Kıyı sedimantasyonu
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Şubat 2016) |
Kıyı Sedimantasyonu ve Kaynağı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yakın kıyı bölgesindeki katı maddelerin (kaya,falez,kumlar vb.) dalga, rüzgar, erozyon gibi doğal faktörler ile beşeri faaliyetler sonucu zayıflatılıp, aşındırılarak ve hareket ettirilerek taşınması daha sonra kıyı önünde ve ilerisinde çökelmeleri sonucu oluşmaktadır. Sedimantoloji genelde sedimantasyon ile karıştırılır.[1]
Yeryüzünün yaklaşık olarak %70’i sedimanter (çökel) kayaçlarla kaplıdır. Bunlar; çoğunlukla çakıltaşı (conglomerate), kumtaşı (sandstone), silttaşı (siltstone), kireçtaşı (limestone), şeyl (shale) ve görece daha az miktarlarda tuz oluşumları (salt deposits), demirtaşı (ironstone) ve çörtten (chert) oluşmaktadır.[2]
Kıyı Morfolojisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıyı bölgesi, kıyı çizgisi, yakın kıyı bölgesi, uzak kıyı bölgesi ve açık denizi kapsamaktadır. Kıyı Bölgesi, deniz ile karanın karşılıklı etkileşiminin ortaya çıktığı bölgedir. Kıyı Çizgisi, kıyı bölgesi içerisinde, denizin normal koşullarda ulaşabildiği kara içerisindeki en iç noktaları birleştiren çizgidir. Yakın Kıyı Bölgesi, dalgaların kırılmaya başladıkları nokta ile kıyı çizgisi arasındaki bölgedir. Uzak Kıyı Bölgesi, dalgaların kırılmaya başladıkları nokta ile kırılma noktasının açığında deniz tabanının dalga etkisini hissettiği nokta arasında kalan bölgedir. Açık Deniz, dalganın deniz tabanını etkilemediği bölgedir.
Kıyı Bölgesinin Katı Madde Kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıyıları oluşturan kum ve çakılların ana kaynağı, karalarda meydana gelen erozyon ve kayaların parçalanmasıyla oluşan malzemedir.
Bu malzemeler sel ve akarsular yoluyla denize taşınırlar. Bu taşınma sürecinde iri malzemeler kum ve çakıl boyutuna ve şekline ulaşırlar. Denize taşınan bu katı maddeler dalga ve akıntı etkileriyle kıyı bölgesinde dağılırlar.
Katı madde hareketlerinin söz konusu olabileceği kıyı bölgeleri büyük çoğunlukla kum ve çakıl boyutundaki malzemeden oluşur. Silt ve kil gibi daha ince malzemeler ise ancak kıyının çok durgun, korunmuş veya yarı korunmuş, açık denize kısmen kapalı bölgelerinde çökelirler. Katı madde hareketine yol açan etkenler, dalgalar, akıntılar ve gel-git tir. Katı madde hareketinin kıyıya etkileri kıyı erozyonu ve yığılma şeklinde ortaya çıkar.
Kıyısal katı madde hareketi göz ardı edilirse; limanlarda kumlanma problemi, kıyılarda istenmeyen erozyon veya yığılma problemleri, denizel çevrede olumsuz gelişmeler yaşanılması kaçınılmaz olacaktır.[3]
Ana Araştırma Konuları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Dalga kaynaklı sediman taşınımı
- Kıyısal sediman hareketleri
- Sahil erozyonu ve yığılma kontrolü
- Kıyı ve denizel çevre
- Kıyı yapılarının ekolojik etkileri.
| ORTAM | SEDİMANTER YAPI | DAĞILIM PATEMİ |
|---|---|---|
| Akarsu | En yaygın yapılar çarpraz tabakalanmalı dunelar, kum dalgaları,parçalanma çizgisellikleri.ripıllar, oyma izleri,lateral tane boyu değişimi, imbrikasyon | Paleo-akıntı, paleo-yamacı ve provenensın yerini gösterir. Düşük menderesli derelerde küçük sapmalarla beraber unimodal, yüksek menderesli derelerde ve alüvyal yelpazelerde çok sapmalı ama yine de unimodal. |
| Delta | Kumul'lar, kum dalgaları, kanallar, parçalanma çizgisellikleri. Ripılların oluşturduğu çapraz tabakalar | Yer yer deniz dalgaları ve gel-git dağılımı çok fazla karmaşıklaştırmasına rağmen genelde unimodal. |
| Sığ Deniz | Kumullar, kum dalgaları dominant. Ayrıca ripiller ve kanallar | Gel-gitin terslenmesi nedeniyle genelde bimodal. Eğer tek tip gel-git rejimi dominant ise unimodal. Polimodal ve düzensiz dağılımlarda oldukça yaygındır. |
| Turbit Havzası | En güvenilir metot taban yapılarının kullanılmasıdır. Ayrıca çapraz tabakalanma tane dizilimi, yıkılma yapıları | Örnek Basene ve paleo yamaca dik olsa da genelde unimodal. Bir denizaltı yelpazesinde ise radyal. Kontuntler paleo yamaca paralel akıntı yönü verirler. |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Tucker, M.E. 1981. Sedimentary Petrology an introduction. Reading, H.G. 1982. Sedimentary environments and Facies-II.
- ^ Tucker, M.E. 1981. Sedimentary Petrology an introduction. Reading, H.G. 1982. Sedimentary environments and Facies-II. Türkiye kıyıları 97: Türkiye'nin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı : 24-27 Haziran 1997, ODTÜ, Kültür ve Kongre Merkezi : bildiriler kitabı
- ^ Mial, A.D., 1996. The Geology of Fluvial Deposits. Springer Verlag, New York.
Tucker, M.E. 1981. Sedimentary Petrology an introduction. Reading, H.G. 1982. Sedimentary environments and Facies-II.
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Peru Kıyı Sedimantasyonu -
Nil Deltası -
Antalya Kumsalı
