Jugurthine Savaşı
| Jugurthine Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sulla'nın Jugurtha'yı kuşatmasını gösteren bir sikke | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Roma Cumhuriyeti Mauretanya | Numidya | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Lucius Calpurnius Spurius Postumius Aulus Postumius Quintus Numidicus Gaius Marius Sulla Felix |
Jugurtha Bomilcar Bocchus I | ||||||||
Jugurthine Savaşı (Latince: Bellum Iugurthinum; MÖ 112–106), Roma Cumhuriyeti ile Kuzey Afrika kıyısında bulunan, yaklaşık olarak günümüzdeki Cezayir'e denk gelen Numidya Krallığı'nın kralı Jugurtha arasında gerçekleşen silahlı bir çatışmaydı. Jugurtha, Numidya kralı Micipsa'nın yeğeni ve evlatlık oğluydu. Micipsa'nın tahtına geçmek için rakiplerini suikast, savaş ve rüşvet yoluyla alt ederek iktidara geldi.
Jugurtha'nın Numidya tahtını ele geçirmesinin ardından,[1] Pön Savaşları'ndan bu yana Numidya'nın sadık bir müttefiki olan Roma,[2] bu duruma müdahale etme gereği hissetti. Savaş, Roma'nın Kuzey Afrika'yı boyunduruk altına alma sürecinde önemli bir aşamayı temsil ediyordu ve imparatorluğun yükselişine katkı sağladı.[3] Ancak Numidya, bu yıldan MÖ 46 yılına kadar bir Roma eyaleti olmadı.
Jugurtha ve Numidya
[değiştir | kaynağı değiştir]Numidya, Kuzey Afrika'da (yaklaşık olarak Cezayir'in kuzeyi) bulunan bir krallıktı ve Roma'nın baş düşmanı Kartaca'nın yanındaydı. Numidya Kralı Masinissa, Üçüncü Pön Savaşı'nda Roma'nın sadık bir müttefiki haline gelmiş ve MÖ 149'da ölmüştü. Daha sonra yerine, MÖ 149–118 yılları arasında hüküm sürmüş oğlu Micipsa geçti. Ölümü sırasında Micipsa'nın potansiyel üç varisi bulunuyordu: iki oğlu Adherbal ve Hiempsal I ve evlilik dışı bir yeğeni olan Jugurtha. Jugurtha, Numantia Kuşatması'nda (MÖ 134 – 133) Scipio Aemilianus'un emri altında savaşmış ve Roma aristokratlarıyla arkadaşlık kurarak Roma'nın adetlerini ve askeri stratejilerini öğrenmişti. Micipsa, Jugurtha'nın kendi ölümünden sonra krallığı ondan daha yeteneksiz oğullarından gasp edeceğinden endişe ederek onu evlat edindi ve krallığı iki oğlu ve Jugurtha'ya ortaklaşa miras bıraktı; böylece krallık üçe bölünecekti.[4] Kral Micipsa'nın ölümünden sonra üç kral anlaşmazlığa düştü ve nihayetinde topraklarını üç ayrı krallık olarak bölmeye karar verdiler;[5] ancak toprak üzerinde anlaşamadılar ve Jugurtha, diğer iki krala karşı açık bir savaş ilan etti. Kardeşlerin daha cesur olan Hiempsal, Jugurtha'nın adamları tarafından suikastle öldürüldü ve Adherbal, kendini savunamayarak Roma'ya kaçmak zorunda kaldı. Burada, Roma Senatosu'na arabuluculuk için başvurdu.[6]
Micipsa'nın vasiyetine göre arabuluculuk yapma yetkisine sahip olan Senato, Jugurtha'nın suçlarını görmezden gelmek için rüşvet almıştı. Senato, eski konsül Lucius Opimius önderliğinde, Numidya'yı Jugurtha ve Adherbal arasında adil bir şekilde bölmek üzere bir komisyon düzenledi ve MÖ 116'da işe başladı. Ancak Jugurtha, komisyondaki Romalı yetkililere rüşvet sağlayarak kendisine Numidya'nın daha verimli ve kalabalık olan batı kısmını tahsis etmelerini sağladı, Adherbal ise doğu bölgesini aldı.[7] Roma'nın rüşvete karşı zayıflığı ve yozlaşmışlığı karşısında çaresiz kalan Adherbal bu durumu kabul etti ve böylece barış sağlandı. Ancak çok geçmeden, MÖ 113'te Jugurtha yeniden kuzenine savaş ilan etti ve onu yenilgiye uğratarak başkent Cirta'ya çekilmeye zorladı.[7] Jugurtha'nın başlıca amacı Numidya'yı fethederek kendi yönetimi altında birleştirmekti.
Roma, Jugurtha'nın eylemlerini bölgedeki istikrara karşı bir tehdit olarak görerek Adherbal'ın yanında yer aldı. Roma'nın yardımıyla, ticari amaçlarla Afrika'ya yerleşmiş büyük bir Romalı equites grubu tarafından desteklenen Adherbal, birkaç ay boyunca direnmeyi başardı. Adherbal, kuşatma hattının içinden yeniden Roma'ya başvurdu ve Senato, yardım talebini kabul etti. Roma Senatosu, Jugurtha'ya savaşı derhal bitirmesini ve Adherbal'ın krallık üzerindeki hakkını tanımasını emretti, ancak Jugurtha bu talebi görmezden geldi. Bunun ardından Senato, aristokrasinin saygın bir üyesi olan konsül Marcus Scaurus'un başkanlık ettiği ikinci bir heyeti Jugurtha'yı teslim olmaya zorlamak üzere gönderdi. Kral Jugurtha, müzakerelere açık görünerek, Scaurus ve Adherbal ile olan müzakereleri, Cirta'nın erzak ve kurtuluş umudunun tükenmesi için uzun bir süre boyunca uzattı. Scaurus, Jugurtha'yı bir taahhüde zorlamadan ayrıldı ve Adherbal mecburen teslim oldu. Ardından Jugurtha, düşmanı Adherbal ile birlikte, onunla aynı kentte olma talihsizliği gösteren çok sayıda Romalı ve İtalyan tüccarı ve Cirta savunmasına katılanları derhal idam ettirdi.[8] Genelde buradakilerin tamamen masum kurbanlar oldukları varsayılsa da[9] antik tarihçi Sallust daha çok silahlı milisler gibi hareket etmiş olabileceklerini ima etmektedir. Roma vatandaşlarının ölümü, ülkedeki halk arasında büyük bir öfke patlamasına yol açtı ve Senato, halk tribünü (tribunus plebis) Gaius Memmius'un tehditleri sayesinde, MÖ 111'de Jugurtha'ya savaş ilan etti ve isteksiz de olsa Adherbal'ın tarafında savaşa katıldı.[10][11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sallust, The Jugurthine War, XII
- ^ Matyszak, The Enemies of Rome, p. 64
- ^ https://study.com/academy/lesson/the-jugurthine-wars-facts-causes.html 12 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ J. A. Froude, Caesar- A Sketch, (A. L. Burt Company, New York, 1903), ch. IV, pp. 33, 34
- ^ T. Mommsen, The History of Rome, (The Colonial Press, Massachusetts, 1958), ch. III, p. 94
- ^ Mommsen, p. 95
- ^ a b Mommsen, p. 96
- ^ Mommsen, p. 97
- ^ Beard, Mary (2018). Spqr Antik Roma Tarihi. Pegasus Yayıncılık. s. 265. ISBN 978-605-299-389-7. 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2024.
- ^ Mommsen, p. 98
- ^ The Encyclopedia of World History, (Houghton Mifflin Company, Boston, 1952), ch. II, p. 92