin ardından, Çolokaşvili bir grup yandaşıyla dağlara çıktı ve Kaheti eyaletinde Sovyet hükûmetine karşı bir gerilla kampanyası yürüttü. Çolokaşvili'nin komuta ettiği Ağustos 1924'teki başarısız bir anti-Sovyet isyanından sonra, 1930'da tüberkülozdan öldüğü Fransa'ya kaçtı. Kalıntıları, 2005 yılında Paris yakınlarındaki Leuville Mezarlığı'ndan Gürcistan'ın Tiflis kentindeki Mtatsminda Pantheon'a bir devlet cenazesinde yeniden gömüldü.
Erken dönem ve kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kakutsa Çolokaşvili, Doğu Gürcistan'ın Kaheti eyaletindeki (daha sonra Tiflis Valiliği, Rus İmparatorluğu'nun bir parçası) Matani'deki aile mülkünde aristokrat bir prens Oseb Çolokaşvili ailesinde doğdu. Çağdaş Rus idari belgelerinde soyadı "Челокаев" (Çelokayev) olarak yazmaktadır. Çolokaşvili içinde Nobility'e için Gymnasium katıldı Tiflis'teki sonra tarihçi yönettiği (Tiflis), Ekvtime Takaişvili. 1909'da Rus ordusuna gönderildi. 16. Tver Dragoon Alayı'nda görev yaptı ve 1912'de podporuchik rütbesiyle Gürcistan'a döndü.[3]
1914'te I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Çolokaşvili göreve çağrıldı ve Avusturya-Macaristan cephesinde bir süvari filosuna liderlik etmekle görevlendirildi. Savaş zamanı yaralandı ve Kafkasya Cephesi'ne transfer edildi. Aralık 1914'te Sarıkamış Muharebesi sırasında General Vasily Gabashvili komutasındaki bir süvari filosunu komuta etti ve ezici çoğunluktaki Osmanlı birliklerine karşı "Kartal Yuvası" olarak bilinen stratejik bir tahkimatı ele geçirip savunarak kendini öne çıkardı. Ağır yaralandı ve savaşta gösterdiği cesaret nedeniyle 1916'da Altın Kılıç ile ödüllendirildi. Tiflis'teki St. Nino Hastanesinde tedavi gördükten sonra, General Baratov'un 1915-1917 seferinin bir parçası olarak İran'a ilerleyen Gürcü Süvari Lejyonuna alındı.[3] Kısa süre sonra podpolkovnik (yarbay) rütbesine terfi edildi.[4]
Bağımsız Gürcistan[değiştir | kaynağı değiştir]
1917 Rus Devrimi'nden sonra Çolokaşvili Gürcistan'a döndü ve Gürcistan'ın bağımsızlık hareketine dâhil oldu. Gürcistan Ulusal Demokratik Partisi'ne katıldı ve 1918'in başlarında ulusal süvari birliklerinin örgütlenmesine yardım etti. Gürcistan Mayıs 1918'de Demokratik Cumhuriyet olarak bağımsızlığını ilan ettikten sonra, Çolokaşvili, Albay Giorgi Himşiaşvili komutasındaki Gürcistan Halk Muhafızları Süvari Tümeni'nde bir filonun başına getirildi. Bu güçle Çolokaşvili, Ermenistan'a (Aralık 1918 - Ocak 1919), beyaz Rus kuvvetlerine (Şubat–Ekim 1919), Gori'deki Bolşevik yanlısı isyancılara (Kasım-Aralık 1919) ve Batum Oblastı'nda (Şubat–Mart 1920) yapılan baskınlarda görev aldı. 1920 yılının Nisan ayında, Çolokaşvili ve birkaç memur, meslektaşlarının cezai suçlamalarla tutuklanmasını ve haksız yere işten çıkarılmasını protesto ettikten sonra görevden alındı.[3]
Sovyet Rus Kızıl Ordusu, Şubat 1921'de Gürcistan'ı işgal ettiğinde, Çolokaşvili hâlâ orduya dönüşünü müzakere ediyordu. General Davit Çavçavadze'ye, Gürcü süvarileri için gönüllüler toplamak üzere batı Gürcistan'da eşlik etti. İki süvari filosu kurup sahaya çıktıklarında Tiflis düşmüş ve Gürcistan'da bir Sovyet cumhuriyeti ilan edilmişti. Mart 1921'de Gürcü hükûmeti ve askeri liderliği Avrupa sürgünü için yola çıktı; Çolokaşvili, Gürcistan'da kaldı.[3]
Partizan lider[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyetler Gürcistan'da güçlerini pekiştirme çabaları için bastırırken, bir yeraltı muhalefet hareketi ortaya çıktı. Şubat 1922'de Çolokaşvili, Sovyet güvenlik ajanları tarafından, memleketi Kakheti'de Sighnaghi'de "karşı-devrimci faaliyetler" suçlamasıyla tutuklandı, ancak kaçarak dağlık Pankisi Vadisi'ne gitti ve orada Band olarak bilinen bir grup müfreze oluşturdu; isyankâr Hevsur dağcılarına katıldı. Bolşevikler ayaklanmayı bastırmak için hava kuvvetleri ve topçu kullandı. Çeçenya'nın sığınağı olduğu Çolokaşvili ve gerillaları iki yıl boyunca direndi. Sovyet gizli polis infazcılarının intikam cinayetleri onu bir halk kahramanı yaptı.[5]
Yabancı diplomatlar, "Chelokaev meselesinin" Bolşevik askeri liderler için büyük bir sorun kaynağı olduğunu bildirdi.[6] Sovyet yetkilileri ve tarihçileri bu harekete "siyasi haydutluk" adını verdi. Sovyet Rus tarihçisi Trifonov, 1976'da Gürcü isyanı üzerine yaptığı çalışmada, "en çok sayıda ve tehlikeli grup Chelokaev'inki idi. 1922 sonbaharında yaklaşık 500 kişiden oluşuyordu." dedi.[7]
Ağustos 1924'te Çolokaşvili, Gürcistan'daki daha büyük bir Sovyet karşıtı ayaklanmaya katılmak için dağlık sığınağından bir kez daha ayrıldı. Gürcistan'ın doğusunda faaliyet gösteren en büyük asi birliğin komutasını aldı.[8] Çolokaşvili, 29 Ağustos'ta Manglisi kasabasına baskın düzenledi, ancak Tiflis'e yaklaşamadı, geri çekildi ve Düşeti'deki Bolşeviklere saldırdı. Sovyet güçleri tarafından avlanan Çolokaşvili, yenilgiyi kabul etmeden önce birkaç kez kaçtı. Eylül 1924'te Türkiye ile olan geçirgen sınırdan kaçtı. Çolokaşvili ailesi -karısı ve iki küçük kızı- tutuklandı ve hapse atıldı; kayınpederi idam edildi. Kakutsa'nın küçük kardeşi Simon, daha önce Kaheti'deki isyan sırasında öldürülmüştü.[5]
Göç[değiştir | kaynağı değiştir]
Çolokaşvili, Gürcistan'ı terk ettikten sonra Türkiye'den Fransa'ya taşındı ve burada pek çok Gürcü siyasi göçmen sığındı. O ve takipçileri Viroflay'e yerleştiler, ancak Menşeviklerin hakim olduğu sürgündeki Leuville-sur-Orge merkezli Gürcü hükûmetinden soğuk bir karşılama aldılar. Menşevikler, eski bir soylu olan Çolokaşvili'ye şüpheyle yaklaştılar, ancak onun Gürcü milliyetçileri arasındaki konumunu siyasi amaçları için kullanmaya istekliydiler. Öte yandan, Kakutsa (ve General Giorgi Kvinitadze gibi asker arkadaşlarının çoğu) Menşevikleri ulusal çıkarları hiçe saydıkları ve orduya kayıtsız kaldıkları iddiasıyla eleştirdi.[4] 1920'lerin sonlarında, Çolokaşvili sağcı milliyetçi örgüt Tetri Giorgi'ye yakındı.[5]
Sovyet istihbarat liderliği, özellikle bir Gürcü olan Lavrenti Beriya, Gürcü göçmenler arasında daha fazla bölünmeden yararlanarak ve katkıda bulunarak, gurbetçi Gürcü toplumuna sızmayı başardı. Beria, karısı ve çocuklarını rehin tuttuğu Çolokaşvili'yi hedef aldı. Hatta Sovyet yanlısı bir feragat etmesi için ona rüşvet vermeye bile çalıştı, ancak Çolokaşvili itiraz etti. Beria daha sonra Kakutsa'ya sahte altın paralar koydu ve 1927'de onu Fransız polisine ihbar etti. Çolokaşvili tutuklandı, ancak suçlamalardan beraat etti. Çolokaşvili daha sonra Fransız Savaş Bakanlığı fonlarını çalmakla suçlandı. Sovyet ajanları, Kakutsa'nın sürgündeki Menşevik liderler Noe Zhordania ve Noe Ramishvili'ye suikast düzenlemeyi planladığına dair söylentileri de iddia etti. Kakutsa'nın sağlığı hızla düştüğü için Beria'nın tasarımları bozuldu; 1930'da,[5] Passy, Haute-Savoie yakınlarındaki Plaz-Coutant sanatoryumunda tüberkülozdan öldü.[9]
Çolokaşvili, ilk olarak Cimetière de Saint-Quen'e gömüldü.[10] Daha sonra 2005 yılında Gürcü göçmenlerin Leuville Mezarlığı'na ve son olarak Gürcistan'ın başkenti Tiflis'teki Mtatsminda Pantheon'a yeniden gömüldü.[2]
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyet yönetimi altında, Çolokaşvili'nin adı birkaç on yıl boyunca Gürcü tarihinden silindi. 1980'lerde milliyetçi ve bağımsızlık yanlısı hareketlerin yükselişiyle Kakutsa, Gürcü vatanseverliğinin ve Sovyet rejimine direnişin önemli bir sembolü olarak yeniden ortaya çıktı. Ekim 1990'da, en yakın arkadaşı ve silah arkadaşı olan 94 yaşındaki göçmen Aleksandre Sulhanişvili, 66 yıllık sürgününden Tiflis'teki bir kahramanın hoş geldiği yere döndü ve Kakutsa'nın bayrağını Gürcistan'a getirdi. Sulkhanişvili, dönüşünden bir aydan kısa bir süre sonra öldü ve memleketine gömüldü.[11]
20-21 Kasım 2005 tarihlerinde Çolokaşvili'nin kalıntıları Gürcistan'a getirildi ve Mtatsminda Pantheon'da yüksek rütbeli hükûmet ve kilise yetkilileri ile binlerce Gürcü'nün huzurunda bir devlet cenazesi düzenlendi.[2] 2007'de, Çolokaşvili'nin portresi Gürcistan'ın yeni 200 lari banknotunda yer aldı.[12] Aynı yıl Tiflis'in Marcanişvili Tiyatrosu, Guram Kartvelishvili'nin destansı bir vatansever oyunu olan "Kakutsa Çolokaşvili"nin başarılı prodüksiyonu olan Levan Tsuladze'yi sahneledi.[13]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Челокаев Кайхосро Иосифович [Chelokayev, Kaikhosro Iosifovich]". Георгиевские кавалеры Великой войны 1914–1918 [Recipients of St. George's Order of the Great War 1914–1918] (Rusça). Federal Archival Agency. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
- ^ a b c "The Soviet occupation of Georgia in 1921 and the Russian-Georgian war of August 2008: historical analogy as a memory project". The Making of Modern Georgia, 1918–2012: The First Georgian Republic and Its Successors. Routledge. 2014. s. 329. ISBN 1317815939.
- ^ a b c d "უცნობი ფურცელი ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილის სამხედრო მოღვაწეობიდან [Unknown paper from the military activity of Kaikhosro (Kakutsa) Cholokashvili]". საქართველოს ისტორიის ინსტიტუტი: შრომები, № 5 [Proceedings of the Institute of History of Georgia, No. 5] (Gürcüce ve İngilizce). Tiflis: Meridiani. 2012. ss. 293-306.
- ^ a b Urushadze (2006). "ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილის ბიოგრაფიისათვის" [For the biography of Kaikhosro (Kakutsa) Cholokashvili]. Amirani (Gürcüce ve İngilizce). 14: 151-160. ISSN 1512-0449. 1 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2020.
- ^ a b c d Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. 2012. ss. 343-347. ISBN 1780230303.
- ^ Documents on British Foreign Policy, 1919-1939. Her Majesty's Stationery Office. 1984. s. 148.
- ^ Trifonov (1977). "The Smashing of the Menshevik-Kulak Revolt in Georgia in 1924". Soviet Studies in History. 16 (2): 11.
- ^ The Making of the Georgian Nation. 2nd. Indiana University Press. 1994. s. 223. ISBN 978-0-253-20915-3.
- ^ "Kakoutsa Tcholokachvili (1888–1930)". Prométhée (Fransızca). 4–6: 2-5. 1930.
- ^ "L'inauguration du tombeau de K. Tcholokachvili" [Inauguration of the tomb of K. Cholokashvili]. Prométhée (Fransızca). 7–8: 31. 1932.
- ^ "ნამდვილი გმირის სამშობლოში დაბრუნება – ალექსანდრე სულხანიშვილი [Return of a true hero – Aleksandre Sulkhanishvili]". დამოუკიდებლობის გაკვეთილები [Lessons of Independence] (Gürcüce). Saakashvili Presidential Library. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
- ^ "Georgia Issues Banknotes with Sokhumi Images". Civil Georgia. 1 Nisan 2007. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
- ^ "Georgia Series: Kakutsa Cholokashvili". London Theatre Blog Archive. 3 Ocak 2009. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2015.
