Kafir Kale Savaşı
| Kafir Kale Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nadirin seferleri veya Herat seferi | |||||||||
 Savaş alanına yakın Harirud nehri | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Safevi devleti |
 Abdali Afganlar | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Nadir Han (yaralı) |
Allahyar Han | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| yaklaşık 15.000[2] | 30.000 | ||||||||
Kafir Kale Savaşı, Herat seferinin sonucunu belirleyen bir dizi çarpışmaydı. Bazı özellikleriyle Sangan Savaşı'na benzeyen Kafir Kala Savaşı, Abdali Afganları ile Nadir Han liderliğindeki Safevi ordusu arasında gerçekleşmiş ve Safevi ordusunun zaferiyle sonuçlanmıştır.[3]
Savaşın arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Nadir Han'ın önceki seferi, Sangan'ın yağmalanması ve Abdali Afganlarına karşı taktiksel bir zaferle sonuçlanmıştı. Ancak Nadir Han bu seferde yeni bir toprak kazanamamış ve küçük bir zaferden sonra Meşhed'e dönmek zorunda kalmıştır. Nadir'in planlarını bozan Safevi şahı II. Tahmasb oldu. II. Tahmasb onu hain ilan etti ve bu Nadir'i geri dönmeye zorladı. Geri dönen ve Şah'ı yenen ve ona bağımlı kılan Nadir, tüm iç sorunları çözdükten sonra uzun zamandır beklenen Herat seferine başladı.
Savaş[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk çarpışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih-e Jahangosha-ye Naderi'deki bilgiye göre, 1729 Nevruz bayramından 46 gün sonra Nadir ve askerleri Abdali Afganlarıyla savaşa gitti. Kafir kalesinin çevresine kamp kurduktan sonra Niyazgulu bey Kaçar'ın komutasında 500 kişilik bir muhafız oluşturmuş ve ordunun bekçiliğini bu müfrezeye emanet etmiştir.[4]
Abdali Afganlarının lideri Allahyar han, Nadir'in seferine karşılık vermek için, Herat'ın 80 km batısındaki Kafir Kale adlı bir yerde onu karşıladı. O, Safevi ordusunun sıraya dizildiğini, her iki yanında sahra topları ve tüfeklerle çevrili olduğunu gördü. Nadir Han, Allahyar Han'ı çabucak savaşa sokmak için ordunun önüne küçük süvari müfrezeleri yerleştirmişti. Bu müfrezeler Allahyar Han'a saldıracak ve onu son bir savaşa sokacaktı. Bu zaman, Kızılbaş ordusunun topları ve tüfekleri, her taraftan Afganlara ateş etmeliydi.
Afganlar Kafir Kalesi çevresinde kamp kurdular ve kalenin surlarının yakınında yerleştiler. Afganların uygun bir mevzi seçmeleri Nadir'in dikkatinden kaçmamış ve savaş öncesi manevrasıyla onları bu avantajdan mahrum bırakmıştır. Ordusunu Afgan mevzilerine değil, bu mevzilerden uzak bir bölgeye kaydırdı ve böylece Afganları açık bir savaşa soktu. Nadir, Afganlarla yapılan muharebede başarılı olabilmek için yeni top ve tüfekleri tercih etti ve ilk darbeyi ateşle vurmaya karar verdi. Mızrakçılar, ateşin ardından savaşa katılacaklardı. Süvarilere ayrıca esnek bir savunma düzenlemek ve düşmana hızlı bir darbe vurmak için net görevler verildi. Bölüğün sol kanadı için Hacıhan Bey Afşar önderliğinde süvari birliği görevlendirildi. Kimin sağ kanatta görevlendirildiğini söylemek zor. Ancak Nadir'in kendisinin ve muhafız birliğinin sağ kanat arkasında yer aldığı biliniyor. Nadir'in, Afganların ana saldırısının bu kanata yönlendirilebileceğini hissetmiş olması muhtemeldir, bu yüzden bu kanadı muhafızlarıyla takviye güçlendirdi. Afganlara gelince, Kafir Kalesi yakınlarına gelen birlikler 4 gruba ayrılmış 12.000 süvari, 4.000 piyade ve 20 toptan oluşuyordu. 25 bin kişilik ikinci Afgan grubu ise Farah'tan hareket ederek Kafir Kala'ya yöneldi. Nadir ile Afganlar arasında Kafir Gala yakınlarında gerçekleşen savaş 28 Mayıs 1729'da gerçekleşti. Hem "Tarih-e Jahangosha-ye Naderi" hem de "Alam Ara-ye Naderi", bu savaşın ilk aşamasının tanımında benzerliklere sahiptir. Ancak savaşın ilerleyişi hakkında farklı bilgiler var. Nadir Şah tarihinin araştırmacıları daha çok Tarih-e Jahangosha-ye Naderi'ye atıfta bulunmuşlar. Bu kaynağa göre, savaş Afganlar tarafından başlatıldı. Nadir'in başlangıçta Afganların saldırmasına izin vermiş olması muhtemeldir. Bu sayede Nadir, Afganların kullandığı taktikleri değerlendirme ve birliklerini buna göre yönlendirme fırsatı bulacaktı. Tarihsel kaynaklara göre Nadir'in birliklerinin sağ kanadında başlayan savaşın ilk anlarında piyadelere güçlü bir darbe vuruldu. Daha sonra Nadir süvarilerinin savaşa girmesiyle durumun düzeldiği bildiriliyor.[5][6]
Belirleyici savaş[değiştir | kaynağı değiştir]
Afganlar ilk günkü çatışmayı Kafir Kale çevresindeki kampa çekilerek sonlandırdı. Tamamen farklı umutlarla yaşamalarına rağmen Nadir'in direnişini kıramamaları ve ağır kayıplarla karşılaşmaları Afganların durumunu daha da kötüleştirdi. Kafir Qala çevresinde su kaynaklarının olmaması, Afganların kuvvetlerini yenilemesini daha da zorlaştırdı. Sonra Afganlar biraz geri çekilmeye karar verdi. Geceleyin taşınıp Herat yakınlarında kamp kurdular. Tarih-e Cahangoşa-ye Naderi'ye göre, Afganlar bir sonraki çatışmalar için top kullanımına odaklandı ve güçlerini iki gruba ayırdı. "Alam Ara-ye Naderi"ye göre, Afganlar güçlerini dört tümen halinde gruplandırdı. 12 bin kişilik birinci gruba Allahyar Han, 12 bin kişilik ikinci gruba Zülfügar Han, üçüncü gruba Aman Bey ve Yaqub Han Sagazay, 10-12 bin kişilik piyade grubu ise Musa Han tarafından yönetildi. Aynı zamanda, Musa Han'ın altında bir yedek birlik görevlendirildi, böylece gerekirse bu veya başka bir yönde savaşa atılabilirdi.[7]
Önümüzdeki savaş her iki taraf için de çok önemliydi. Nadir, hangi taktiği seçmeden önce düşmanın savaş öncesi pozisyonlarını inceledi. Bunun için yanına Niyazgulu bey Kaçar, Salim bey Marvini, Allahgulu bey Afşar, Cenali bey gibi tanınmış generallerini ve yüz kişilik bir grup alarak Afganlara yakın bir noktaya gitmiş, Afganların güçlerini ve savaş pozisyonlarını gözlemledi. Nadir, Afganların savaş öncesi formasyonlarına göre hangi taktikleri kullanabileceğini belirledi. O, topçuları, keskin nişancıları ve tüfekçileri dört gruba ayırdı ve her grubu bir yöne konuşlandırarak, ordunun dört taraftan ateş savunması sağladı. Afganlar hangi yönden saldıracak olursa olsun, Nadir'in ordusunun o yönden ateşiyle yüzleşmek zorunda kalacaklardı. Üç bin kişilik özel bir müfreze yarattı ve onu birliklerin ortasına yerleştirdi ve bu müfrezeye Afgan süvarilerinin tüfeklilere saldırdığı yönden Afganlara karşı savaşa katılma talimatı verdi. Toplamda, Nadir ordusunu beş hat boyunca kademelendirdi. Toplar ön sırada, zenburekçiler ikinci sırada, cezayirçiler (ağır tüfeklerle donanmışlar) üçüncü sırada, tüfekçiler (hafif tüfeklerle donanmışlar) dördüncü sırada ve son olarak piyade beşinci sırada konumlandı.[7]
Nadir, muharebe öncesi mevzilerde güçlendikten sonra, iki gün önce önceki muharebelerde kendini gösteren Niyazgulu Bey'e bir müfrezeyle muharebe sahasına hücum etmesini ve Afganları muharebeye teşvik etmesini emretti. Niyazgulu Bey öne çıkınca İsfandiyar Bey önderliğindeki bir grup Afgan ileri atıldı ve bu gruplar arasında bir savaş başladı. Bu gruplar arasındaki savaş bir saat sürdü. Belirtilen süre boyunca Afganların sayısı artmaya başladı. Karşı tarafın sayısındaki artışın Niyazgulu Bey'in grubu için tehlikeli olabileceğini gören Nadir, bu grubu geri çağırdı. Niyazgulu Bey'in geri çekilen grubu Afganlar tarafından kovalandı. Bundan sonra, Afganların ana kuvvetleri de savaşa katıldı ve Nadir'in birliklerine saldırdı.[8]
Tüm hatlarda yoğun çatışmalar Afganların direnişini kırmaya yetmedi. Nadir bunu beklemese de, Afganlar tüfeklilerin pozisyonunu geride bırakıp birliklerin merkezine ilerlemeyi başardılar. Esas olarak, Afganlar birkaç savaş hattını geçtiler ve şiddetli bir şekilde savaşmaya devam ettiler. Sayısal avantajları Afganların elde ettikleri başarıları genişletmelerine izin veriyordu. Savaş sırasında değişiklikler yapılmasaydı, daha ağır sonuçlar ortaya çıkabilirdi. Nadir, 3.000 kişilik süvarisiyle savaş alanının en savunmasız noktasına koştu ve önce Afganları durdurdu ve onlara ağır bir darbe indirdi. Afganların hayal bile edemeyecekleri hız ve çeviklik, kısa sürede başarının daha da genişlemesinin önünü açtı. Nadir'in mücadeleye katılmasıyla Afganların karşılaştıkları direniş kısa sürede çok daha güçlü hale geldi. Afganların küçük bir kısmı savaştan sağ kurtuldu geri kaçmaya başladı. Nadir'in emriyle generalleri kaçan Afganları takip etti ve onlara daha fazla kayıp verdi.[9]
Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]
Nadir'in savaştaki güçlerinin kaybı Afganlarınkinden daha azdı. Ancak Nadir'in gözde generallerinden olan ve muharebelerde büyük yiğitlik gösteren Niyazgulu bey Kaçar hayatını kaybetti. Nadir'in emriyle Meşhed'de İmam Rıza'nın türbesinin yanına defnedildi ve ailesine maddi yardım yapıldı.[10]
Afganlara karşı kazanılan bu zafer, hem Nadir hem de Şah Tahmasb için önemli bir zaferdi. Bu zaferle Afgan Abdali'ye büyük bir darbe vuruldu ve iradeleri kırıldı. Bu zaferin haberi tüm Horasan eyaletine gönderildi ve Nadir'in birliklerinin zaferi üç gün boyunca kutlandı. Bu üç gün boyunca Nadir'in birliklerinin safları da yenilendi. Afganların ana kuvvetlerine ağır bir darbe vurulmasına rağmen, Herat hala onların elindeydi ve bu şehir ele geçirilmeden savaşın bitmesi düşünülemezdi. [11][10]
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- Michael Axworthy (2009). The Sword of Persia: Nader Shah, from tribal warrior to conquering tyrant. I. B. Tauris. s. 348. ISBN 978-1-84511-982-9.
- Mehman Süleymanov. Nadir şah (PDF). s. 741. 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Perry, J. R. (1985). "ALLĀHYĀR KHAN ABDĀLĪ". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 8. s. 893. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2022.
Allāhyār Khan lost battles at Kāfer Qaḷʿa (present-day Eslām Qaḷʿa) and Rebāṭ-e Parīān, fell back on Herat, and was soon obliged to surrender.
- ^ "To the Departure of Nadir Shah". www.ibiblio.org. 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.
- ^ Axworthy 2018, s. 174.
- ^ Süleymanov 2001, s. 146.
- ^ Süleymanov 2001, s. 147.
- ^ Axworthy 2018, s. 175.
- ^ a b Süleymanov 2001, s. 150.
- ^ Süleymanov 2001, s. 151.
- ^ Süleymanov 2001, s. 151-152.
- ^ a b Süleymanov 2001, s. 152.
- ^ Axworthy 2018, s. 178.