Iranrud
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Iranrud (Farsça: ایرانرود), Hazar Denizi'nden Basra Körfezi'ne veya Umman Körfezi'ne bir kanal inşa etme planıydı. Iranrud, Farsça'da İran Nehri anlamına gelir. Eski Sovyetler Birliği bu projeyi gerçekleştirmeye hevesliydi çünkü sahip olduğu tek sıcak su limanları, bir NATO ülkesi olan Türkiye'nin kontrolü altındaki İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı'na çıkıyordu.
Bu proje hakkında iki ana fikir vardı:
- Lut Çölü'nden bir nehir.
- Urmiye Gölü'ne ve ondan sonra Basra Körfezi'ne bir nehir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Hazar Denizi'ni Basra Körfezi'ne İran toprakları üzerinden bağlama fikri ilk olarak 19. yüzyılda ortaya çıktı. İlk profesyonel çalışma 1960'larda yapıldı.
Rotalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Batı rotası: Kabaca iki kıyı arasındaki en kısa mesafeyi takip ederek, Basra Körfezi'nin kuzey ucundan Hazar Denizi'nin güneybatısındaki toplam yaklaşık 950 km'lik uzunluğa sahiptir. Kanal güneye Şattülarap ve Karun'da (~ 300 km) ve kuzeyde Sefid Rud'dan (~ 50 km) gidecekti. Bahsedilen nehir havzasında akışın düzenlenmesi durumunda kanal projesi gerçekleştirilebilirdi. Orta kısımda kanal, yaklaşık 600 km uzunluğunda yüksek bir dağ vadisi boyunca uzanacaktı.[1] Batı yolunun başlıca avantajları, denizler arasındaki mesafenin daha kısa olması, Huzistan ve Gilan ovalarından geçiş, nehirlerin kısmi akışı, daha yapay göller kullanma imkanı, nemli iklim için daha kolay su temini ve çok sayıda su yolu olmasıdır. Ancak bu rotanın en büyük dezavantajı, özellikle kaçınılmaz olarak 1800 m'nin üzerine tırmanan Kürdistan ve Hemedan illerinde Zagros, Orta Macar masifi ve Alborz zincirlerinden geçiştir. Batı rotasından sadece bir seçenek olarak bahsedilmiş ve uzmanların daha esnek bir doğu rotasına büyük avantaj sağladığı için daha detaylı bir çalışma yapılmamıştır.
Doğu rotası: Umman Körfezi kıyılarından Hazar Denizi'nin güneydoğu kıyısına kadar uzanır ve toplam 1465 ile 1600 km arasındadır. Bu pasaj ilk olarak 1966'da Mühendis H. Farzad tarafından önerildi. Öneriye göre Hamun-e Jaz Murian, Lut Çölü ve Kebir Çölü boyunca kanal açılacaktı. 1990'ların sonlarında, nihai güney varış noktası için İranlı mühendisler, Bender Abbas bölgesini, daha özel olarak Minab Vadisi'ni planladılar ve daha sonra rota, doğuya, Džaskanski'deki Kašan Nehri'nin Makao vadilerine veya Čabaharský okrug'daki Kahir'e kaydı.[2][3][4] 2000'li yıllarda Rus uzmanlar, İranlılardan bağımsız, devasa geçiş kanalı için ön planlar hazırladılar ve Bender Abbas'ı da son nokta olarak gördüler.[5] Bu nehirlerin her ikisinin vadileri Başakerd'in kütlesini keser ve İranska platosunun en güney kısmı olan Hamun-e Jaz Murian'a veya rota için doğu ve kuzey sınır bölgeleri öngörülen yaklaşık 600 m n olan bir çöküntüye yol açar. Kanal, Iranhahera çevresinden geçecek ve önemli tedarik kaynaklarından biri Bampur Nehri olacaktır.
Planlar[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Nehrin Lut'tan geçmesi, suyun susadığı yere ulaşmasına neden olur.
İkinci plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Urmiye Gölü'nün su seviyesindeki kritik düşüşe göre, bu plan bu göle yeterince su getirebilir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu plan ilk defa 1968 yılında Hümaan Farzad tarafından yazılmıştır. Planına göre Basra Körfezi ile Umman Denizi arasına bir göl yapılmalıdır. Üç yer önerildi: Jazmurian çukuru, Lut Çölü ve Kebir Çölü. Yıllar sonra aynı plan o sırada başbakan olan Mir Hüseyin Musevi'ye de önerildi.[6][7][7][8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2021.
- ^ https://web.archive.org/web/20111011203953/ [yalın URL]