Justyna Budzińska-Tylicka
Justyna Budzińska-Tylicka | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Justyna Budzińska 12 Eylül 1867 Suwałki, Vistula Land, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 08 Nisan 1936 (68 yaşında) Varşova, İkinci Polonya Cumhuriyeti |
| Milliyet | Polonyalı |
| Meslek | doktor, politikacı |
| Etkin yıllar | 1898-1936 |
Justyna Budzińska-Tylicka (d. 12 Eylül 1867 - ö. 8 Nisan 1936), iki savaş arası dönemde aktif olan görev yapan Polonyalı bir doktor ve kadın hakları savunucusudur. Tıp diplomasını aldıktan ve yedi yıl boyunca Paris'te çalıştıktan sonra Polonya'ya döndü ve Varşova'da mesleğini icra ederek deneyim elde etti. Kadın haklarının geliştirilmesinde aktif olarak rol aldı, Varşova Şehir Konseyi'nde görev yaptı ve kadınların gerek sağlığı gerek siyasi katılımını güçlendirmek adına sosyal faaliyetlerde yer aldı. Faaliyetlerinin başlangıcı Polonya'da doğum kontrol kliniği açmak ve Polonyalı Kadın Hekimler Derneği'ni kurmaktı. Uluslararası Küçük Kadınlar İtilafı'nın başkanı olarak görev yapmak da dâhil olmak üzere uluslararası feminizm toplantılarına ve çeşitli kongrelere katıldı.
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
12 Eylül 1867'de -o zamanlar Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olan- Suwałki'de doğdu. Babası, Polonya'daki Rus işgaline karşı Ocak Ayaklanması'na katılan ve -daha sonra öleceği yer olan- Sibirya'ya sınır dışı edilen bir veteriner hekim idi.[1] Erken yaşından itibaren kendi geçimini kendisi sağlamak zorunda kaldı.[2] Varşova'ya gönderildi ve yatılı okulda kaldı. Yarı zamanlı öğrenci olarak öğrenimine devam ettiği lise eğitimini tamamladı.[1]
Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Budzińska, lise diplomasını aldıktan sonra Ukrayna'da özel bir mülkte mürebbiye olarak çalışmaya başladı ve köy çocuklarına gizli bir okulda ders verdi.[2] 1892'de Paris'teki eğitimine devam edecek kadar para kazandı ve tıp fakültesine kayıt yaptırmak için oraya taşındı. Konferanslara katıldı, el altından kitaplar dağıttı, Fransa'daki Polonyalı göçmenlere yardım etti ve Polonya Yabancı Sosyalistler Derneği'ne katılmak gibi pek çok gibi sosyal programlarda yer aldı. Uzun süre boyunca sosyalist hareketlere riayet etmedi, fakat hayatının büyük bir bölümünde onların ideolojisine bağlı kaldı. Maria Turzyma-Wiśniewska ile birlikte Çocuk Sağlığı Derneği, İlkokullar Derneği ve kadın haklarının korunmasına yönelik sosyal gelişimi amaçlayan çeşitli derneklere katıldı.[3] Yabancı diploması, Rus yetkililer tarafından kabul edildikten sonra ailesi, iki yıl içinde, Varşova'ya taşındı ve Holy Spirit Hastanesi'nde çalışmaya başladı.[4]
1898'de tıp diplomasıyla mezun olan Budzińska-Tylicka, Meaux yakınlarındaki Ebripill köyünde tıbbi bir muayenehane açtı. Muayenehane, bir doktor tarafından satın alındı ve müessese, yedi yıl boyunca faaliyet gösterdi.[5]
Budzińska-Tylicka, denge (ölçülülük) hareketinde yer aldı. Düzenli olarak hijyen ve tüberküloz seminerlerine katıldı. Kızların öğrenimi konusunda çeşitli faaliyetlerde yer alan ilk kadın hekimlerden biriydi. 1910-1912 yılları arasında Popielewska-Roszkowska Kadın Spor Salonu'nda hijyen dersleri verdi. Hijyen, pedagoji, kadın sağlığı ve kadınlar için yasal korumalar üzerine broşürler tasarladı. Kadınların eşitliliğini destekledi ve Polonyalı Kadınlara Eşit Haklar Birliği'nin bir üyesiydi. Birlik, Paulina Kuczalska-Reinschmit tarafından kurulmuştu.[3]
1916'da Holy Spirit Hastanesi'nden ayrıldı. I. Dünya Savaşı sırasında askerlerin tedavisi için bir sahra hastanesinin kurulmasına yardım etti ve genellikle solunum rahatsızlığı olan hastaları tedavi etti.[4] Çatışma sırasında bir subay olan oğlunu kaybetti, oğlunun ölümünü atlatmakta zorlandı. Evliliğinde mutlu değildi ve kızına da yakın değildi. Bu durumda toplumsal sorunlara zaman ayırmayı tercih etti. Polonyalı kadınlar 1918'de oy kullanma hakkını elde etti ve I. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden kısa bir süre sonra Teodora Męczkowska ve Zofia Daszyńska-Golińska ile birlikte kadınların oy haklarını kullanmaları konusunda eğitilmesi amacıyla İlerici Kadınlar Siyasi Derneği'ni kurdu. Ayrıca Uluslararası Sosyalist Kadınlar Komitesi'nin Polonya şubesinde başkan yardımcılığı yaptı.[3] Faaliyetlerinin bir parçası olarak, Uluslararası Kadınlar Barış ve Özgürlük Birliği'ne (WILPF)[6] ve Uluslararası Kadın Birliği'ne (IWSA) katıldı; 1923'te Alexandrina Cantacuzino ve diğerleriyle birlikte (Uluslararası Küçük Kadınlar İtilafı'nı kurdukları) IWSA Roma Konferansı'na katıldı.[7]
1919'da Budzińska-Tylicka, Polonya İçtimai Tıp Derneği'ne katıldı. 1919'dan 1934'e kadar, başlangıçta KPKP'nin bir temsilcisi olarak; 1922'den sonra ise Polonya Sosyalist Partisi'nin bir temsilcisi olarak yaptı ve Varşova Şehir Konseyi'nin bir üyesiydi.[6]} 1925-1926 yılında Polonyalı Kadın Hekimler Derneği kurdu ve başkan yardımcısı pozisyonunda görev aldı.[7][6] 1927'de Budzińska-Tylicka, hemşireleri; işletmeler ve fabrikalar için çocuk bakım merkezlerinde çalışmak üzere eğitmek için kurslar oluşturdu ve aynı yıl LEW (Uluslararası Küçük Kadınlar İtilafı) başkanı oldu. 1929-1931 arasında, anneliğin korunmasını teşvik etmek, alkolizm ve yoksulluğa karşı mücadele etmek için[7][6] Tıp Odası'nı kurdu.[7] Kürtajın yasallaştırılmasını savundu ve hamileliğini sonlandıran kadınların cezalandırılmasını doğru bulmadı.[8] 25 Ekim 1931'de Budzińska-Tylicka, Polonya'daki ilk doğum kontrol kliniği açtı ve kliniğin yöneticisi oldu.[6] Aynı yıl, yani 1931'de, siyasi bir gösteriye katıldığı için tutuklandı, ancak temyiz mahkemesine başvurudan bulunduktan sonra serbest bırakıldı. 1935'te siyasi tutukluları barındıran Bereza Kartuska Hapishanesi'nin kapatılması fikrini destekledi.[9] 1935'te Polonya Bilimler Akademisi'nin başkanı oldu.[10]
Özel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşağı yukarı 1894'te, Stanisław Tylicki ile evlendi;[1] sonrasında çiftin Stanisław ve Wanda adında iki çocuğu oldu.[2] 1905'te çift, aileleriyle birlikte Polonya'ya dönmeye karar verdi, ancak sosyalist hareketlerle ilişiği nedeniyle Krakov Büyük Dükalığı dışında herhangi bir yerde yaşamaları yasaklandı.
Ölümü ve mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Budzińska-Tylicka, 8 Nisan 1936'da beyin kanaması nedeniyle beklenmedik bir şekilde öldü.[9] Sağlıklı beslenme ve hijyen konusunda hazırladığı makaleler, Polonya'da rağbet gördü. Ayrıca anne adaylarının sağlığını ve çevrelerindeki sağlık koşulları iyileştirerek çocuk ölümlerinin azalması yönünde çalışmalar yaptı.[11]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b c Sierakowska 2006, s. 80.
- ^ a b c Bednarz-Grzybek 2013, s. 12.
- ^ a b c Sierakowska 2006, s. 81.
- ^ a b Bednarz-Grzybek 2013, s. 13.
- ^ Bednarz-Grzybek 2013, ss. 12–13.
- ^ a b c d e Sierakowska 2006, s. 82.
- ^ a b c d Bednarz-Grzybek 2013, s. 14.
- ^ Buczak 2015.
- ^ a b Sierakowska 2006, s. 83.
- ^ State Scientific Publishing House 1997.
- ^ Bednarz-Grzybek 2013, s. 21.
- Genel
- Bednarz-Grzybek, Renata (2013). "Justyna Budzińska-Tylicka (1867-1936): Poglądy Na Odżywianie" [Justyna Budzińska-Tylicka (1867-1936): Beslenme ile ilgili görüş ve fikirler]. Lubelski Rocznik Pedagogiczny (Lehçe). Lublin, Polonya: Maria Curie-Skłodowska Üniversitesi Yayınevi (23): 11-24. ISSN 0137-6136. 14 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
- Buczak, Dominika (2015). "Prababki feministki. Konserwatystki i socjalistki ramię w ramię walczyły o swoje prawa". Wyborcza Gazetesi (Lehçe). Varşova, Polonya. 15 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017.
- Sierakowska, Katarzyna (2006). "Budzińska-Tylicka, Justyna (1867–1936)". de Haan, Francisca; Daskalova, Krassimira; Loutfi, Anna (Ed.). Biographical dictionary of women's movements and feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe: 19th and 20th centuries. Budapeşte, Macaristan: Orta Avrupa Üniversitesi Yayınevi. ss. 80-84. ISBN 978-9-637-32639-4 – MUSE Projesi vasıtasıyla.
- "Budzińska-Tylicka, Justyna". Encyklopedia Państwowe Wydawnictwo Naukowe (Lehçe). Varşova, Polonya: Wydawnictwo Naukowe PWN. 1997. 16 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017.
