Hayata Dönüş Operasyonu

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Hayata dönüş operasyonu sayfasından yönlendirildi)

Hayata Dönüş Operasyonu, Türkiye'de cezaevlerindeki bazı tutuklu ve hükümlülerinin F tipi hücre sistemine ve tecrit uygulamasına direnmek için 20 Ekim'de başlattıkları açlık grevi ve ölüm orucu eylemlerine karşı, 19 Aralık 2000 tarihinde, 20 cezaevine birden yapılan, 2'si asker 30'u tutuklu 32 kişinin öldüğü, yüzlerce kişinin yaralandığı, yaklaşık 10.000 güvenlik görevlisi tarafından gerçekleştirilen operasyonlara verilen resmi addır.

Operasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu operasyon sırasında Ümraniye Kapalı Cezaevi'nde Uzman Çavuş Nurettin Kurt ile Çanakkale Kapalı Cezaevi'nde Mustafa Mutlu adlı iki asker de yaşamlarını yitirmişti. İlk olarak, Nurettin Kurt’un, teslim ol çağrılarına ateşle karşılık veren mahkûmlarca vurulduğu açıklanmıştı. Ancak Kurt’a yapılan otopside ölüme yol açan yaralanmaya “yüksek kinetik enerjili bir silahın” sebep olduğu belirlendi. Ümraniye Cezaevi’nden çıkarıldığı iddia edilen beş adet tabancanın içinde “yüksek kinetik enerjili silah” olarak kabul edilen uzun namlulu silahlar yoktu. Ayrıca silahın mahkûmlarda olmayan uzun namlulu bir silah olduğu belirlendi[1] ve Kurt'un ölümüne yol açan silahın mahkûmlardan elde edildiği öne sürülen silahlar olmadığı belirtildi. Raporda, ölüme yol açan silahın sadece AK-47 ya da G-3 piyade tüfeği olabileceği belirtildi ve Kurt'un askerlerin silahıyla öldüğü kesinleşti.[2]

Resmi makamların operasyonla ilgili dile getirdikleri açıklamaların ve basında çıkan birçok haberin de yalan ve sahte olduğu ortaya çıkmıştı.[3] Dönemin Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk'ün "ayrıca askerin öldürdüğü tutukluların askerle çatışmaya girdiğini" demeci ve bazı ölümlerin tutuklular arasındaki çatışmadan çıktığını iddiası ortaya atmıştı. Adli Tıp uzmanlarının raporlarına göre, Bayrampaşa Cezaevi'ne yapılan operasyon hakkında söylediği "Kalaşnikofla ateş ettiler" diyen bakan Türk'ün demeçlerinin asılsız olduğunu ortaya koymuştu. Rapor'a göre, Koğuşlardan ateş edilmemiş, öldürücü dozun üzerinde gaz bombası kullanılmıştı. Bayrampaşa Kapalı Cezaevi'ndeki C-1 koğuşundaki kadın tutukluların güvenlik görevlilerinin kullandığı göz yaşartıcı, gaz ve sinir bombalarının çıkardığı yangında öldükleri belirlendi. Adli tıp uzmanlarının raporunda, yanarak ölen kadınların giysi parçaları ve ciltlerinde yanıcı maddelerin bulunduğunun tespit edildiği vurgulandı. Yine Adli tıp raporuna göre silahlı bir direniş olmamıştı. Kömüre dönmüş koğuşlarda yapılan aramalarda silaha da rastlanmamıştı. Bilirkişi raporunda ayrıca mahkûmların bulunduğu taraftan güvenlik görevlilerinin bulunduğu yöne doğru ateş açılmadığı, atışların dışarıdan içeriye doğru yapıldığı kaydedildi. Raporda, 12 kişinin hayatını kaybettiği C-1 koğuşunda 6 kadın tutukludan 5'inin yanarak 1'inin ise gazdan zehirlenerek öldüğü yazıldı. C-1 koğuşunda hayatını kaybeden Yazgülü Güler Öztürk, Seyhan Doğan, Özlem Ercan, Şefinur Tezgel ve Gülser Tuzcu'nun cesetlerine yapılan otopsilerde elbise parçaları ile saç, doku ve cilt örneklerinde, tinerde bulunan organik solventlerden toluen, ksilen ve metanol saptandığı kaydedildi. Nilüfer Alcan adlı tutuklunun ise gaz zehirlenmesi sonucu öldüğü tespit edildi. Raporda, operasyonda kullanılan bombaların etkin maddesinin 20 gramının 38 dakikada insanı öldürdüğü vurgulanarak, "C-1 koğuşunda 35 gram bomba maddesi bulundu" denildi. Yine aynı koğuşunda patlayan onlarca gaz bombasının yanında patlamamış 45 adet bomba bulunmuştu. C-14 ve C-15 koğuşlarına da ateş açıldığı ve içeri, üzerinde "Kapalı yerlerde kullanmayın" ve "Bombayı insan ve yanan madde olmayan sahaya fırlat" yazılarının bulunduğu çok sayıda göz yaşartıcı bomba ile gaz bombasının atıldığı kaydedildi. Tutukluların silahla birbirlerini öldürdüğü iddiası da, tutukluların uzun mesafeden açılan ateş sonrası öldüğünü belirleyen adli tıp raporuyla çürütülüyordu.[4][5][6] Rapor ayrıca, kimi delillerin karartıldığını ve jandarma tutanağındaki verilerindeki bazı çelişkileri de ortaya çıkartmıştı.[7]

Operasyonla ilgili (sonuçlanan) tek tazminat davası, T Bayrampaşa Cezaevi'nde askerlerin öldürdüğü Murat Ördekçi'nin ailesinin İçişleri ve Adalet Bakanlığı aleyhine açtığı dava idi. İstanbul 2. İdare Mahkemesi, toplam 109 milyar lira tazminat cezasına hükmetmişti ve operasyonlarıyla ilgili ilk yargı kararı: “Yaşam hakkı ihlal edildi. Ölen hükümlünün ailesine 109 milyar ödenmeli” olmuştu,[8] diğer cezaevlerindeki operasyonlarla ilgili de bugüne kadar sonuçlanan dava yok.[kaynak belirtilmeli]

Operasyonun ardından 154 hükümlü hakkında da, faili belli olmayacak şekilde adam öldürmek, isyan ve intihara azmettirmek suçlarından ömür boyu hapis istemiyle dava açılmıştı. 154 hükümlü hakkında açılan davada, 2005'te Ağır Ceza Mahkemesi delil durumlarını dikkate alarak, tutuklu yargılanan yedi hükümlü'nun tahliye kararı onaylanmıştı.[9]

'Hayata Dönüş' operasyonunun Adli Tıp raporlarını yayınladığı için Radikal Gazetesi'ne dava açılmıştı ve İstanbul 5 No'lu DGM'de görülen duruşmada Radikal Gazetesi Sorumlu Yazı işleri Müdürü Hasan Çakkalkurt ile avukatı Köksal Bayraktar beraat etmişlerdi.[kaynak belirtilmeli]

Operasyonda görev alanlar hakkında açılan ve hâlen süren birçok dava bulunuyor.[10][11][12]

F tipi cezaevlerinin mimarlarından olan ve Operasyon sırasında Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü görevinde bulunan Ali Suat Ertosun'a[13] 2004 yılında AK Parti hükûmeti kararıyla Devlet Bakanı Cemil Çiçek tarafından 'Devlet Üstün Hizmet Madalyası' verilmişti.[14]

Ölenler[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu liste eksiktir, maddeyi geliştirerek yardımcı olabilirsiniz.

Hayata Dönüş Operasyonu'nda ölen tutukluların listesi şöyledir:

1. Ahmet İbili. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar. Ümraniye
2. Ali Ateş. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa
3. Ali İhsan Özkan. Bursa
4. Alp Ata Akçayüz. Ateşli silah yaralanması. Ümraniye
5. Aşur Korkmaz. Ateşli silah yaralanması.Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
6. Berrin Bıçkılar. Yanık ve ölüm orucu sonucu ölüm. Uşak
7. Cengiz Çalıkoparan. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa
8. Ercan Polat Karın alt kısmında ateşli silah yarası. Ümraniye
9. Fahri Sarı Kurşunla ölüm. Çanakkale
10. Fırat Tavuk Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
11. Fidan Kalşen Kurşun ve yanma sonucu ölüm. Çanakkale
12. Gülser Tuzcu. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
13. İlker Babacan. Çanakkale
14. İrfan Ortakçı. Çankırı
15. Murat Ördekçi. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa
16. Murat Özdemir. Bursa
17. Mustafa Yılmaz. Ateşli silah yaralanması. Bayrampaşa
18. Nilüfer Alcan. Yüzü ve elleri 1. derecede yanık, duman zehirlenmesi. Bayrampaşa
19. Özlem Ercan. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa.
20. Seyhan Doğan. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
21. Sultan Sarı. Çanakkale
22. Şefinur Tezgel. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
23. Ünsal Gedik. Kafasında ekimoz var. Karbonmonoksit zehirlenmesi olabilir. Ümraniye
24. Yasemin Cancı. Uşak
25. Yazgülü Güder Öztürk. Yanma sonucu ölüm. Bayrampaşa
26. Halil Önder. Ceyhan
27. Hasan Güngörmez. Ölüm Oruçcusu. Çankırı
28. Rıza Poyraz. Ateşli silah yaralanması, künt kafa travması. Ümraniye
29. Kimliği Belirsiz. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar sonucu tanınmaz durumda. Ümraniye
30. Kimliği Belirsiz. Ateşli silah yaralanması ve yüzeysel yanıklar sonucu tanınmaz durumda. Ümraniye

Operasyonun bilançosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Operasyon Düzenlenen Cezaevi Sayısı: 20
Ölen Tutuklu Ve Hükümlü Sayısı: 30
Hastaneye kaldırılan yaralı Tutuklu-Hükümlü: 237
Ölen Askerler: 2
Yaralanan Asker sayısı: 6
Edirne F Tipi Cezaevine Sevk Edilenler: 348
Kocaeli F Tipi Cezaevine Sevk Edilenler: 340
Sincan F Tipi Cezaevine Sevk Edilenler: 341
Kartal F Tipi Cezaevine Sevk Edilenler: 67
Bakırköy Kadın ve Çocuk Tutukevine Sevkler: 45
Açlık grevi süren cezaevi: 41
Operasyon öncesi ölüm orucunda olanlar: 259
Operasyondan sonra ölüm orucunu sürdürenler: 357
Açlık Grevini Sürdürenler: 1656
Operasyonu Protesto sırasında Gözaltına Alınanlar: 2145
Operasyonu Protesto Edenlerden Tutuklananlar: 58
Copla tecavüz iddiası: 8
Operasyon sonra basılan kültür merkezi, dernek, parti binası: 18
Mühürlenen dernek sayısı: 2[15]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Otopsideki gerçek (1) 4 Mayıs 2009 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi Radikal Gazetesi
  2. ^ Jandarmaya asker kurşunu 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  3. ^ 'Hayata dönüş' haberleri sahteymiş! 12 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Medyakronik.com
  4. ^ Cezaevi katliamı belgelendi 6 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Evrensel Gazetesi
  5. ^ Gerçeğe dönüş 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  6. ^ Resmi yalanlar 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  7. ^ Otopsideki gerçek (2) 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  8. ^ Hayata dönüş kararı 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  9. ^ Hayata Dönüş için yedi tahliye 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  10. ^ "Mahkemeye 'dönüş' - Radikal Gazetesi". 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2006. 
  11. ^ 'Hayata Dönüş Operasyonu' davaları ertelendi 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  12. ^ Bir dava için altı gözlemci 30 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2009. 
  14. ^ Ertosun'a madalya 30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radikal Gazetesi
  15. ^ F-tipi Cezaevleri Raporu, 12 Haziran 2001 22 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. HYD

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hayata_Dönüş_Operasyonu&oldid=32051522" sayfasından alınmıştır