Ulmus laevis

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Hercai karaağaç sayfasından yönlendirildi)
Ulmus laevis
Korunma durumu

Durumu belirsiz (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Plantae
Şube: Spermatophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Rosales
Familya: Ulmaceae
Cins: Ulmus
Tür: U. laevis
İkili adlandırma
Ulmus laevis
Pall., Fl. Ross. 1(1): 75 (1784).
Dağılımı

Ulmus laevis (hercai karaağaç), Ulmaceae (karaağaçgiller) familyasından doğal dağılımı Avrupa, Batı Sibirya ve Kuzeybatı Türkiye olan bir ağaç türü.

Genel özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Açık, yükselen, geniş oval bir tacı olan ve sonunda yuvarlak olacak büyük bir ağaçtır. Ulmus laevis 30 m'nin üzerinde ve aynı genişlikte büyüyebilir. Bir yaşındaki dallar kahverengi-yeşil ve tüylü, yaşlı kabuk gri ve ince olukludur. Kökleri, gövdenin tabanında belirgin bir payanda oluşturur. Parlak koyu yeşil yaprak belirgin şekilde asimetriktir, ancak sonbahar renkleri çok göz alıcı değildir: genellikle hafif sarıdır. Çiçekler kırmızıdır ve meyve de genellikle kırmızımsı bir renk tonuna sahiptir. Parklarda ve peyzaj dikimi için hoş, heybetli bir ağaçtır.[1]

IUCN Kırmızı listesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulmus laevis büyük bir ağaç türüdür. Avrupa'nın çoğuna ve ayrıca Türkiye ve Rusya'ya özgüdür. Türler yaygın olmasına rağmen, Avrupa'da nadir olarak kabul edilir ve popülasyonun azalmakta olduğu bilinmektedir. Tarihsel olarak tür baskındı, ancak habitat kaybı ve ormansızlaşma nedeniyle azaldı. Bu faktörler hala türü tehdit etmekte ve popülasyonun parçalanmasına neden olmaktadır. Hollanda karaağaç hastalığına bağlı ölüm tehdidi de vardır. Ulmus laevis, Avrupa'daki ex situ koleksiyonlarda ve korunan alanlarda bulunabilir, ancak tür küresel olarak Veri Yetersiz olarak değerlendirilir. Avrupa'daki birçok ülkede tehdit altında veya neredeyse tehdit altında olarak kabul edilir ve ayrıca tür yelpazesinin çoğunu oluşturan Avrupa'da bölgesel olarak Veri Eksikliği olarak değerlendirilir. Türleri doğru tehdit kategorisine yerleştirmek için geçmiş, şimdiki ve gelecekteki nüfus düşüşleri hakkında bilgi toplanması tavsiye edilir. Devam eden ex situ ve in situ koruma çabaları, türlerin en büyük genetik çeşitliliğini sürdürmek için kalıntı popülasyonlara odaklanmalıdır.[2]

Coğrafi dağılım bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bulunduğu yerler: Arnavutluk, Avusturya, Baltık Devletleri, Beyaz Rusya, Belçika, Bulgaristan, Orta Avrupa Rusya, Korsika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Doğu Ege Adaları, Doğu Avrupa Rusya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Kazakistan, Kriti, Kuzey Kafkasya, Kuzey Avrupa Rusyası, Kuzeybatı Avrupa Rusyası, Polonya, Romanya, Güney Avrupa Rusyası, İspanya, İsveç, Türkiye, Türkiye'nin Avrupa kısmı, Ukrayna, Batı Sibirya, Yugoslavya.[3]

Nüfus bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

İsveç'te bu tür 120 yerde, genellikle tek ağaç olarak bulunur.[4] Avrupa genelinde türlerin nispeten nadir olduğu düşünülmektedir.[5] İspanya'da kalan popülasyonların, orman temizliği ve Hollanda karaağaç hastalığı salgınlarından sonraki kalıntı popülasyonları olduğu düşünülmektedir.[6][7] Almanya, Saksonya'daki taşkın yataklarını incelemiş ve 680 hektarın üzerinde hektar başına 0.25 ağaç, Pillnitzer Elbinsel Adası'nda hektar başına 17 ağaç ve hatta Elbe Biyosfer Rezervi'nde daha da fazla U. laevis yoğunlukları bulmuştur. Türün, tür habitatının insan tarafından rahatsız edilmesi nedeniyle tarihsel nüfus düşüşlerinden geçmiş olması muhtemeldir, bunların ölçeği tam olarak bilinmemektedir. Ulmus laevis popülasyonunun düşüşte olduğu düşünülmektedir ancak geçmişteki, şimdiki ve gelecekteki düşüş hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.[2]

Habitat ve Ekoloji bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulmus laevis 35 m yüksekliğe kadar büyüyen büyük bir ağaç türüdür. Ortalama 200 yıllık bir ömre sahiptir ve nispeten hızlı büyür ve tohumdan yetiştirilmesi hızlıdır.[8] Tür, nehir kıyısındaki yaprak döken ormanlarda, genellikle Ulmus minor ile birlikte ve bazen meşe karışık ormanlarında bulunur. Türler nemli yerleri tercih etseler ve su baskınlarını tolere edebilseler de, orta derecede kuru topraklarda ve bozkırlarda da büyüyebilir. Umlus laevis, diğer Avrupa karaağaç türleri ile melezleşmez. Tohumların yayılması için öncelikle rüzgarı kullanır; bununla birlikte tohumlar, ana ağacın aşağısında meşcerelerin kurulmasına yol açan suda da seyahat edebilir.[8] Kök emme, üreme için de kullanılabilir, ancak daha az yaygındır. Tür ayrıca soğuk ve asidik veya kireçli toprakları da tolere edebilir.[9] Bu habitatın tarihsel olarak büyük bir kaybı olmuştur ve artık tek tek ağaçlar tarımsal arazilerde yaygın olarak görülmektedir.[7]

Tehdit bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulmus laevis, ormansızlaşma ve habitat kaybı nedeniyle ciddi bir tehdit altındadır. Son yüzyıllarda nehir kıyısı manzaralarında çarpıcı değişiklikler oldu ve türler arasında hala değişim yaşanıyor. Arazi kurutulmakta ve tarım veya kentsel ortamlar için talep edilmekte ve bu da habitat kaybına ve nüfus parçalanmasına yol açmaktadır.[8] Popülasyonların izolasyonu, türlerdeki genetik çeşitliliğin kaybıyla ilgili endişeleri artırdı.[8] Mackenthun, Almanya'daki bu eylem nedeniyle Ulmus ormanının %90'ının kaybolduğunu tahmin ediyor. Palazuelos de Eresma, İspanya'da olgun karaağaçların %22'si kayboldu ve bir golf sahasının geliştirilmesi ve önceki habitatta barınma nedeniyle rejenerasyon önlendi.[6] Ulmus laevis, şu anda mantar Ophiostoma novo-ulmi'nin neden olduğu Hollanda karaağaç hastalığından da etkilenebilir. Tehdit, ölümlerin sık görüldüğü, ancak Solytus böcek vektörleri için tercih edilen besin kaynağının Ulmus minor olduğu Batı Avrupa'da daha az kayba neden olan orta ve doğu Avrupa'da daha şiddetlidir.[8] Tür kıtlığı nedeniyle, küçük miktarlarda ağaç kesimi bile bir tehdittir.[4]

Kullanım ve Ticaret bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulmus laveis kereste için kullanılır ancak ekonomik değeri düşüktür. Odun yakıt olarak da kullanılabilir. Türler ayrıca süs olarak ekilir. Kirliliğe, buz çözücü tuzlara ve toprak sıkışmasına toleranslı olduğu ve hızlı büyüdüğü için sıklıkla kasabalarda ekilir.[8] Türün, diğer ağaç türlerine göre hollanda karaağaç hastalığından daha az etkilenmesi nedeniyle, türlerin yeniden bitkilendirme [7] 2003 ve kentsel ormancılıkta kullanılması için daha fazla potansiyel vardır.[8]

Koruma işlemleri bilgileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tür, 68 ex situ koleksiyonda[10] kaydedilmiştir. Tür ulusal olarak İsviçre'de[11] Finlandiya'da Hassas[12] ve İsveç'te [4] ve Estonya'da[13] ve Çek Cumhuriyeti'nde[14] Tehdit Altında olarak değerlendirilmektedir. Avrupa'da türler Veri Yetersiz olarak değerlendirilir ve türlerin geçmişteki ve gelecekteki düşüşüne ilişkin bilgilerin toplanmasını önerir. Bu bilgilerin türlerin Avrupa dağılımı dışında toplanması da tavsiye edilir. Tür, bazı korunan alanlarda bulunur ve ayrıca Avrupa Komisyonu'nun Habitat Direktifi'nde[7] (Ulmus glabra ve Ulmus laevis ormanları, Ek 1 kod G1. A62 (EUNIS 2017) dahil edilen habitatlarda da bulunabilir). Avrupa'da sel baskınları daha yaygın hale geldikçe ve yeni ormanlar selden korunma işlevi görebileceğinden daha fazla Ulmus laevis çoğaltılmalıdır.[7][8] Ulmus laevis'in türlerin mevcut genetik çeşitliliğini içermesi gereken yerinde koruma meşçerelerinin kurulmasını önerir. Koleksiyon, ex situ koruma için parçalanmış alt popülasyonlardan yapılmalıdır. 1997'den 2001'e kadar "Avrupa karaağaçlarının genetik kaynaklarının korunması, karakterizasyonu, toplanması ve kullanımı için koordinasyon" başlıklı bir AB projesi, karaağaç klonlarının bir Avrupa çekirdek koleksiyonunu derledi. (RESGEN CT96-78) Bu türden genetik kaynakların toplanması, en güneydeki Fr da dahil olmak üzere en marjinal popülasyonlar toplanmıştır. ench aralığı[8] Fransa'da türlerin rejenerasyon döngüsünü iyileştirmeyi, daha fazla sayıda tohum ve çiçeği korumayı ve türlerin genetik çeşitliliğini daha iyi korumayı amaçlayan iki dinamik koruma birimi kurulmuştur. Toplamda bu, 25 km'den fazla kalan U. laevis ormanlık alanının korunmasını oluşturur, bu birimler içindeki popülasyonların arttığı gösterilmiştir[8] Bu türlerin kalıntı popülasyonlarının korunması büyük önem taşımaktadır. Bu eylem Fransa'da [8] ve İspanya'da[6] halihazırda yürütülmektedir ve tür dağılımının geri kalanında genişletilmelidir.[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Ulmus laevis". www.vdberk.com.tr. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
  2. ^ a b c Barstow, M. & Harvey-Brown, Y. 2017. Ulmus laevis. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T61967009A61967013. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T61967009A61967013.en.
  3. ^ "Ulmus laevis Pall. | Plants of the World Online | Kew Science". Plants of the World Online (İngilizce). 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021. 
  4. ^ a b c ArtDatabanken. 2015. Artfakta [2015 Red List of Swedish Species online database]. Stockholm Available at: http://www.artfakta.se/GetSpecies.aspx?SearchType=Advanced 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ EUFORGEN. 2016. Ulmus laevis. European white elm. Maccarese: European Forest Genetic Resources Programme Available at: http://www.euforgen.org/species/ulmus-laevis/ 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. ^ a b c Venturas, M., Fuentes-Utrilla, P., Ennos, R., Collada, C. and Gil, L. 2013. Human-induced changes on fine-scale genetic structure in Ulmus laevis Pallas wetland forests at its SW distribution limit. Plant Ecology 214: 317-327.
  7. ^ a b c d e Mackenthun, G.L. 2004. The role of Ulmus laevis in German floodplain landscapes. Agricultural research. Forest systems and resources 13(1): 55-63.
  8. ^ a b c d e f g h i j k Collin, E. 2003. Technical guidelines for genetic conservation and use European white elm (Ulmus laevis). Rome Available at: http://www.euforgen.org/fileadmin//templates/euforgen.org/upload/Publications/Technical_guidelines/921_Technical_guidelines_for_genetic_conservation_and_use_for_European_white_elm__Ulmus_laevis_.pdf[ölü/kırık bağlantı].
  9. ^ Venturas, M., Fuentes-Utrilla, P., López, R., Perea, R., Fernández, V., Gascó, A., Guzmán, P., Li, M., Rodríguez-Calcerrada, J., Miranda, E., Domínguez, J., González-Gordaliza, G., Zafra, E., Fajardo-Alcántara, M., Martín, J.A., Ennos, R., Nanos, N., Lucena, J.J., Iglesias, S., Collada, C. and Gil, L. 2013. Ulmus laevis in the Iberian Peninsula: a review of its ecology and conservation. In: A. Santini, L. Ghelardini, E. Collin, A. Solla, J. Brunet, M. Faccoli, A. Scala, S. De Vries, and J. Buiteveld (eds), The elms after 100 years of Dutch Elm disease. 3rd International Elm Conference, Florence, Italy 8: 135-142.
  10. ^ BGCI. 2017. PlantSearch. Botanic Gardens Conservation International, London. Available at: https://www.bgci.org/plant_search.php 31 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  11. ^ Moser, D., Gygax, A., Bäumler, B., Wyler, N. and Palese, R. 2002. Red List of the Threatened Ferns and Flowering Plants of Switzerland (Rote Liste der gefährdeten Farn- und Blütenpflanzen der Schweiz). Bundesamt für Umwelt, Wald und Landschaft, Bern; Zentrum des Datenverbundnetzes der Schweizer Flora, Chambésy; Conservatoire et Jardin botaniques de la Ville de Genève, Chambésy.
  12. ^ Rassi, P., Alanen, A., Kanerva, T. and Mannerkoski, I. (eds.). 2001. The Red List of Finnish Species (English Summary). Ministry of the Environment & Finnish Environment Institute, Helsinki.
  13. ^ Lilleleht, V. (ed.). 2008. Eesti Punane Raamat [Red Data Book of Estonia]. Commission for Nature Conservation of the Estonian Academy of Sciences, Tartu."
  14. ^ Grulich, V. 2012. Red List of vascular plants of the Czech Republic: 3rd edition. Preslia 84: 631-645.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulmus_laevis&oldid=32219112" sayfasından alınmıştır