Kadızâde Mehmed

Kadızâde Mehmed Efendi, Küçük Kadızâde veya Kadızâdeli (o. 1582 Balıkesir - 1635) Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşamış olan bir vaiz. Görüşlerini kabul eden taraftarları, kendilerine Kadızâdeliler demekteydiler. Kadızâde Mehmed'in, İmam Birgivî'nin talebesi olmasından dolayı tasavvufu reddettiği öne sürülür. Mehmed'in babası, vilâyet hâkimiydi.

Kadızadeliler, halkı etki altına alarak politik davranışlarda bulunan kişilerdi. Halka hitaben konuşan vaizler, devlet aleyhinde ileri geri konuşabilir ve isyan çıkarabilirlerdi. Kadızâdelilerin ilk önderlerinden biri Kadızâde Mehmed Efendi'dir. Gençken tarikat yoluna girmek istemiş, ancak anlayışına uymadığından meslek olarak vaizliği seçmiştir.

Hitâbeti kuvvetli olduğundan kısa zamanda ün kazanarak 1631 yılında Ayasofya Camii vaizliğine tayin edilir, devlet işlerinin bozukluğuna dikkat çeker. Bütün bu bozuklukların şeriate aykırı hareketlerin sonucu olduğunu söyler. Halkı şeriate aykırı saydığı tarikatlere karşı hareket ettirmiştir. IV. Murad'ın tütün yasağını desteklemiştir. Tütün ve kahvenin Allah tarafından yasaklanmadığı hatırlatılınca hükümdarın yasakladığını, bunun kâfî olduğunu söylemiştir.

Sûfîlerle yaptığı münakaşaları, ilk defa Pîr Sivas Efendi'yle tartıştığında dikkat çekti. Birkaç sene İstanbul'da Sultan Murad Camii'nde imamlık yaptıktan sonra Yavuz Sultan Selim Camii'nde imam olup Cuma hutbelerinde muntazaman tasavvuf karşıtı hutbeler okudu.

Kadızâde Mehmed, Sultan IV. Mehmed'in bir danışmanı olunca o ve yakınlarının sarayda etkili oldu. Kendisi İslâm Peygamberi'nin ve Selef-i Sâlihîn zamanındaki gibi sâde bir hayata dönüşü tavsiye ederdi. Dolayısıyla bid'at olarak gördüğü kubbe yapımı, Mevlid Kandili, kahve ve tütün kullanmak, sûfîlerin zikirleri gibi şeylere karşı cephe aldı.

Literatür

• Türkiye Tarihi 3, Hüsiyen G. Yurdaydın, Sina Akşin, Zafer Toprak, Ayla Ödekan, Metin Kunt Suraiye Faroqhi, 2.250

Ayrıca bakınız

• Kadızade
• Üstüvanî Mehmed