I. Murad Türbesi
Sultan I. Murad Türbesi veya Meşhed-i Hüdavendigâr (Arnavutça: Tyrbja e Sulltan Muratit; Sırpça: Grob Sultana Murata / Гроб Султана Мурата), Kosova'nın Priştine-Mitroviça yolu üzerinde yer alan türbedir. Priştine'ye 6 km mesafededir. Osmanlı Devleti padişahlarından Sultan I. Murad'ın savaşta yaşamını yitirmesinin sonrasında iç organlarının gömüldüğü yerdir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Yapı, Kosova’daki en eski Osmanlı mimarî eseridir. 14. yüzyılda inşa edilmiştir. Bugünkü bina 14. yüzyılda kurulan binanın aslı değildir. Birçok tahribat ve onarımdan geçmiştir. Yöre halkınca bölgede Türklük ve Müslümanlığın simgesi olarak kabul görür.[1]
Onarımlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Belgeler türbenin bugüne kadar birkaç tamir geçirdiğini göstermektedir. 1660 yılında Evliya Çelebi, Melek Ahmed Paşa’nın yanında olarak türbeyi ziyaret ettiklerinde, türbenin bakımsız olduğunu görmüşler. Bu yüzden türbenin tamiri için Ahmed Paşa, oradaki Müslüman halkına 1000 Akçe vermiş, türbenin temizlenmesi için getirttiği ustalarla, bir hafta içinde yüksek bir duvarla bir kapı yaptırmış ve çok sayıda çeşit meyve fidanı diktirmiştir. Ayrıca bir kuyu açarak pınar da yaptırmıştır. Türbeye bakmak için ailesiyle birlikte burada oturacak olan bir türbedar ve yeni kurulan vakfı denetlemek için, o civarda bulunan ileri gelen kişiler de nazır olarak oraya atanmışlardır.[2]
Türbe, 1845 yılında Serasker Hurşid Paşa emriyle temelden üste kadar onarım görmüştür.[3] 1866 yılında yapılan bir tamiratta, türbe avlusundaki pınar yerine bir çeşme yaptırılmıştır. 1884 yılında esaslı bir şekilde onarılmış ve Sultan Abdülmecid’in bir beratı ile aslen Buharalı olan Hacı Ali, 300 Kuruş maaşla türbedar olarak atanmıştır.[4]
Türbeyi ziyaret edenlere dinlenme ve barınma yeri sağlamak için Sultan II. Abdülhamid’in vermiş olduğu emir üzerine iki katlı bir konak 1896 yılında tamamlanmıştır.[5]
Sultan II. Abdülhamid tarafından 1907 yılında türbe ve selamlık onarımdan geçirilmiştir. V. Mehmed Reşad, 16 Haziran 1911 tarihinde Kosova’yı ziyaret etmiştir. Bu ziyaretten birkaç ay önce türbe onarılmış, avlusuna kesme taş döşenmiş, yeni bir çeşme (bugün mevcut olan) yaptırılmış ve türbenin bugünkü tamir kitabesi konulmuştur.[3]
1912 yılında meydana gelen Balkan Savaşı’ndan sonra türbenin bakımını Sırbistan Hükûmeti üzerine almış, dolayısıyla 1-14 Mart 1914 yılında İstanbul’da Türkiye ile Sırbistan arasında imzalanan barış antlaşmasının 10. maddesinde, türbenin bakımı ve bununla ilgili masraflar, Türkiye tarafından karşılanacak,[6] denilmişti. I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle bu antlaşma yürürlükten kaldırılmıştı. II. Dünya Savaşı’ndan sonra, türbe devlet himayesi altına alınmıştır ve 1960-61 yıllarında esaslı bir şekilde onarılmıştır.[7]
1989 yılında I. Kosova Savaşı’nın 600’üncü yıldönümü kutlamaları nedeniyle, Yugoslavya devleti tarafından türbenin ve selamlığın onarımı da projelendirilmiştir. Ancak, onarım türbenin badanalanması şeklinde uygulanmıştır. 1992 yılında Kosova ziyareti sırasında türbeye gelen dönemin Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanı Namık Kemal Zeybek, türbenin hasara uğradığını bizzat tespit etmiştir. Ziyaret sonrasında Türkiye’ye döner dönmez, türbenin tamiri için Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Genel Müdür Yardımcısı Vekili Arkeolog Ahmet Ertekin ve Röleve Anıtlar Müdür Yardımcısı Vekili Yüksek Mimar Restorasyon Uzmanı Nurettin Serhad Akcan'ı görevlendirerek maddî destek sağlamıştır.[1]
Meşhed-i Hüdavendigâr’ın son onarımı, 2005 yılında yapılmıştır. Bu geniş çaplı onarım ile türbe bugünkü hâlini almıştır. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Diyanet Vakfı ve Kosova Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın işbirliği ile restorasyon Türkiye’nin finansman desteği ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma türbe, selamlık ve avlunun esaslı bir onarımı şeklinde olmuştur.[8]
Bugünkü hâl[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosova Ovası'nda meydana gelen savaşta Sultan I. Murad’ın öldürülmesi sonrasında ahşasının gömüldüğü bu yere Sultanın oğlu Sultan Yıldırım Bayezid’in emriyle türbenin ilk hâli yaptırılmıştır. Yüzyıllar boyunca araştırmacıların fırtınasına uğrayan türbe, tarihçesiyle, mimarî üslubuyla ve durumuyla bugüne kadar büyük ilgi görmüş ve hakkında çok sayıda yazı yayınlanmıştır.[9]
Meşhed-i Hüdavendigâr, Kosova’nın başkenti Priştine’nin kuzeybatısında konumlanır. Burası 1389 yılındaki I. Kosova Savaşı’nın yapıldığı muharebe sahasıdır; Kosova Ovası'dır. Türbenin yakınında Mescit köyü bulunur. Türbe, Priştine ile bir sonraki en büyük şehir olan Vıçıtırın yolu üzerinde, Priştine’nin altıncı kilometresinde yolun solundadır.
Yapı, Türbedarlar sülalesinin bugünkü fertleri tarafından korunmaktadır. Türbe kompleksinin avlusunda, türbenin arkasında Türbedar ailesinin konutu vardır. Çok önemli bir ziyaret yeridir.
Sanatta Meşhed-i Hüdavendigâr[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosova'nın Balkan Savaşları neticesinde Osmanlı hakimiyetinden çıktıktan sonraki hali üzerine kendisi de aslen bu topraklardan olan Mehmet Akif Ersoy şu şiiri inşâd etmişti:
| “ | Nerde olsam çıkıyor karşıma bir kanlı ova...
Sen misin, yoksa hayâlin mi vefâsız Kosova! Hani binlerce mefâhirdi senin her adımın Hani sînende yarıp geçtiği yol “Yıldırım”ın Hani asker hani kalbinde yatan Şâh-ı Şehîd Ah o kurbân-ı zafer nerde bugün nerde o iyd Söyle, Meşhed, öpeyim secde edip toprağını; Yok mudur sende Murâd’ın iki üç damla kanı? Âh Meşhed! O ne sâhandaki meyhâne midir? Kandilin, görmüyorum, nerde şu peymâne midir? Ya harîminde yatan, şapkalı sarhoşlar kim Yoksa yanlış mı hayır, söyleme, bildim... Bildim! Basacak mıydı, fakat, göğsüne Sırb’ın çarığı Serilip yerlere binlerce şehîdin sarığı, Silecek miydi en alçak neferin çizmesini Dürtecek miydi geçen, leş gibi her lîmesini? [10] |
„ |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Raif Vırmiça, Kosova’da Osmanlı Mimarî Eserleri I, TC Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 1999, s. 10 Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Geneticstudy1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Hazim Šabanović, Evlija Čelebi i njegov putopis, Veselin Maslesa, Sarajevo, 1979, s. 277
- ^ a b Atanasije Uročević, Iz prošlosti Muratovog Turbeta na Kosovu, Glasnik Muzeja Kosova i Metohije, Knjiga I, Priština, 1961, s. 233-237 Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Geneticstudy2" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Nimetullah Hafız, Sultan Murad Türbesi’ni Korumak İçin Verilen Bir Berat, Çevren dergisi, Sayı 3, Priştine, 1974, s. 39
- ^ İsmail Eren, Kosova’da Sultan Murad Türbesi’yle İlgili Tarihsel Bir Belge, Çevren dergisi, Sayı 9, Priştine, 1974, s. 73
- ^ Pars Tuğlacı, Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1985, s. 366
- ^ Milan Ivanović, Konzervatorski radovi na spomenicima kulture Kosova i Metohije, Starine Kosova i Metohije, Knjiga I, Priština, 1961, s. 344-345
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2019.
- ^ Atanasije Uročević, Iz prošlosti Muratovog Turbeta na Kosovu, Glasnik Muzeja Kosova i Metohije, Knjiga I, Priština, 1961, s. 233-237
- ^ Mehmet Âkif Ersoy, Safahat -Orijinal Metin-Sadeleştirilmiş Metin-Notlar, C.1-2, Hz., Prof. Dr. Ömer Faruk Huyugüzel, Yrd. Doç. Dr. Rıza Bağcı, Arş. Gör. Fazıl Gökçek, Feza Yayıncılık, Tarihsiz, C.1., s.390-394
| Otorite kontrolü |
|
|---|
