I. Simon

Vikipedi, özgür ansiklopedi
I. Simon
Gürcüce: სიმონ I
Kartli kralı
Hüküm süresi1556–1569
1578–1599
Önce gelenI. Luarsab
XI. Davit
Sonra gelenXI. Davit
X. Giorgi
Veliaht(lar)X. Giorgi
Doğum1537
Ölüm1611
Konstantiniyye, Yedikule Zindanları
DefinSvetitshoveli Katedrali
Eş(ler)iKahetili Nestan-Darecan, Kartli Kraliçesi
HanedanBagrationi Hanedanı
BabasıI. Luarsab
Annesiİmeretili Tamar
DiniGürcü Ortodoks Kilisesi, daha sonra Şii İslam
İmza

I. Simon (Gürcüce: სიმონ I) ya da diğer bir bilinen adıyla Svimon (Gürcüce: სვიმონი) (d. 1537 - ö. 1611), 1556–1569 ve 1578–1599 yılları arası hüküm süren Gürcü Kartli kralıdır. İlk yönetim süresi boyunca Gürcistan'daki Safevi hâkimiyetine karşı savaştı. 1569'da Safeviler tarafından esir alındı ve dokuz yıl boyunca esaret altında kaldı. 1578'de serbest bırakıldı ve Kartli'de yeniden başa geçti. Bu dönemde (yani ikinci görev süresi), Gürcistan'ın Osmanlı hâkimiyetine karşı bir İran tebaası olarak savaştı.[1][2] 1599'da Simon, Osmanlılar tarafından esir alındı ve esaret altında öldü.[1] 1557'den 1569'a kadar Mahmud Han (Farsça: محمود خان) ve 1578'den 1599'a kadar Şahnavaz Han (Farsça: شاهنواز خان) olarak biliniyordu.

İlk hükümdarlık ve İran'a karşı mücadele[değiştir | kaynağı değiştir]

Kartli'nin kahraman kralı I. Luarsab'ın ve İmereti prensesi Tamar'ın en büyük oğludur, 1556'da Safevi işgalcilere karşı Garisi Muharebesi'nde babasının ordusunu komuta etti. Muharebeden hemen önce babası tarafından yardımcı yönetici ve tahtın bir sonraki varisi olarak açık bir şekilde ilan edildi. Luarsab ölümcül şekilde yaralanmış olsa da savaş babasının ölümü üzerine kısa süre sonra tahta çıkan Simon tarafından kazanıldı. Kartli'nin başkenti Tiflis, Safevi yönetiminde kalırken Simon, işgalcilerden geri alınan toprakları yönettiği Gori'de ikametgâh ediyordu. 1559'da başka bir Gürcü hükümdarı olan Kaheti kralı I. Levan ile ittifak kurdu ve kızı Nestan Darecan ile evlendi. 1560'tan başlayarak Simon, Tiflis'i kurtarmak için bir dizi savaş yaptı ancak Nisan 1561'de, kayınbiraderi ve müttefiki Kaheti Prensi Giorgi'nin hayatına mal olan Tsihedidi Muharebesi'nde bir yenilgi yaşadı. Kardeşi Davit, Safevi Şah I. Tahmasb'a teslim oldu; İslam dinine girdi ve tacı almak için bir Safevi ordusuyla geri döndü. Simon, Tiflis'i ablukaya aldı ve Dighomi (1567) ve Samadlo'daki (1569) muharebeleri kazandı ancak sonunda yenildi ve 1569'da Partshisi'de esir alındı. Şimdi Davut Han olarak bilinen Davit, Safeviler tarafından Kartli'nin bir vasal kralı yapıldı. Simon, İslam'a girmeyi reddettiği İran'a gönderildi ve dokuz yıl Alamut kalesine hapsedildi.

İkinci saltanat ve Osmanlılara karşı mücadele[değiştir | kaynağı değiştir]

Simon'un Erzurum ordusuyla savaşı. 16. yüzyıl Osmanlı minyatürü.
Simon'un 1611 civarında öldüğü Yedikule Kalesi.

Safeviler ve Osmanlılar arasındaki barış bozulduğunda ve Türk general Lala Mustafa Paşa, 1578'de Safevileri Gürcistan'dan sürdüğünde Safevileri daha fazla harekete geçmeye teşvik etti.[2] O zamanlar yönetimdeki Safevi şahı Muhammed Hüdabende, Kartli'de yerel halk arasında popüler olan bir kukla hükümdar olmasını istedi.[2] Bu nedenle, I. Simon'un hapisten çıkarılmasını emretti ve İslam'a geçmesi talebiyle ona Kartli tacını teklif etti.[2] Dokuz yıldır hapsedilen I. Simon'un kararlılığı zayıfladı.[2] Aynı yıl Safevi kralının taleplerini kabul etti ve Tiflis'i ele geçirmek için general Ali-Kuli Han'ın önderliğinde savaş topu ve 5.000 Kızılbaş askeri aldı.[2] Simon, Türklere karşı başarılı bir gerilla savaşı başlattı, 1579'a kadar Kartli'nin çoğunu kurtardı ve Tiflis'i kuşattı. Aynı zamanda, Prens II. Manuçar'ı Ahaltsihe'deki Osmanlı yönetimine karşı ayaklanmaya teşvik etti ve Papa VIII. Clement, İmparator II. Rudolf ve İspanya kralı II. Philip'den destek çağrısında bulundu. Ancak müzakereler ciddi bir sonuç vermedi.[3]

1580'de Simon, Osmanlı'nın Kartli istilasını püskürttü ve 1582'de Muhrani ovasında Osmanlı ana ordusunu yenilgiye uğrattı. I. Simon'ın aynı döneme ait tek dilli Farsça mühründe: "Eşiti olmayan Allah, Semiyun'un (Simon) Şah'ın kölesi olduğunu kalbinin derinliklerinden bilir, 933 (1585)".[4] yazmaktadır.

1588'dan 1590'a kadar Simon, batı Gürcü krallığı ile bir güç mücadelesi içine girdi ve üç kez İmereti Krallığı'na müdahale ederek İmereti kralı Levan'ı Gopanto Muharebesi'nde (1588) yenmesine rağmen sonunda Opşkviti'de yenildi ve Türklerin yardımıyla İmereti'den çıkarıldı. Sonunda Osmanlı galip gelmeyi başardı ve yeni atanan komutan Ferhad Paşa, 1588 yılında Kartli'yi ele geçirdi. Simon, Yüce Babıali ile barışmak zorunda kaldı ve yıllık bir haraç ödemeyi kabul etti. Safeviler, 21 Mart 1590'da Konstantiniyye'de imzalanan bir barış antlaşması ile tüm Gürcistan'ı da bir Osmanlı mülkiyeti olarak tanıdılar. Ancak Simon, 1595'te işgalcilere karşı mücadelesine yeniden başladı ve 1599'da uzun süren bir kuşatmanın ardından Gori'yi yeniden ele geçirdi. Sultan III. Mehmed, Van Beylerbeyi Cafer Paşa liderliğindeki büyük bir cezalandırıcı kuvvet gönderdi. Simon onunla Nahiduri Muharebesi'nde karşılaştı ancak 1599'da geri çekilirken ciddi bir şekilde yenildi ve esir alındı.

Simon'un tutuklanması üzerine Sultan III. Mehmed şu emri verdi:

Simon, Gürcü soylu kadın Gulçara'nın yaşlı krala bakması için getirildiği Konstantiniyye'ye gönderildi. 1611 yılında, Osmanlı-Safevi çatışmalarının Nasuh Paşa Antlaşması ile sona ermesinden kısa bir süre önce, Yedikule Zindanları'nda Sünni İslam'a geçmeden[1] tutuklu olarak öldü. Cesedi daha sonra Gürcüler tarafından kurtarıldı ve babasının yanına Mtsheta'daki Svetitshoveli Katedrali'ne gömüldü.

Ailesi ve çocukları[değiştir | kaynağı değiştir]

Simon, 1559'da Kaheti kralı I. Levan'ın kızı Nestan-Darecan (1612'de öldü) ile evlendi. Altı çocuğu, dört oğlu ve iki kızı oldu:

  • Prens Giorgi (c. 1560 - 1606), Kartli Kralı, X. Giorgi;
  • Prens Luarsab (fl. 1561–1589), 1582'de İran'da rehin alındı;
  • Prens Aleksandre (fl. 1561–1589);
  • Prens Vahtang (fl. 1600);
  • Prenses Elene (fl. 1583-1609), Samtshe Atabagi II. Manuçar Cakeli'nin eşi
  • Şah I. Tahmasb veya Muhammed Hüdabende'nin oğlu Şehzade Sultan Hamza Mirza (1578 veya 1586'da öldü) ile evlenen Prenses Fahrican-Begüm (fl. 1582).

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • გუჩუა ვ., სვანიძე მ., ქართველი ხალხის ბრძოლა დამოუკიდებლობისა და პოლიტიკური მთლიანობის აღდგენისათვის XVI საუკუნეში. საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, IV, თბ., 1973
  • მამისთვალიშვილი ე., საქართველოს საგარეო პოლიტიკური ურთიერთობანი XV საუკუნის მეორე ნახევარსა და XV I საუკუნეში (ევროპული წყაროების მიხედვით), თბ., 1981.
  • ტაბაღუა ი., საქართველო ევროპის არქივებსა და წიგნსაცავებში, III, თბ., 1987
  • ტარდი ლ., უნგრეთ-საქართველოს ურთიერთობა XVI საუკუნეში, თბ., 198
  • ბატონიშვილი ვახუშტი, აღწერა სამეფოსა საქართველოსა, `ქართლის ცხოვრება ~, ტ. IV. თბილისი, 1973.
  • ბერი ეგნატაშვილი, ახალი ქართლის ცხოვრება, ქართლის ცხოვრება, ტექსტი დადგენილია ყველა ძირითადი ხელნაწერის მიხედვით ს. ყაუხჩიშვილის მიერ, ტ. II, თბილისი, 1959.
  • ისქანდერი მუნშის ცნობები საქართველოს შესახებ, სპარსული ტექსტი ქართული თარგმანითა და შესავლითურთ გამოსცა ვლ. ფუთურიძემ, თბილისი, 1969.
  • მუსტაფა ნაიმა, ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ, თურქული ტექსტი ქართული თარგმანით, გამოკვლევითა და შენიშვნებით გამოსაცემად მოამზადა ნ. შენგელიამ, თბილისი, 1979.
  • გ. თოფურიძე, მუსტაფა სელიანიქი საქართველოს შესახებ, თსუ-ს შრომები, 91, თბილისი, 1962.
  • ს. ჯიქია, მ. სვანიძე, საქართველო-თურქეთის ურთიერთობის ისტორიიდან, `მაცნე ~, ისტორიის სერია, 1966, # 6.
  • ვალ. გაბაშვილი, თბილისი XVI_XVII სს-ის აღმოსავლურ წყაროებში, თსუ-ს შრომები, ტ .99, თბილისი, 1962.
  • საქართველოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. IV, თბილისი, 1973.
  • მ. სვანიძე, საქართველო-ოსმალეთის ურთიერთობის ისტორიიდან XVI_XVII სს. თბილისი, 1971.
  • ც. აბულაძე, სიმონ მეფის არზა სულთან მურად III- ს, მრავალთავი, ტ. XII, თბილისი, 1980.
  • თ. ნატროშვილი, დელი-სვიმონი, საქართველო ათასწლეულთა გასაყარზე, თბილისი, 2005.
  • Danişmend İH İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. V. III.
  • Kırzioğlu, Osmanlilarin Kafkas Ellerini Fethi. Ankara 1998.
  • Roin Shantadze, I. Simon'un Sanatkar Kişiliği, "Cveneburebi", İstanbul, 2004
  • Tardy L., Le Roi Simon Ier à la lumière des sources d'Europe Centrale contemporaines de son èpoque. Partilerim. “Bedi Kartlisa. Revue de Kartvèlologie ”
  • Hammer J., Geschichte des osmanischen Reiches, II B Pest, 1834.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c Riota 2017.
  2. ^ a b c d e f Rayfield 2012.
  3. ^ Jews, Christians, and Muslims in the Mediterranean World After 1492, p. 85, edited by Alisa M. Ginio, first edition (1992), Routledge, hardcover, 0-7146-3492-1.
  4. ^ Beradze 2012.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Önce gelen
I. Luarsab 		Kartli Kralı
1556–1569 		Sonra gelen
Daud Khan
Önce gelen
Daud Khan 		Kartli Kralı
1578–1599 		Sonra gelen
X. George
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._Simon&oldid=31229727" sayfasından alınmıştır