Kürt enstitüleri
Kürt enstitüleri, Kürt dili üzerine bilimsel araştırmalar yapmak ve yayınlar hazırlamak üzere değişik ülkelerde kurulmuş olan araştırma kurumlarıdır.
Bu enstitülerden en eski ve bilineni Paris'te kurulmuş olan Paris Kürt Enstitüsüdür.
Enstitütüler
Paris Kürt Enstitüsü
Paris Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya kurdî ya Parîsê, Fransızca: Institut kurde de Paris, IKP), Paris'te bulunani Kürt dilini ve kültürünü araştıran 1983 yılında kurulmuş olan enstitüdür. 1993 yılında vakıf olmuştur.[1]
Brüksel Kürt Enstitüsü
Brüksel Kürt Enstitüsü[2] (Kürtçe: Enstituya Kurdî ya Brukselê), Brüksel'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1978 yılının Ekim ayında Belçika'da Têkoşer - Yekîtiya Karker û Xwendekarên Kurd adıyla kurulmuş ve daha sonra 1989 yılının Mayıs ayında Enstituya Kurdî ya Brukselê olmuştır. Başkanı Derwes Ferho'dur.[3]
Amacı
Enstitünün amacı: Belçika'da yaşayan Kürtleri yüceltmek, Belçika toplumuna güzelce uyum sağlamaları için kendi kimliğini, medeniyetini Belçikalılara, Avrupalılara ve diğer insanlara Kürt tarihi ve medeniyeti üzerinden tanıtmak.
Siyasî hareket
Thodoros Koutroubas, Ward Vloeberghs ve Zeynep Yanasmayan'a göre, Brüksel Kürt Enstitüsü, Türkiye'deki insan hak ihlali ve Güneydoğu'daki Kürt halkının istikrarsız durumuna dikkatlerini çekmek için planlanan basın toplantılar ve gösteriler gibi diğer hareketlerde görev yapmak için belirgin siyasî gündeme sahiptir.[4]
Enstitü, 16 Eylül 2000 tarihinde İstanbul Kürt Enstitüsü, Berlin Kürt Enstitüsü ve Stokholm Kürt Enstitüsü ile ortak bir açıklama yaparak, Kürtler arası çatışmaların durdurulmasını ve iç barışın sağlanmasını istedi.[5]
İstanbul Kürt Enstitüsü
İstanbul Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya Kurdî a Stenbolê), 18 Nisan 1992[6] tarihinde İstanbul'da kurulan Kürt dilini[7], kültürünü ve edebiyatını merkeze alan araştırma kurumudur.[8] 31 Aralık 2016 tarihinde İçişleri Bakanlığı tarafından Olağanüstü Hal'in (OHAL) 11. Maddesi kapsamında İstanbul Kürt Enstitüsü kapatıldı.[9]
Berlin Kürt Enstitüsü
Almanya Kürt Enstitüsü (2007'de Köln'e taşına kadar Berlin Kürt Enstitüsü)[10] (Kürtçe: Înstîtûta Kurdî li Berlîn), Berlin'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur.
1994 yılında araştırma ve bilim için kurulmuştur. Enstitünün derginin adı Lêkolîndir.
Enstitünün kitapları Kürt Enstitüsü Yayınları (Weşanên Înstîtûta Kurdî)ndan çıkmaktadır.
Enstitü'nün PKK ile bağlantısının olmadığı yönündeki görüş vardır.[10] Ancak Michael M. Gunter'in aktardığına göre, Berlin Kürt Enstitüsü'nün eski üyelerinden Abdurrahman Durre, PKK tarafından Avrupa'da kurulan Kürdistan İslamî Hareketi'nin sözcülüğünü üstlenmiştir.[11]
Stokholm Kürt Enstitüsü
Stokholm Kürt Enstitüsü[2] (Kürtçe: Înstîtuya Kurdî li Stockholmê), Stokholm'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1996 yılında kurulmuştur.
Diyarbakır
Diyarbakır Kürt Enstitüsü (Kürtçe: Enstîtuya Kurdî ya Amedê), 2004 yılında Diyarbakır'da kuruldu. Başkanı Nesim Gültek'tir.[12] Kürt Enstitülerinin Kürtçenin bir lehçesi olduğunu düşündüğü ancak genelde ayrı bir dil olduğu kabul edilen Zazaca ile 1901 yılında Osman Esad Efendi tarafından yazılan ilk mevlidi enstitü hem Latin hem Arap harfleriyle yayınladı.
Enstitü yönetimi, Kürtçenin ikinci resmi dil olması ve Kürtlerin yaşadıkları yerleşim merkezlerinde ilkokuldan üniversiteye kadar eğitimin Kürtçe yapılması gerektiğini düşünmektedir.[13]
Diğerleri
- Washington Kürt Enstitüsü[kaynak belirtilmeli] (Washington Kurdish Institute) (Washington, 1996)
- Tahran Kürt Enstitüsü[kaynak belirtilmeli](Enstîtuya Çanda Kurdî ya Tehran) (Tahran, 2001)
- Kürt Halk Eserleri Enstitüsü[kaynak belirtilmeli] (Enstîtuya Kelepora Kurdî) (Süleymaniye, 2003)
Yayınlar
Kurmancî Gazetesi
Paris Kürt Enstitütüsü tarafından 1987'den bu yana farklı bölgelerden oluşan Kürt dilbilimciler ile Kurmancî adlı dilbilim gazetesini Kurmanci lehçesinde (kelimelerin Fransızca Kürtçe ve Türkçe karşılıklarıyla) yılda iki sayı olarak yayımlamaktadır.[14]
Zend Dergisi
İstanbul Kürt Enstitüsü tarafından 21 Mart 1994'te çıkan dergi bilimsel konularda araştırmalar üzerine yayın yapmaktaydı. 1999'a kadar 3 ayda bir yayımlanan dergi daha sonra tekrar 2007 Mayısında yayına, İstanbul Kürt Enstitüsü 31 Aralık 2016 tarihinde kapatılana dek devam etti.
Kaynakça
- ^ Enstitünün tarihçesi, 20 Ekim 2009 tarihinde erişildi
- ^ a b Costas M. Constantinou, Oliver P. Richmond, Alison M. S. Watson, Cultures and politics of global communication, Cambridge University Press, 2008, ISBN 9780521727112, p. 190.
- ^ Miroğlu, Orhan (2008-10-08). "Aktütün'ü sorgulamak". Taraf. 28 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2009-10-20.
- ^ Thodoros Koutroubas, Ward Vloeberghs & Zeynep Yanasmayan, "Radicalization amang Muslims in Belgium", in Olivier Roy, Michael Emerson, Amel Boubekeur, Samir Amghar, Theodoros Koutroubas, Ethno-Religious Conflict in Europe: Typologies of Radicalisation Among Europe's Muslim Communities, CEPS, 2009, ISBN 9789290798224, p. 77.
- ^ "İstanbul Kürt Enstitüsü'nün Kısa Tarihi" (PDF). 22 Kasım 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2009.
- ^ "KürtreEnstitüsü 16. kuruluş yıldönümünü kutladı". Erişim tarihi: 07.11.2008. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ Lokman I. Meho, The Kurdish question in U.S. foreign policy: A Documentary Soucebook, 2004, ISBN 9780313314353, p. 406.
- ^ Cemal, Hasan (2003). Kürtler. ss. sayfa 344.
- ^ "İstanbul Kürt Enstitüsü kapatıldı". Evrensel Gazetesi. 31 Aralık 2016. Erişim tarihi: 7 Ocak 2017.
- ^ a b Costas M. Constantinou, Oliver P. Richmond, Alison M. S. Watson, Cultures and politics of global communication, Cambridge University Press, 2008, ISBN 9780521727112, s. 190.
- ^ Michael M. Gunter, The Kurds and the future of Turkey, Palgrave Macmillan, 1997, ISBN 9780312172657, s. 36.
- ^ "Baydemir: Kürtçe okulda okutulsun". Erişim tarihi: 07.11.2008. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ "İKİ KÜRT ENSTİTÜSÜNDEN ORTAK GECE n". Erişim tarihi: 07.11.2008. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ Derginin internet sitesi, 20 Ekim 2009 tarihinde erişildi.