III. Filip (Burgonya Dükü)

Burgonya Dükü III. Filip (saltanatı 1419-1467). Felemenk ressam Rogier van der Weyden'in 1450 civarında resmettiği portrede Filip, mücevherli yakalıkta kurduğu Altın Post Tarikatının nişanını takmaktadır.

III. Filip Burgonya Dükü, Valois hanedanından üçüncü Burgonya dükü, İyi Filip (31 Temmuz 1396 Dijon - 15 Haziran 1467), 1419'dan ölümüne kadar Burgonya Dukalığı'nın hükümdarı olarak hüküm sürdü. Flandra Kontluğu, Brabant Dukalığı, Namur Kontluğu ve Limburg Dukalığı'nın hükümdarı olarak Aşağı Ülkelerin (Low Countries) tarihinde önemli bir rol oynadı.

Fransa Krallığı’na bağlı vasal statüsündeki Burgonya Dukalığı, Dük III. Filip’in (Philippe le Bon, 1419-1467) ve oğlu I. Şarl’ın 1467-1477) saltanatları süresinde merkezi bir devlet biçimine kavuşmuştur. III. Filip, merkezi devlet inşasını destekleyen yeni bir hâkim sınıf oluşturarak, bu idari zümreye yerel siyasi seçkinlerin (kentli patrisyenler), varlıklı tüccarların ve bankacıların katılmalarını sağlamıştır. Özellikle kentli tüccar ve bankacılar, dönemin sınırlı yatırım olanaklarını göz önünde bulundurarak, çıkarlarını çeşitlendirmek için devlet görevlerini elde etmeye istekliydiler. Ancak Burgonya Dükü Filip'in iktidarı merkezileştirme çabaları, Gent ve Bruges gibi zengin ve güçlü şehirlerdeki zanaatkârların ve yerel seçkinlerin çıkarlarına ters düşen çatışmacı bir siyasetti.

Nitekim Burgonya Dükü Filip, iktidarı paylaşmak zorunda olduğu yerel güçleri tedricen bertaraf ederek iktidarını sağlamlaştırmayı hedefliyordu. Filip, Burgonya’nın iç siyasi koşullarını şekillendiren güç dengeleri bağlamında bazı kentlere sözünü geçirmekte zorlanıyordu. Gent ve Bruges gibi büyük şehirler, Filip’in hukuki ve mali denetimi altına girmeye karşı direniyorlardı. Filip'in denetimi artırma ve vergilendirme baskısına karşı, farklı kentler art arda birçok şiddetli isyanlara girişmişlerdir. Bu isyanlar zorla bastırılabilmiştir.

Dük Filip, bu ayaklanmaları acımasızca bastırmak ve asi bir şehrin surlarını yıkıp halkını cezalandırmak için topçuların ateş gücüne ihtiyaç duymuştur. Burgonya dükünün sarayında topçuluğun önemi, bir isyan vesilesiyle çok daha görünür hale gelmiştir. 1449’da dükün baskıcı siyasetine karşı Gent şehri ve çevre kasabaları büyük bir isyan başlatmıştı. Uzun bir mücadele sonucunda 1453 yılında, Gent isyanı Gavere Savaşı’nda bastırıldı. Dükün topçuları bu savaşta belirleyici bir başarı gösterdiler. İsyancı milislerin ellerinde de toplar vardı, fakat Filip’in ordusundaki topların ateş ve tahrip gücü çok daha yüksekti.

Dükün Türk Topları

Böylece daha etkili toplara sahip olan ve olmayanlar arasındaki kuvvet dengesizliği savaşın sonucunu belirleyen önemli bir etken olmuştur. Top kullanımı açısından önemli bir kavşak olan İstanbul’un fethi ve Gavere Savaşı’ndan sonra 1453’ten itibaren Burgonya sarayında topçuluğun önemine ve potansiyeline dair farkındalık artmıştır. Dük Filip ve çevresi topçu gücünü geliştirmeye ve performansını artırmaya yönelik teknolojik yenilik arayışına ve ithaline girişmişlerdir. Bu bağlamda Filip’in ilgisi Osmanlı top teknolojisine yönelmiştir. Zira Osmanlı harp sanayiinin ve topçu teknolojisinin 15. yüzyılda Avrupalı muadillerinden daha gelişmiş ve yenilikçi özelliklere sahipti. Filip’in 1450’lı yıllarda Osmanlı toplarından esinlenerek Burgonya ateş gücünü geliştirmeye çalışmıştır.

Dük Filip, ustalarından ‘Türk tarzı’ bir top yapmalarını istemiş ve bu yönde bazı girişimler olmuştu. Özellikle 1457’den itibaren Burgonya ordusunun silah envanterinde bronz topların sayısının giderek arttığı görülmektedir. Batı Avrupa’da bu devirde daha yeni görülen demir döküm ve bronz topların, Osmanlı topçuluğundan esinlenerek dökülmeye başladığı anlaşılmaktadır. Ancak Burgonyalı top ustaları, Osmanlı top teknolojilerine dair bilgiye tam hâkim olmadıkları nedeniyle ‘Türk tarzında’ top modellerini taklit etmişlerdi.

1460-1461 yıllarında bizzat Dük Filip’in vazifelendirmesiyle, Osmanlı tarzı toplar Jacquemin de Lespine adında bir usta tarafından dökülmüştür. Lespine’nin Osmanlı teknolojisini taklit ederek topu tek parça ve bronz malzemeden dökmesi, silahın direnç seviyesini yükselterek dayanıklı ve güvenilir olmasını sağlamıştı. Bu bronz toplar, Burgonya savaş sanayisi açısından teknolojik bir yenilik ve başarılı olmuştu.