Kıpçak grubu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
19.10, 8 Ocak 2016 tarihinde Vikiçizer (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 16489948 numaralı sürüm (→‎Karakteristik özellikleri: düzeltme AWB ile)
Kıpçak dilleri yayılım haritası
  Kıpçak-Bulgar
  Kıpçak-Kuman
  Kırgız–Kıpçak ve Kıpçak–Nogay

Kıpçak grubu veya Kıpçak dilleri, Türk dillerinin bir koludur. Yaklaşık 30 milyon kişi bu gruba ait dillerden birini konuşur. Avrupa, kuzey Orta Asya, Kafkasya, Sibirya ve Kırım, Kıpçak dillerinin konuşulduğu bölgelerin başında gelir. Adını Kıpçakların dili Kıpçakçadan alır.

Sınıflandırma

Eski Kıpçakça

13-17 yüzyıllarda üç kolda ilerleyen Eski Kıpçakça geriye dönük Kıpçak dilleri sınıflandırmasında Kıpçak-Kuman kolunda ele alınır :

1. Kumanca ya da Altınordu Kıpçakçası veya Bozkır Kıpçakçası
2. Memlûk Kıpçakçası ya da Arap harfli Kıpçak Türkçesi
3. Ermeni Kıpçakçası ya da Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi

Yeni Kıpçakça

Yeni Kıpçakça dönemi çağdaş Kıpçak dilleri üç ana kolda sınıflandırılır:

Tasnif tarihi

Türk dillerinin sınıflandırması (tasnifi) henüz tam olarak yerine oturmuş değildir. Çok çeşitli lehçe ve şivelere ayrılan, yeryüzünde yaklaşık 200 milyondan fazla bir nüfusa sahip Türk boyları tarafından konuşulmakta olan Türkçenin fonetik ve morfolojik özelliklere göre tam bir sınıflandırmasının yapılabilmesi için karşılaştırmalı dil araştırmalarının derinleştirilmesi, her lehçe ve şivenin özelliklerinin tam olarak ortaya konulması gerekmektedir.[1]

Türk dili araştırmaları tarihinde Kıpçak dillerinin sınıflandırılması:[1]

  • Wilhelm Radloff (1882), Kırgız, Kazak, Karakalpak, Tatar, Başkurt dillerini Batı diyalektleri; Karaçay, Balkar, Kumuk, Karaim dilleri ise Oğuz dilleri ile birlikte Güney diyalektleri adı altında sınıflandırır.
  • Aleksandr Samoyloviç (1922), Tav grubu (Kıpçak-Kuzeybatı) adı altında ele alır.
  • Lajos Ligeti, Kıpçak dilleri olarak sınıflandırır.
  • Nikolay Baskakov, Batı Hun kolunun Kıpçak grubu içinde Tatar, Başkurt, Kuman, Karaim, Kumuk, Nogay, Kazak, Karakalpak dillerini, Doğu Hun kolunun Kırgız-Kıpçak grubu içinde ise Kırgız ve Altay dillerini ele alır.
  • Reşid Rahmeti Arat, tav-grubu içinde sınıflandırır.
  • Johannes Benzing ve Karl Heinrich Menges, Batı Türkçesi (Kıpçak-Kuman dilleri) olarak sınıflandırır.

Karakteristik özellikleri

Kıpçak Türkçesinin karakteristik özelliklerinden biri de ünlüler arasında bulunan /-t-/ seslerinin tonlulaşmamasıdır (yani tonlulaşıp /-d-/ sesine dönüşmemesidir)[2]

Konuşanların sayısı

Tüm Türk dilleri konuşanların sayısı birbirini anliyabilen dillerden oluşan grublara ayrıldığında böyle bir paylaşım ortaya çıkmaktadır
Dil Konuşanların sayısı konuşulduğu ülkeler (ve sayıları)
Karaimce ölmek üzere † Litvanya 20, Ukrayna <10, Polonya <10
Kumukça 280.000 Rusya (Dağıstan)
Karaçay-Balkarca 250.000 Rusya (Karaçay-Çerkesya, Kabardey-Balkarya)
Kırım-Tatarcası 500.000 Ukrayna 200.000, Özbekistan 190.000, Kırgızistan 40.000
Tatarca 7,5 milyon Rusya 5.500.000 Özbekistan 470.000, Kazakistan 330.000, Kırgızistan 70.000,
Tacikistan 80.000, Türkmenistan 50.000, Ukrayna 90.000, Azerbaycan 30.000
etnik olarak Tatarlar: 6,6 milyon
Başkurtça 2.2 milyon Rusya 1,7 milyon, Özbekistan 35.000, Kazakistan 20.000
Nogayca 70.000 Rusya (Kuzeykafkas)
Karakalpakça 400.000 Özbekistan
Kazakça 14-16 milyon Kazakistan 8 milyon, Çin 1 milyon, Özbekistan 800.000, Rusya 650.000, Moğolistan 100.000
Kırgızca 5.4 milyon Kırgızistan 3,3 milyon, Özbekistan 200.000, Çin 200.000

Kaynakça

  1. ^ a b Tavkul, Ufuk (2003). Türk lehçelerinin sınıflandırmasında bazı kriterler. Kırım Dergisi, 12 (45), 2003, 23-32.ss
  2. ^ Eker, Süer (1998). Kıpçak Grubu Türk Dillerinin Karşılastırmalı Ses Bilgisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1998

Dış bağlantılar