Kürtlerin kökeni

Vikipedi, özgür ansiklopedi
20.04, 1 Ocak 2017 tarihinde D2001x (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 17999696 numaralı sürüm (forumlar kaynak olarak verilemez)

Kürtlerin kökeni (Şablon:Lang-ku), bilimsel çalışmaların sonucunda Kürtlerin her ne kadar heterojen bir halk olduğu ortaya çıkmış olsa da[1] İran halkları sınıfında kabul edilmişlerdir.

Kürtlerin İran halkları arasında sınıflandırılması dilbilimsel ve tarihi verilere dayanmaktadır. İranlı tipi gözle görülür biçimde, yer yer değişiklikler gösterir. Kürtlerin doğudan (Batı İran: Eski Medya) batıya (Merkezi Kürdistan) yayılmış olmaları ihtimal dahilindedir. Bununla beraber Merkezi Kürdistan'a Kürtlerin gelmesinden önce benzer bir ad taşıyan "Kardu" adlı bir ulusun yaşamış olması ve bunların sonradan "İranlı Kürtler" ile karışmış olması da mümkündür.[2]

İsim kökeni

Kürtlerin köken olarak Zagroslu bir halk oldukları bilinmektedir. Ayrıca Kürtler, Zagros Dağları'nı kutsal olarak görmektedirler.

"Kürt" isminin en eski yazılış biçimi olarak Sümer tabletlerinde geçen (M.Ö 3.bin yıl) ve yine bir halkı ve devleti ifade etmek için kullanılmış olan Karda-ka, "dağlı olan" anlamına gelmektedir.[3][4] Söz konusu isim daha sonra Akkadlar tarafından da kullanılmıştır ve "Cesur - Kahraman" anlamına gelmektedir. Bin yıl sonra Asurlular yine aynı halkı tanımlamak için Kardu (Kahraman) ve Karadu (Kuvvetli Olmak) isimlerini kullanılmışlardır. Asur kralı I.Tiglat-Pileser Azu dağlarında (Kozluk) Kurtie halkı ile savaştığını söylemiştir. Antik çağlarda Zagros dağlarında yaşamış ve Akkad İmparatorluğu'na son vermiş olan Gutilerin yine "Qurtie" isminden türeyip Quti/Gurti/Guti şekline dönüştüğü kabul görmektedir.[5][6] Grek kaynaklarında ilk kez M.Ö 401'de Sokrates'in öğrencisi olan Ksenofon tarafından kaleme alınan Anabasis (Onbinlerin Dönüşü) adlı eserde modern Cizre bölgesi içinde kalan Cudi/Gabar dağlarında yaşayan savaşçı "Karduchoi" (Kardaka) halkından bahseder.[7] Aynı bölge olan Cizre'nin eski bir ismi de Aramiler tarafından Beth-Kardu (Kardu Gazartası, Türkçesi: Kardu rahipliği) denilmiştir. Müslümanların kutsal kitabı olan Kur'an-ı Kerim'de geçen ve Nuh'un Gemisi'nin indiği söylenen Cudi Dağının da alfabe farkından ötürü "Gudi" isminin Arapça'da "G" harfinin olmamasından kaynaklanarak (Ğudi) "C" harfine dönüşmesinden ötürü Hud suresinde geçmekte olan; "Gemi de Cûdi dağının üzerine yerleşti." 44. ayetinin bilimsel olarak etimolojik çevirisinde "Gemi de Gudi dağının üzerine yerleşti" şeklinde olmaktadir.[8] Ermeniler Cizre için Kordukh ismini kullandılar. Her nekadar Cizre için Araplar "Caziraltul ibn Umar" (Ömeriye Ceziresi) ismini vermişlerse de önceleri ilk kez kullandıkları isim "Bakarda" (Kardai) adını kullanmışlardır ve "Bakardai bölgesi" Cizre'nin bir parçasi olup 200 köyü kapsamaktaydı (Thamanin, Cudi, Firuz ve Habur ).[9] Ksenofon'dan üç asır sonra doğan "ilk Modern Coğrafyacı" olarak kabul edilen Strabo ise "Gordyaia oré" ismini Diyarbakır-Muş arasındaki dağlık bölgeyi tanımlarken kullanmıştır.[10] Farslar, söz konusu halkı tanımlarken önceleri Med (Mard), daha sonra Gurd (Bazi kaynaklarda: Gord) ve son olarakta Kurd isimlerini kullanmışlardır ve "Gord" ismi (Kahraman-Cesur) anlamına gelmektedir.[11] Yine Romalılar ve Yunanlar İran'da yaşayan Kürtler için "Cyrtiiler" demişlerdir ve söz konusu bölge ilk kez "Kardu" isminin kullanıldığı Zagros Dağları'nın batısındaki topraklar içindeki Kürtler'dir.[12] Söz konusu olan "Cyrtii Kürtleri" paralı asker olmakla ünlenmişlerdir. Cyrtiili askerler, M.Ö 220-171 yılları arasındaki Roma, Selevkos ve Bergama kralları arasındaki savaşta kullanılmışlardır.[13] G.Asatrian'a göre Cyrtiler, Med kökenli bir aşiretti.[14] İsim kökeninde Kürt isminin en eski yazılış biçimi olarak belirtilmiş olan Kardu isminin son modern kullanımı bir Kürt reisi olan ve Şeddadiler'in kurucusu olan Muhammed bin Şeddadi bin Kartu (veya Kartii) isminde ve Bitlis sınırları içerisinde yer alan Akkadlıların sözünü ettiği Kardu yerleşim yerinin 20.yüzyıla kadar değişmemiş hali olan "Kurti köyü"nün isminin değiştirilip Türkçeleştirildiği döneme rastlar.

Soy

Kürtler, ataları olarak Med kralı Siyaksares'i kabul etmektedirler. Kürt milli marşı olan Ey Rekip'te: "Biz Medlerin ve Keyhüsrev'in (Siyaksares) çocuklarıyız" şeklinde geçmektedir.(Siyaksares'in mezarı) Süleymaniye, Kürdistan Bölgesel Yönetimi.[15]

Bilimsel çalişmalarla elde edilen sonuçlardan yola çıkarak Kürtlerin etnik açıdan farklı gruplardan oluşan bir halk olduğu[16] ve bugün yaşadıkları coğrafya olan Kürdistan'a yüzlerce yıllık göçlerin ardından gelen halkların ortak torunları oldukları anlaşılmıştır. Hurri, Guti, Kurti, Kaldi, Mard, Zela, Karduk (Ari Medleri), "Sagartyanlar", Mitanniler ve Kassitler gibi halklar tek başlarına Kürtlerin ataları ve kültürleri değil, yalnızca bir atayı temsil etmektedirler. Kürtler üzerine bir otorite ve bilirkişi olarak kabul edilen Michael Mehrdad R.S.C İzady[17] şöyle söyler: "Kürtler tek, bağımsız ve tanımlanabilir ulusun tarih ve kültürleriyle çok-dilli, çok-dinli ve çok-ırklı bir ulustur."[18] Nitekim Türk seyyah Evliya Çelebi'de Seyahatname'sinde şunu söylemiştir: "Kürtçe de on iki türlü olup, çok kelime ve sözleri birbirine benzemez, hatta birbirlerinin sözlerini ancak tercüman ile anlarlar."[19] Antropolog Egon von Eickstedt ise: "Kürt halkı işte böyle doğdu. Bu halk, birçok ırktan buraya göç etmiş olanlardan, küçük dağlı aşiretlerden heterojen olarak ortaya çıktı. Kürtlerin dili ve dağları, Kürt halkının birliği oldu. Med dili olmasaydı, Kürt halkı da olmayacaktı"[20] Ancak Kürtler, kökenlerini Hurrilere ve Medler'e dayandırırlar.[21]

Nitekim son zamanlarda Kürtlerin Cermen oldukları yönünde iddialar ortaya atılmıştır ve iddiaların gerçeklik payı da küçümsenmeyecek kadar yüksektir.[kaynak belirtilmeli]

Genetik ve Antropolojik çalişmalar

Genetik analizler Kürtlerin ortadoğuda yaşayan Azeriler, Ermeniler, Gürcüler ve Yahudiler ile bağları olduğu saptanmıştır. mtDNA HV1b2 hablotip ugrubu Aşkenazi Yahudileri ile Yezidi Kürtleri arasında bulunmuştur.[22] Kevin Alan Brook şunu söylemektedir: "2001 yılında, Yahudi, Alman ve Hint bilim adamları, dünyadaki Yahudilerin büyük bir çoğunluğunun Kürt halkıyla çok yakın akrabalık bağları olduğunu keşfetti."[23] Sencar bölgesi Kürtleri üzerinde antropolojik araştirmalar yapan H.Field'in incelediği 598 kişiden 162'sinin içinde; " Armenoid (48), Balkan (12), Değişmiş Akdenizli (36), Avro-Anadolulu (38), safkan ya da melez İranid (4), Alpinid (12), Mongolid (1) ve Bedounin/Hemitik (1) olmak üzere tip çeşitlerine rastlamıştır. Ancak 235 Yezidi Kürdü'nün tipolojisinde ise tamamının aynı olduğunu vurgulamaktadir."[24] Felix von Luschan'ın çalişmasından çıkan bir sonuca göre: "Batı Kürtleri, Doğu ve Güneydoğu Kürtlerinden farklıdırlar.Birinciler sarışın, mavi gözlü ve dolikosefal (uzunkafalı) tiplerdir. Diğerleri ise esmer, siyah gözlü, brakisefaldirler"[25] Kürtler'in atalarından kabul edilen Gutiler'in[26][27][28][29][30], soluk tenli ve sarışın oldukları sanılmaktadir.[31][32][33]

Galeri

  • Beritan aşiretinden soluk tenli, renki gözlü bir Kürt çocuğu.
    Beritan aşiretinden soluk tenli, renki gözlü bir Kürt çocuğu.
  • Sarıya çalan saçları ile bir Kürt kızı (Dara -Nusaybin)
    Sarıya çalan saçları ile bir Kürt kızı (Dara -Nusaybin)
  • Renkli ve koyu renk gözlerine sahip olan üç Kürt çocuğu (Bismil)
    Renkli ve koyu renk gözlerine sahip olan üç Kürt çocuğu (Bismil)
  • Sarı saçları ile bir Peşmerge kızı (Dohuk)
    Sarı saçları ile bir Peşmerge kızı (Dohuk)
  • Renkli ve koyu renkte gözleri, sarı ve siyah saçları ile Kürt çocukları (Süleymaniye)
    Renkli ve koyu renkte gözleri, sarı ve siyah saçları ile Kürt çocukları (Süleymaniye)

Kürdistan isminin kökeni

title="Van Gölü" href="Van Gölü">Korduene (Van Gölü'nün hemen güneyinden 'Güneydoğu Anadolu' eski Medya bölgesine kadar dağlık bölge)

Ana madde: Kürdistan

Kürdistan, Kürtlerin binlerce yıllık yaşam serüvenlerini geçirdikleri bölgenin son kullanılan ve günümüzde kullanılmaya devam eden ismidir. Kürdistan "Kürtlerin yurdu/ülkesi" anlamına gelmektedir. Kurd kelimesinin sonuna bir yurt veya ülke anlamı veren İrani kökenli -istan kelimesi gelmektedir ve "Kurd-istan" (Kurdistan: Kürt ülkesi) biçimini almaktadir.[34][35] "Kürt" etnik terimi çok eskilere dayanmakla birlikte, bu terimin yaygın kullanımı Hamedan'ın kuzeydoğusunda başkenti Bahar olan bir eyalet kuran son Büyük Selçuklu Hükümdarı Sultan Sencer tarafından kullanıldığı sanılmaktadir.[36] Kürtlerin yaşadiği bölge için kullanılan ilk ismin Sümer tabletlerinde geçen ve hem bir halkı hemde ülkeyi tanımlayan Karda-ka olduğu düşünülmektedir (Bkz: İsim kökeni). Söz konusu kelimenin değişmiş bir versiyonu olan ve yine aynı bölge için kullanılmış olan Cordu-ene (Corduene) isminin modern Kurdistan isminin en eski adı olduğu kabul edilmiştir.[37][38][39] Kendi kralları tarafından yönetilen ve ne Ermeniler'e ne de Persler'e bağımlı olmayan, Hurriler'in gök Tanrisi Teşhub'a inandıkları bilinmektedir.[40] Birçok uygarlık aynı bölgeyi adlandırırken kendi dillerine uyarlanmış şekilde telafuz etmelerine rağmen "KUR" ve "KRD" kökü değişmemiştir. Bunlardan birkaçı:

Kökene dair efsaneler

Şerefname'nin yazarı Şeref Han. (Kürtler'in tarihi ve kökeni üzerine ilk eser veren kişi Dinaveri olmasına rağmen, günümüze ulaşan ve ayrıntılı bilgiler içeren eser Şerefname'dir.)

Kürtler, köken itibari ile bir tek halkın değil, Kürdistan'a göç etmiş birçok antik halkın ortak soyunu temsil etmektedir.[18] Böyle bir durumda eski çağlardan beri Kürt denilen halkın kökenine dair çeşitli efsaneleşmiş iddialar ortaya atılmıştır. Şerefname'ye göre Kürtler Bacnawi ve Boti aşiretlerinden türemişlerdir. Kürtler tarafından yine ortaya atılmış bir diğer iddia ise Zilan ve Milan adlı iki aşiretten türemiş olduklarıdır.[42]

Yahudilerin iddiasına göre ise: "Kral Süleyman bir gün 500 cini çağırdı ve güneşin battiği yöne doğru (Avrupa) uçarak batının en uzak ülkelerinden, dünyada benzeri olmayan güzellikte 500 bakire kızı alıp getirmelerini emretmiş. Cinler istenilen özelliklerdeki kızları bulmak için uzun süre yol aldılar. Mayıs ayındaki dolunay kadar güzel bu kızları bulmak için araştirip durdular. Nihayetinde aradıklarını bularak dönüş yoluna düştüler, ancak kızlarla beraber daha saraya varmadan Kral Süleyman ölmüştür.Kral ölünce cinler o kadar zahmetli ve uğraştırıcı uğraşından sonra bu güzel kızları geri götürmeye gönülleri rıza vermeyince kendileri onlarla evlenmiş ve hem güzellikte hem de güç ve kuvvette dünyada eşine rastlanmayan nitelikte çocukları olmuş. Bu çocuklar çoğalarak Medlerin ülkesine hakim olmuş ve bu günkü Kürtlerin atalarını oluşturmuşlardır."[43]

İranlılar'ın en önemli eserlerinden olan ve Firdevsi tarafından yazılan Şehname'de ise Kawa'nın zorba Dehak'ın elinden kurtardiği Medli gençlerin daha sonra oluşturdukları soydan Kürtlerin oluştuğu iddiasıdır, şöyle geçmektedir:[44][45]

Yaptilar o değersiz beyinden yemek

Böylece her ay otuz genç

Kurtuldular o zalim Dehak'tan

Onlardan toplandı iki yüz insan

Öyle ki kimse tanımadı diğerini

Aşçı verdi onlara bir keçi ve birkaç malak

Ve gösterdi onlara çölün yolunu

Böyle oluştu işte Kürt denilen halk

Ki, ne yar hatırladılar ne de iskan

Ünlü Türk seyyah Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde ise Kürtler'in kökenine dair şu iddia geçmektedir:

"Makdisi tarihine göre, Tufan'dan sonra ilk kurulan bu Cudi şehridir. Sonra Sencar Kalesi ve sonra da bu Miyefarkin Kalesi yapılmıştır. Amma Cudi şehri sahibi, Hazreti Nuh ümmetinden Melik Kürdim'dir. Altı yüz yıl yaşamıştır. Kürdistan diyarlarını dolaşıp bu Miyefarkine gelmiş su ve havasından hoşlanarak burada yerleşmiştir. Çocuklarının soyu gayet çok olup İberi ve Acem dillerinden ayrı bir dil meydana getirmişlerdir ki ne İberi ne Arabi ne de Farsi ne de Düri'dir. Buna halen Kürdi dili derler ki bu diyarlarda kullanılır."[19]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Kurds". The Columbia Encyclopedia, 6th ed. Encyclopedia.com. 2014. Retrieved 29 December 2014.
  2. ^ V.Minorsky, Kürtler ve Kürdistan, Kökenler ve İslam Öncesi Tarih
  3. ^ a b http://www.scirp.org/journal/PaperInformation.aspx?PaperID=49273
  4. ^ Reynolds, G. S. "A Reflection on Two Qurʾānic Words (Iblīs and Jūdī), with Attention to the Theories of A. Mingana". Journal of the American Oriental Society 124 (4 date=October–December 2004): 683, 684, 687.
  5. ^ Egon von Eickstadt,Türkler Kürtler İranlılar,sayfa 57
  6. ^ Afrika ve Ortadoğu halkları ansiklopedisi (Kürt tarihi/Sayfa.382)
  7. ^ Anabasis, 259, 263, 265
  8. ^ Ilya Gershevitch, William Bayne Fisher, The Cambridge History of Iran: The Median and Achamenian Periods, 964 pp., Cambridge University Press, 1985 (p. 257) ISBN 0-521-20091-1, ISBN 978-0-521-20091-2
  9. ^ Yakut El H. IV. s 56
  10. ^ Strabo, a.g.e IX. s12-4.123
  11. ^ Karnamak-i Artakshir-i Papakan, çeviri Nöldeke, Göttingen 1879, 37, 48 ve Arap yazarları kayıtları.
  12. ^ V.Minorsky, Kürtler ve Kürdistan, Doz yayınları sayfa 45
  13. ^ Livy. XLII.s.58, 13, XXXVII, s. 40, 9; Polybius, V. s. 52, 5,
  14. ^ G. Asatrian, Prolegomena to the Study of the Kurds, Iran and the Caucasus, Vol.13, pp. 1–58, 2009: "Evidently, the most reasonable explanation of this ethnonym must be sought for in its possible connections with the Cyrtii (Cyrtaei) of the Classical authors.
  15. ^ http://sassanids.com/tomb-cyaxares/
  16. ^ David Mc Dowall, "Modern Kürt tarihi", Doruk Yayınları
  17. ^ Kürtler Bir El Kitabı, Arka Kapak, Mehrdad İzady kısa biyografisi tanıtımı, DOZ yayınları 3.baskı
  18. ^ a b Mehrdad İzady, Kürtler, s.62
  19. ^ a b Seyahatname, Kürdistan, sayfa 1969
  20. ^ Egon von Eickstedt, "Türkler-Kürtler-İranlılar"
  21. ^ David Romano, The Kurdish nationalist movement: Opportunity, Mobilization and İdenity, Cambridge Üniversitesi s 131 ,2006
  22. ^ http://www.khazaria.com/genetics/kurds.html
  23. ^ Hazar Yahudileri, Kevin Alan Brook
  24. ^ H.Field, The anthropology of İraq, Part II, no 1, The Northern Jazira, no 2, Kurdistan, no.3 Conslusions, 1952; Peabody Museum, Harvard Univ. vol. xlvi/1-3 (1951-1)
  25. ^ F.von Luschan, The early inhabitants in western Asia, in JRAİ, xIi (1911), 221-44; von Luschan, Völker, Rassen, Sprachen, Berlin 1922
  26. ^ ^ Kurds/History. s. 382.Afrika ve Ortadoğu halkları ansiklopedisi (Kürt tarihi/Sayfa.382)
  27. ^ Büyük Sovyet Ansiklopedisi, 7. cilt,sf 498
  28. ^ Central Asiatic Journal, 12-13. ciltler,sf 64
  29. ^ Senar Turgut,Mezopotamya'da Kürt Uygarlık Tarihi,Sayfa 31
  30. ^ Egon von Eickstedt,-Türkler,Kürtler İranlılar, Peri yayınları
  31. ^ Erken Dönem Babil Tarihi ", Henry H. Howorth Vol.16, No.61 (OCAK.1901), Sayfa:32
  32. ^ Sümerler, Leonard Woolley,1929, Sayfa.5.
  33. ^ Hurrians and Subarians, Studies in Ancient Oriental Civilization, Gelb, 1944, p.88
  34. ^ http://etymonline.com/index.php?term=-stan&allowed_in_frame=0
  35. ^ https://www.britannica.com/place/Kurdistan
  36. ^ Thomas Bois, Kürtler ve Kürdistan, Doz yayınları, s. 11
  37. ^ Rawlinson, George, The Seven Great Monarchies Of The Ancient Eastern World, Vol 7, 1871.
  38. ^ https://www.britannica.com/topic/Kurd
  39. ^ N. Maxoudian, Early Armenia as an Empire: The Career of Tigranes III, 95–55 BC, Journal of The Royal Central Asian Society, Vol. 39, Issue 2, April 1952 , pp. 156–163.
  40. ^ Olaf A. Toffteen, Notes on Assyrian and Babylonian Geography, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, pp.323-357, 1907, p.341
  41. ^ Anabasis, Karduk Dağlarına Sığınma
  42. ^ Sykes, Anthropological instute, 1908 sayfa 470
  43. ^ Kahn, M. (1980). Children of the Jinn: in Search of the Kurds and their Country. Michigan: Seaview Books, pp. xi.
  44. ^ Mesudi Murûc III. s 251
  45. ^ Seccat Aydınlu, Firdevsi'nin Şahname'sinde Kürtler sayfa 15
  • Mehrdad İzady, Kürtler: Bir El Kitabı ,DOZ yayınları 3.Baskı
  • V.Minorsky- Thomas Bois- D.N. Mac Kenzie , Kürtler ve Kürdistan ,DOZ yayınları 2.Baskı
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kürtlerin_kökeni&oldid=17999696" sayfasından alınmıştır